Dyskopatia lędźwiowa – przyczyna zespołów bólowych kręgosłupa

Dyskopatia lędźwiowa to powszechna dolegliwość, która może dotknąć każdego. Czynnikami ryzyka są przeciążenia czy nieprawidłowa postawa ciała przy wielogodzinnej pracy. W poniższym artykule dowiesz się, dlaczego bóle w dyskopatii są tak niecharakterystyczne, a także jak sobie z nimi radzić. 

Jak dochodzi do dyskopatii lędźwiowej? 

W przebiegu dyskopatii lędźwiowej wyróżnia się 3 główne etapy rozwoju choroby, co oczywiście przekłada się na stopień nasilenia objawów bólowych: 

• Etap I – określany jest mianem dyskopatii prostej. Głównym objawem jest pojawienie się punktowych bólów w segmentach na wysokości zmian dyskopatycznych. Ból wynika z napięcia pierścienia włóknistego przez jądro miażdżyste rdzenia kręgowego, nie przerywając jego ciągłości. Przy jednoczesnym podrażnieniu zakończeń nerwowych worka oponowego dochodzi do objawów bólowych; 
• Etap II – polega na przerwaniu pierścienia włóknistego. Jest to tzw. etap wypukliny jądra miażdżystego. Dochodzi do ucisku na korzenie nerwowe po jednej stronie w związku z asymetrycznym uciskiem jądra miażdżystego, co przekłada się na okresowe bóle korzeniowe promieniujące po jednej stronie ciała do jednej kończyny dolnej, krocza lub pośladka i okolicy przykręgosłupowej. Na danym etapie napady bólu zależą przede wszystkim od pozycji ułożeniowej pacjenta; 
• Etap III – przepuklina jądra miażdżystego. Na tym etapie pierścień włóknisty ulega całkowitemu przerwaniu, a jądro miażdżyste przemieszcza się przez wytworzone wrota przepukliny, a w efekcie powoduje stały ból i często współistniejące ubytki neurologiczne.

Dyskopatia lędźwiowa – profilaktyka dolegliwości 

Głównym czynnikiem przyczyniającym się do zaburzeń statyki kręgosłupa i pogłębianiu się jego krzywizn, jest nadmierna masa ciała. Nasz kręgosłup nie radzi sobie z przeciążeniem przekraczającym możliwości aparatu więzadłowego. Poza nadmierną masą ciała należy też wymienić nieprawidłową postawę, zwłaszcza kiedy pacjent z przyczyn zawodowych jest zmuszony wiele godzin spędzać w pozycjach nieprawidłowych, w tym najczęściej w pozycji siedzącej. Dlatego, by uniknąć tych statycznych przeciążeń dla kręgosłupa, konieczne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała i dbanie o odpowiednią aktywność i postawę. 

Drugą grupą problemów, którym istotnie można zapobiec, to przeciążenia dynamiczne wynikające z niedostatecznie rozbudowanego gorsetu mięśniowego, utrzymującego stabilność kręgosłupa. Odpowiedni gorset mięśniowy przekłada się na właściwą ruchomość kręgosłupa i dobrą amortyzację. Dlatego też właściwa aktywność fizyczna i ćwiczenia wzmacniające mięśnie przykręgosłupowe to jedne z profilaktycznych działań, zapobiegających pogłębianiu się dyskopatii lędźwiowej.

Podejrzenie dyskopatii lędźwiowej – jak rozpoznać problem? 

Podstawowym objawem związanym z dyskopatią kręgosłupa jest ból. Pierwsze badanie fizykalne chorego i wywiad pozwala na wysunięcie wstępnego rozpoznania klinicznego. Jeśli pacjent nie doznał urazu czy nie ma np. zaawansowanej osteoporozy, w przypadku której istnieje ryzyko patologicznego złamania kręgosłupa, nie ma konieczności od razu na pierwszej wizycie wykonywać szeregu badań dodatkowych.  

Pojedynczy epizod bólu kręgosłupa określany często mianem rwy leczy się objawowo. Jeśli mimo stosowanych leków pacjent nie odczuwa poprawy bądź pojawiają się niepokojące objawy neurologiczne, konieczne jest wykonanie szczegółowej diagnostyki obrazowej. Ponadto ważne jest rozszerzenie diagnostyki bólu kręgosłupa, jeśli epizody bólowe nawracają. Wśród badań obrazowych wykonywanych w diagnostyce dyskopatii lędźwiowej, wymienia się:  

• zdjęcie rentgenowskie,  
• rezonans magnetyczny, 
• badanie w tomografii komputerowej.

Które badania obrazowe są najbardziej celowane w dyskopatii lędźwiowej? 

Zdjęcie rentgenowskie, czyli RTG, to podstawowe zdjęcie obrazowe, uwidaczniające przede wszystkim struktury kostne kręgosłupa. Aby stwierdzić patologię w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, można wykonać tzw. zdjęcie czynnościowe, oceniające stabilność kręgosłupa. Tak czy inaczej, wartość diagnostyczna tkanek miękkich kręgosłupa jest ograniczona. 

Tomografia komputerowa również wykorzystuje promieniowanie pozwalające dokładnie uwidocznić struktury kostne kręgosłupa. W przypadku badania tomografii komputerowej istnieje możliwość rekonstrukcji 3D, dzięki czemu dokładnie ocenia się patologie kręgosłupa. 

Rezonans magnetyczny jest najprzydatniejszym badaniem obrazowym w przypadku podejrzenia patologii kręgosłupa, a to dlatego, że rezonans magnetyczny pozwala na ocenę tkanek miękkich, dokładną ocenę zmian zwyrodnieniowych i np. dokładną ocenę przepuklin. 

Badania obrazowe – co dalej? 

Samo wykonanie badania obrazowego nie decyduje o leczeniu. Najważniejsze w decyzjach diagnostyczno-terapeutycznych kręgosłupa jest to, jakie objawy ma pacjent. Należy bowiem pamiętać, że ciężko znaleźć osobę starszą, u której wyniki badań obrazowych kręgosłupa byłyby prawidłowe. U każdego dorosłego człowieka, w zależności od stylu życia, rozwijają się zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, powstają patologiczne krzywizny. Dlatego też nie leczy się samego wyniku badania obrazowego, lecz symptomy.

Leczenie dyskopatii lędźwiowej 

Leczenie dyskopatii lędźwiowej zależy od nasilenia dolegliwości bólowych, czasu ich trwania, jak również od stopnia zaawansowania choroby. Pierwszym etapem leczenia ostrych dolegliwości bólowych jest stosowanie niesteroidowych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Dodatkowo stosuje się leki z grupy miorelaksantów, czyli farmaceutyków zmniejszających napięcie mięśni i powięzi, dzięki czemu łatwiej opanować dolegliwości bólowe. Część z leków miorelasujących zostało jednak wycofanych z podstawowego leczenia. 

Czasami w przypadku współistnienia bólu o charakterze neuropatycznego, do leczenia włącza się leki zasadniczo zarejestrowane np. jako przeciwdrgawkowe, jednak ich działanie doskonale sprawdza się właśnie w leczeniu bólu neuropatycznego. Zaliczane są tu leki na bazie gabapentyny, lamotryginy czy pregabaliny.  

Należy jednak pamiętać, że od momentu włączenia takich preparatów do uzyskania efektu terapeutycznego musi minąć kilka, do kilkunastu dni. Tym samym sprawdzą się bardziej w dalszych etapach leczenia bądź w leczeniu bólu przewlekłego. Dodatkowo wtedy lekarz może włączyć leki o działaniu przeciwdepresyjnym w minimalnych dawkach, ponieważ wzmacniają one mechanizmy przeciwbólowe organizmu i podnoszą próg bólu. 

W pierwszych dniach ostrego bólu bardzo ważne jest, by odpocząć. Dalsze przeciążenia czy nieprawidłowe pozycje ułożeniowe ciała przełożą się na zdecydowanie dłuższe leczenie. Po włączeniu podstawowego leczenia przeciwbólowego i przeciwzapalnego, konieczne jest dołożenie biernej fizjoterapii, a dopiero po zakończeniu fazy ostrej przechodzi się do czynnej fizjoterapii i rehabilitacji.

Co robić, jeśli podstawowe metody leczenia zawodzą? 

Przyjmuje się, że przy braku poprawy przy leczeniu zachowawczym – leki, fizjoterapia i rehabilitacja konieczne jest rozważenie leczenia zabiegowego, czyli wykonania operacji. Takie leczenie jednak stosuje się w przypadku współistniejących deficytów neurologicznych, rzadziej, gdy wyłącznie dolegliwości obejmują ból.

Bibliografia: 

1. Kondratiuk A., Dyskopatia Lędźwiowa. Skuteczna pomoc w nagłych przypadkach, ABA 2022. 
2. Koszewski W., Leczenie zespołów bólowych kręgosłupa w przebiegu dyskopatii, Lekarz POZ 2015, 1, 23-33. 
3. Praca zbiorowa, Zdrowy kręgosłup, SBM 2022.