Retinopatia cukrzycowa – najcięższe powikłanie cukrzycy

Utrata widzenia przez mieszkańców krajów rozwiniętych najczęściej spowodowana jest retinopatią cukrzycową. Jest to zaburzenie mikrokrążenia w siatkówce, wywołujące lawinę zmian w oku, których konsekwencją jest stopniowe pogorszenie ostrości wzroku. Patologia dotyka diabetyków w wieku 20-74 lat. Jak rozpoznać retinopatię cukrzycową? Czy da się ją wyleczyć?

Czym jest retinopatia cukrzycowa? 

Retinopatia cukrzycowa to jedno poważniejszych powikłań cukrzycy. Polega na zaburzeniu procesu mikrokrążenia w siatkówce oka, co doprowadza do szeregu zmian patologicznych na dnie oka. Poważną konsekwencją tej patologii jest całkowita utrata zdolności widzenia. 

Postępowanie retinopatii cukrzycowej jest ściśle uzależnione od czasu trwania choroby podstawowej. W pierwszej jej dekadzie u osób w wieku 20–74 lata, zmiany w narządzie wzroku odnotowywane są u niemal wszystkich pacjentów z cukrzycą typu 1 i u około 60 proc. z cukrzycą typu 2. W drugiej dekadzie natomiast odsetek pacjentów z cukrzycą typu 2., u których zdiagnozowano postępujące pogorszenie widzenia, wynosi już 80 proc. 

Do zwiększonej częstotliwości występowania tego powikłania przyczynia się nieefektywna kontrola glikemii (stężenia glukozy we krwi) i insulinooporność choroby. Przyspieszyć je może też ciąża, czas pokwitania czy operacja usunięcia zaćmy.

Jakie są objawy retinopatii cukrzycowej? 

Retinopatia cukrzycowa nie pojawia się nagle, początkowo ma łagodną postać. Wówczas obserwuje się zwiększoną przepuszczalność naczyń krwionośnych, co może doprowadzić do obrzęku plamki żółtej. Z czasem dochodzi do zamknięcia naczyń, a finalnie rozrastają się nowe naczynia w siatkówce i ciele szklistym. Każdy z tych etapów choroby stopniowo ogranicza ostrość widzenia, aż wreszcie może całkowicie uniemożliwić rozróżnianie obrazów. 

W początkowym stadium choroby występują m.in.: 

• poszerzone naczynka zwane mikrotętniakami, 
• wynaczynienia, 
• drobne obrzęki, które mogą się zwiększać. 

Wraz z wchodzeniem zaburzenia w bardziej zaawansowane stadium pojawiają się: 

• obszary, przez które przestaje przepływać krew, 
• patologiczne naczynia, które się namnażają, 
• krwotoki, 
• rozwarstwienie siatkówki. 

Powyższe zmiany może zdiagnozować okulista podczas badania OCT oraz angiografii fluoresceinowej. Dla ciebie natomiast symptomem rozwijającej się retinopatii cukrzycowej mogą być: 

• pogorszenie widzenia po zapadnięciu zmierzchu i w warunkach słabego oświetlenia, 
• widzenie nieostre, 
• utrudniona akomodacja oka (słabsze przystosowanie do widzenia w zmieniającej się jasności).

Czy retinopatia cukrzycowa jest uleczalna? 

Dostępne metody leczenia retinopatii cukrzycowej służą wyłącznie spowolnieniu postępowania już rozwijającego się zaburzenia. Może do tego zostać wykorzystana intensywna insulinoterapia, a w przypadku cukrzycy typu 2. leki, takie jak biguanidy, tiazolidinediony, glinidy, pochodne sulfonylomocznika. Niektóre ze środków farmakologicznych mogą być aplikowane bezpośrednio do gałki ocznej. Mowa tu o: 

• środkach przeciwzapalnych (glikokortykosteroidy, antagoniści TNF alfa), 
• inhibitory angiogenezy (preparaty anty-VEGF). 

W leczeniu retinopatii cukrzycowej wykorzystuje się też zabieg fotokoagulacji laserowej. Traktowany jest jako złoty standard terapeutyczny. Natomiast metody chirurgiczne (witrektomię) znajdują zastosowanie tylko wówczas, gdy krwotok do ciała szklistego nie wchłonie się przez pół roku (niekiedy przyjmuje się trzy miesiące), albo gdy rozwarstwi się siatkówka. 

Nawet jeśli problem retinopatii cukrzycowej cię nie dotyczy, ale jesteś diabetykiem, wówczas dbaj o regularne sprawdzanie glikemii oraz kontrole okulistyczne. Dzięki temu w razie wystąpienia zmian mikrokrążenia w siatkówce leczenie zostanie wdrożone natychmiast, co spowolni postępy powikłań cukrzycy. 

Bibliografia: 

1. Fong D., Aiello L, Gardner T., King G., Blankenship G., Cavallerano J., Ferris F., Klein R., Retinopatia cukrzycowa, Diabetologia Praktyczna 2003, t. 4, supl. A, s. 143-147. 
2. Jewusiak-Rogulska M., Kocięcki J., Epidemiologia, klasyfikacja i nowoczesne metody leczenia retinopatii cukrzycowej, Nowiny Lekarskie 2013, 82, 3, s. 253-258.  
3. Kupis M., Samelska K., Zaleska-Żmijewska A., Szaflik J., Wprowadzenie do patofizjologii retinopatii cukrzycowej, Klinika Oczna 2021, 123, 2, s. 69-73.