Co jeść przy biegunce? Dieta, która łagodzi objawy biegunki

Biegunka to uciążliwa dolegliwość, która może pojawić się nagle po zjedzeniu nieświeżych produktów lub występować przewlekle u osób z nowotworami czy chorobami przewodu pokarmowego. W łagodzeniu objawów ostrej i przewlekłej biegunki pomocna jest odpowiednio skomponowana dieta. Co jeść i pić przy biegunce, aby zapobiec odwodnieniu i utracie masy ciała?

Skąd bierze się biegunka?

Według definicji WHO (World Health Organization) biegunka to oddawanie co najmniej 3 luźnych lub wodnistych stolców na dobę. Wyróżnia się: 

• biegunkę ostrą – która trwa do 14 dni i najczęściej spowodowana jest infekcją wirusową (wywołują ją przede wszystkim norowirusy, kaliciwirusy, rotawirusy), bakteryjną (wywoływana głównie przez Salmonellę) oraz infekcją spowodowaną przez pierwotniaki (Giardia Lamblia, Yersinia enterocolitica, pasożyty jelitowe), 
• biegunkę przetrwałą – trwającą 14-29 dni; 
• biegunkę przewlekłą – która trwa 30 dni lub dłużej; występuje przede wszystkim przy nieswoistych zapaleniach jelit (chorobie Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego), zespole jelita drażliwego, raku jelita grubego, nietolerancji laktozy, celiakii, chorobach wątroby, a także po stosowaniu niektórych leków (m.in. przeczyszczających, zobojętniających kwas solny, niesteroidowych leków przeciwzapalnych). 

Dlaczego dieta przy biegunce jest ważna?

Podczas biegunki tracone są cenne składniki mineralne, witaminy oraz elektrolity niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Z tego właśnie względu zalecane jest picie dużej ilości płynów, co zapobiega odwodnieniu i przywraca równowagę wodno-elektrolitową. Warto pamiętać o tym, że nieleczona biegunka może prowadzić do znacznego odwodnienia i stanowić zagrożenie dla życia. 

W czasie biegunki istotne jest spożywanie produktów o działaniu zapierającym. Dieta powinna być lekkostrawna, bogata w skrobię i błonnik rozpuszczalny w wodzie, który działa ochronnie na śluzówkę jelit. Żywienie podczas biegunki jest nie mniej ważne niż odpowiednie nawodnienie, ponieważ pokarm wpływa na regenerację nabłonka jelitowego i skraca czas trwania choroby. 

Dieta przy ostrej i przewlekłej biegunce

Przy ostrej biegunce niezwykle ważne jest odpowiednie nawadnianie organizmu. Po każdym oddaniu luźnego stolca należy uzupełnić płyny, pijąc 350-700 ml wody, natomiast po wymiotach konieczne jest wypicie 140-350 ml płynów. Najlepiej nawadniają tzw. doustne płyny nawadniające, które można nabyć w każdej aptece. W składzie tego typu preparatów znajduje się glukoza oraz elektrolity: sód, potas, chlor, jony węglowodanowe. 

Po tzw. przerwie wodnej, czyli intensywnym nawadnianiu organizmu, trwającym 4-5 godzin, chory z biegunką może zacząć przyjmować pokarmy. Przy uporczywych biegunkach i wymiotach zalecana jest tzw. dieta BRAT (z ang. Banana, Rice, Apple, Toast). Można wtedy jeść niedojrzałe, zmiksowane banany, kleik ryżowy, mus z pieczonego jabłka bez pestek i skórki oraz tosty z pieczywa pszennego lub sucharki. 

Dlaczego dieta BRAT jest skuteczna? Banany to źródło potasu – pierwiastka, który tracony jest w czasie biegunki w znacznych ilościach. Ryż działa zapierająco, a przetarte, upieczone jabłka zawierają dużo pektyn, które nasilają zwrotne wchłanianie sodu i wody, tym samym łagodząc objawy biegunki. Ostatnim elementem diety BART są tosty pszenne, czyli produkty łatwostrawne, dostarczające do organizmu sód. 

Inne produkty, które można jeść podczas biegunki to: 

• biały makaron, 
• gotowane ziemniaki, marchew, dynia, cukinia, 
• kleik ze zmielonego siemienia lnianego, 
• płatki kukurydziane, 
• kasza manna, kasza jęczmienna. 

Co pić przy biegunce?

Jak już wspomniano, podczas biegunki warto stosować doustne płyny nawadniające oraz wodę mineralną niegazowaną, wysokozmineralizowaną. Ponadto można pić: 

• mocną, gorzką herbatę – jest bogata w garbniki, które działają ochronnie na śluzówkę żołądka i jelit, 
• słabe napary z nagietka, lipy, czarnych jagód, rumianku, mięty, kolendry, kopru włoskiego – wykazują właściwości ściągające i antyseptyczne, 
• kakao naturalne na wodzie – kakao zawiera związki polifenolowe, które działają zapierająco i hamują wydzielanie wody do światła jelit. 

Przy biegunce nie powinno się pić soków owocowych i warzywnych, kolorowych napojów gazowanych ani mleka, ponieważ takie napoje nasilają biegunkę. Soki owocowe zawierają dużo fruktozy i sorbitolu, napoje gazowane bogate są w sacharozę i inne cukry, natomiast w mleku znajduje się laktoza, która gromadzi się w jelicie i może prowadzić do biegunki osmotycznej. W czasie biegunki najlepiej tolerowane są napoje chłodne, podawane często, ale w małych porcjach. Picie ciepłych i gorących napojów może dodatkowo nasilać nudności. 

Czego nie jeść przy biegunce?

Podczas biegunki niewskazane są: 

• pieczywo pełnoziarniste, 
• makarony razowe, 
• warzywa kapustne, brokuły, cebula, czosnek, warzywa strączkowe, seler, por, grzyby, surowa papryka, 
• owoce: śliwki, gruszki, czereśnie, winogrona, dojrzałe banany, 
• ostre przyprawy, 
• słodycze. 

Nie należy jeść pokarmów tłustych oraz potraw smażonych, długo zalegających w żołądku. Istotna jest temperatura spożywanych potraw. Niska temperatura przyspiesza pasaż jelitowy, dlatego podczas biegunki powinno się unikać zimnych napojów, lodów i sorbetów. Najlepiej spożywać produkty o temperaturze pokojowej. 

Bibliografia: 

1. Jarosz M, Praktyczny podręcznik dietetyki, Instytut Żywności i Żywienia 2010. 
2. Mach T., Szczeklik K, Algorytmy postępowania w ostrej biegunce infekcyjnej, Zakażenia XXI Wieku 2018,1(5), s. 245-252. 
3. Wasielica-Berger J, Ostra biegunka, Gastroenterologia Kliniczna 2018, tom 10, nr 1: 14–22.