Prof. Mirosław Wielgoś: Perimenopauza to czas, w którym trudno coś przewidzieć. Jeżeli chce się uniknąć ciąży, nie można iść na żywioł, trzeba się zabezpieczać

– Jeśli kobieta zajdzie w ciążę, to jej nie interesuje, czy to był 1 proc. szans czy pół procenta, bo dla niej to jest 100 proc. trafienia – mówi ginekolog i nauczyciel akademicki, prof. Mirosław Wielgoś. Były rektor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w rozmowie z Hello Zdrowie wyjaśnia, dlaczego ciąża i perimenopauza się nie wykluczają.

Ewa Wojciechowska: Wciąż pokutuje mit, że w okresie perimenopauzy nie trzeba się już zabezpieczać podczas stosunku. W sieci można znaleźć wiele historii kobiet, które w konsekwencji niespodziewanie zaszły w ciążę. Jakie są szanse, że w tym czasie dojdzie do zapłodnienia?

Prof. Mirosław Wielgoś: Perimenopauza to czas, w którym trudno coś przewidzieć. Teoretycznie szanse na zapłodnienie są obniżone z racji postępującego wieku i zmniejszającej się rezerwy jajnikowej, ale jednocześnie nie jest to niemożliwe. Nie można więc w tym okresie wykluczyć zajścia w ciążę. Podczas perimenopauzy cykle zwykle są nieregularne i nigdy nie wiemy, która miesiączka będzie tą ostatnią. Nie wiadomo również, czy dojdzie do owulacji. Jeżeli chcemy uniknąć ciąży, nie można iść na żywioł, trzeba się zabezpieczać.

Przez jaki okres kobieta, która przestała miesiączkować, może jeszcze zajść w ciążę?

Niestety tego także nie da się jednoznacznie stwierdzić. Przy nieregularności okresu podczas perimenopauzy kolejna miesiączka może wystąpić nawet po kilku miesiącach. Może być to dwu-, trzymiesięczna przerwa, po której pojawi się kolejne krwawienie. W takich sytuacjach jednak szanse na zapłodnienie są już bardzo nikłe. Tyle tylko, że jeśli kobieta zajdzie w ciążę, to jej nie interesuje, czy to był 1 proc. szans czy pół procenta, bo dla niej to jest 100 procent trafienia.

Niektóre objawy ciąży mogą być mylone z symptomami menopauzy?

Jedynie brak miesiączki może być zarówno objawem menopauzy, jak i ciąży. Subiektywne objawy menopauzalne i ciążowe nie są do siebie podobne.

Prof. Mirosław Wielgoś/ archiwum prywatne

Jakie badania może wykonać kobieta, żeby dowiedzieć się, że to już jest okres perimenopauzy?

Warto tutaj podkreślić, że menopauza nie jest okresem w życiu kobiety, tylko ostatnią miesiączką. Te okresy to premenopauza i postmenopauza, czyli, czas przed ostatnią miesiączką i po niej.

W okresie perimenopauzy spada stężenie hormonów produkowanych przez jajniki, głównie estrogenów, czyli tak zwanych kobiecych hormonów płciowych. Jednocześnie wraz z ich spadkiem dochodzi do wzrostu stężenia gonadotropin, czyli hormonów produkowanych przez przysadkę mózgową.

Estrogeny działają m.in. kardioprotekcyjnie, czyli mają ochronne działanie na układ krążenia. Przy ich niedoborze istnieje więc zwiększone ryzyko powikłań ze strony układu krążenia, choroby niedokrwiennej serca, zawału. Deficyt estrogenów powoduje także zwiększone ryzyko osteoporozy, odwapnienia i złamań kości, więc są to zarówno objawy miejscowe, ogólnoustrojowe, jak też objawy doraźne i odległe. Trzeba patrzeć na te symptomy w bardzo szerokim aspekcie.

Niestety o tym, czy dane krwawienie było tym ostatnim, dowiadujemy się dopiero po jakimś czasie, a konkretnie jeżeli następne nie pojawia przez 12 miesięcy. Wtedy wiemy, że ta ostatnia miesiączka, która była na przykład w pięćdziesiątym drugim roku życia, to była właśnie menopauza. Natomiast w okresie perimenopauzalnym, kiedy kobieta odczuwa nasilone objawy, może wykonać badania hormonalne, które wykażą wysokie stężenia gonadotropin i niskie stężenia hormonów jajnikowych.

W tym czasie wykonanie testu ciążowego może nie być miarodajne?

Dodatni wynik testu ciążowego w okresie perimenopauzy będzie świadczył o obecności beta hCG, czyli ciąży. Nie ma możliwości, by objawy menopauzalne wpłynęły na pokazanie się wyniku dodatniego. Oczywiście czasami u pacjentek mogą występować guzy jajnika hormonalnie czynne, które mogą produkować hCG i wtedy testy ciążowe będą fałszywie dodatnie, ale to są bardzo rzadkie sytuacje. Natomiast jeżeli wynik jest ujemny, to niestety tak naprawdę o niczym nie świadczy, nie wykluczy nam w stu procentach ciąży. Jeżeli kobieta zauważa u siebie objawy ciąży, powinna zgłosić się do lekarza.

Miewa pan pacjentki, które myślały, że przechodzą perimenopauzę, a okazywało się, że to ciąża?

Tak się zdarza i jest to dla tych kobiet duże zaskoczenie. W medycynie trafiają się także przypadki, kiedy pacjentka zaczyna rodzić i do tej pory nie wiedziała, że jest w ciąży. Najczęściej jednak tyczy się to młodych dziewczyn, które wypierały fakt bycia w ciąży. Natomiast kobiety dojrzałe częściej myślą, że powiększony brzuch to objaw jakiejś choroby i szukają porady z tym związanej. Sprawdzają, czy to przykładowo nagły wzrost mięśniaków, czy guz jajnika, a okazuje się, że spodziewają się potomstwa.

A jakie opcje stoją przed kobietą, która jest w okresie perimenopauzy i nie może zajść w ciążę mimo starań?

Z pewnością taka kobieta powinna skonsultować się z lekarzem, bo samoistne zajście w ciążę może okazać się dla niej trudne lub wręcz niemożliwe. Na tym etapie nie można tracić czasu, trzeba jak najszybciej pomyśleć o metodach wspomaganego rozrodu. Wszystko zależne także jest od wieku kobiety, jej historii zdrowia itp. Od tego w dużej mierze zależy, czy klasyczny rozród wspomagany jest u niej możliwy, czy być może konieczne będzie dawstwo komórek jajowych, zarodków lub surogacja.

W niektórych przypadkach stosuje się krioprezerwację jajnika, czyli pobiera się na wcześniejszym etapie życia fragment jajnika, mrozi się go, a później znów wszczepia do organizmu. Te metody jednak najczęściej stosuje się u kobiet z problemami nowotworowymi, po leczeniu onkologicznym, które może uniemożliwić zajście w ciążę. Z pewnością jest to jednak jakaś metoda przyszłości.

U zdrowych kobiet stosuje się metody farmakologiczne, dzięki którym można stymulować owulację. Niestety przy pewnym poziomie obniżonej rezerwy jajnikowej może to okazać się niemożliwe, leki nie zadziałają i nie uda się wystymulować owulacji czy takich pęcherzyków, które można by było nakłuć i wykorzystać we wspomaganym rozrodzie.

Kobiety coraz później starają się o dzieci, a ciąża po czterdzieste nie jest już niczym dziwnym. Ciąża w okresie perimenopauzy w dobie współczesnej medycyny niesie ze sobą jakieś komplikacje?

Ciąża u kobiety w bardziej zaawansowanym wieku jest uznawana powszechnie za ciążę podwyższonego ryzyka. Wynika to z tego, że częstość występowania powikłań różnego rodzaju jest większa niż u młodszych kobiet i ich katalog jest niestety bardzo szeroki. Są to m.in. takie powikłania, jak poród przedwczesny, poronienie, preeklampsja, cukrzyca ciążowa, łożysko przodujące, przedwczesne oddzielenie łożyska, krwotoki okołoporodowe, obumarcie wewnątrzmaciczne płodu, niska masa urodzeniowa u dziecka czy zgon noworodka. U starszych kobiet częściej też zachodzi konieczność wykonania cięcia cesarskiego. Nie należy się tym zrażać, ale ważne, by znać to ryzyko.

Wyjaśnijmy może, jakie liczby kryją się za hasłem „zaawansowany wiek”.

Statystycznie przyjmuje się, że menopauza występuje u Polek około 51 r.ż., jednak ten czas jest tak naprawdę bardzo indywidualną sprawą. Natomiast w większości opracowań zaczyna się mówić o tym zaawansowanym wieku reprodukcyjnym, jeszcze zanim pacjenta ukończy 40. rok życia. Przeważnie za taką granicę uznaje się 35 lat. Należy jednak zaznaczyć, że ciąża inaczej będzie wyglądała u kobiety trzydziestosześcioletniej, a inaczej u czterdziestosześcioletniej. Pamiętajmy też, że nie mówimy tu oczywiście o wieku metrykalnym, bo czterdziestoletnia kobieta jest nadal młoda, w pełni sił witalnych i twórczych, ale w kontekście wieku reprodukcyjnego.

W jaki sposób kobieta może przygotować organizm do ciąży w okresie perimenopauzy?

Na każdym etapie życia przygotowanie do ciąży odgrywa bardzo dużą rolę. Dzięki niemu można poprawić wyniki okołoporodowe i zwiększać szansę na to, że ciąża będzie rozwijała się prawidłowo, a dziecko będzie zdrowsze. Najważniejsze oczywiście są zdrowy tryb życia, aktywność fizyczna, dieta i przyjmowanie określonych suplementów, zwłaszcza kwasu foliowego. I to w każdym wieku jest aktualne.

Istotne znaczenie u kobiet w bardziej zaawansowanym wieku jest także właściwe leczenie współistniejących chorób. Im starsza pacjentka, tym większe ryzyko istnienia u niej dodatkowych schorzeń, takich jak np. nadciśnienie tętnicze. Nie wszystkie stosowane w tym przypadku leki można przyjmować w ciąży, istotna jest więc odpowiednia modyfikacja leczenia już na etapie planowania ciąży.

KIOM, czyli Krótka Instrukcja. O Menopauzie

KIOM, czyli Krótka Instrukcja. O Menopauzie, powstała, żeby wspierać wszystkie kobiety, które przechodzą menopauzę, i te, które czują, że aktualnie doświadczane przez nie objawy mogą być z nią związane. Powstała także z myślą o osobach, które po prostu chcą się lepiej przygotować do tego etapu: czy dla siebie samych, czy po to, by wiedzieć, jak wspierać bliskie sobie kobiety.

Instrukcja jest po to, aby życzliwie, z troską i w sposób rzeczowy przedstawić Ci zagadnienia związane z menopauzą. Myślimy o niej jak o przyjaciółce, która już przeszła drogę, którą masz przed sobą. Dzieli się z Tobą wiedzą, doświadczeniem, podpowiada możliwości działania tak, żebyś mogła nawigować przez ten etap jak najlepiej dla siebie.

Instrukcję stworzyłyśmy wspólnie z ekspertkami wielu dziedzin, które w sposób jasny, ciekawy i merytoryczny wyjaśniły wiele aspektów menopauzy, a także wspólnie z kobietami, które podzieliły się doświadczeniem tego okresu.

Krótka Instrukcja. O Menopauzie jest darmowa. Możesz przeczytać ją na stronie krotkainstrukcja.pl lub pobrać w formie PDF-a.