Duży brzuch w okresie menopauzy. Jakie są jego przyczyny?

Aż 60 proc. kobiet w okresie menopauzy nabiera ciała i zauważa trudności ze zrzuceniem nadmiaru kilogramów. Nic dziwnego. W końcu w tym czasie metabolizm zwalnia, a tłuszcz zaczyna się odkładać w innych miejscach. Stąd bierze się duży brzuch, przez kobiety nazywany oponką. Co zrobić, aby uchronić się przed tyciem w okolicy brzucha w okresie menopauzy?

Duży brzuch w okresie menopauzy – czy kobiety mają taką naturę?

„Duży brzuch” to jedna z najczęściej wyszukiwanych fraz na temat menopauzy. Kobiety szukają powodów, dla których przybierają na wadze, mimo iż nie wprowadziły żadnych zmian w dotychczasowym żywieniu. Jedzą dokładnie to samo, co wcześniej, a waga wskazuje nadprogramowe kilogramy, dodatkowo kumulujące się głównie w jednym miejscu. Panie wkraczające w etap klimakterium zauważają, że zmienia się ich ciało, zwiększa się obwód pasa i pojawia się tzw. brzuch menopauzalny, potocznie określany oponką.

Brzuch menopauzalny tworzy się na skutek biologicznie uwarunkowanej skłonności do przyrostu tkanki tłuszczowej i jej gromadzenia się w jamie brzusznej, co jest charakterystyczne dla okresu klimakterium. Z tego powodu rośnie ryzyko otyłości brzusznej, czyli najbardziej niebezpiecznej formy, jaką może przyjąć nadwaga. Masa tkanki tłuszczowej trzewnej w okresie menopauzy wzrasta nawet o 50 proc.

Tłuszcz odkładający się wokół brzucha to nie tylko problem natury estetycznej, ale i zdrowotnej. Jest on bowiem aktywną hormonalnie tkanką wydzielająca m.in. apidokiny, czyli substancje ściśle związane z chorobami metabolicznymi. W dłuższej perspektywie taki stan może prowadzić do insulinooporności, zwiększać ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 i chorób układu krążenia. Pamiętaj, że brzuch menopauzalny to nie jest stan fizjologiczny, a zatem możesz go zrzucić, choć to wcale nie musi być proste.

Przyczyny pojawiania się brzucha menopauzalnego

Duży brzuch w okresie menopauzy to między innymi efekt zachodzących w organizmie zmian hormonalnych, w tym zmniejszenia stężenia leptyny. Ten hormon ma za zadanie hamować łaknienie i nasilać procesy termogenezy w przypadku nadmiaru tkanki tłuszczowej. Zmniejszenie jego poziomu zaburza wspomniany proces, co prowadzi do gromadzenia się podskórnego tłuszczu w okolicy brzucha. Dochodzi też do rozregulowania mechanizmów odpowiedzialnych za apetyt na poziomie podwzgórza. Konkretnie, wzrasta aktywność galaniny, co sprawia, że pojawiają się zachcianki na niezdrowe bogatotłuszczowe produkty.

Według szacunków, podczas miesiączki i w jej trakcie spalasz nawet o 500 kcal więcej niż zwykle. W klimakterium dochodzi jednak do wygaśnięcia aktywności hormonalnej jajników, a więc organizm nie przygotowuje się do zapłodnienia, co oznacza, że organizm nie potrzebuje już dotychczasowej dawki energii. I jeśli kobieta je tak jak zawsze, to nadwyżka kalorii magazynuje się w okolicy brzucha. Sytuację pogarsza fakt, że w okresie menopauzy zmniejsza się też masa mięśniowa, więc organizm zaczyna spalać mniej kalorii w spoczynku. Oto co jeszcze wpływa na tworzenie się oponki:

• zmniejszenie wrażliwości na insulinę,
• spowolnienie tempa przemiany materii,
• spadek aktywności fizycznej.

Wzdęty brzuch w okresie menopauzy

Duży brzuch w okresie menopauzy nie zawsze oznacza tkankę tłuszczową. Innym powodem mogą być wzdęcia. W okresach nadwyżki progesteronu może dochodzić do zatrzymywania się wody w organizmie, co z kolei związane jest z wrażeniem powiększonego brzucha oraz poczuciem dyskomfortu w jamie brzusznej. Wzdęty brzuch mogą powodować też inne efekty uboczne menopauzy tj.:

• zmiany w diecie,
• nadmierny apetyt,
• spowolnienie metabolizmu.

Kobiety w czasie klimakterium chętniej sięgają po produkty przetworzone i smażone (chipsy, frytki), a także słodycze, które traktują w kategoriach emocjonalnych, jako przyjemność oraz sposób relaks. Dlaczego? Bo taki sygnał otrzymują z podwzgórzowego systemu kontroli łaknienia. Niestety, układ pokarmowy nie daje sobie rady z nadwyżką jedzenia. Spowolnione trawienie powoduje zaleganie niestrawionych resztek w jelitach, w wyniku czego dochodzi do nadmiernej produkcji gazów.

Na wzdęty brzuch ma wpływ też spożycie produktów gazotwórczych, jak również sposób, w jaki jesz. Tłuste potrawy, obfite posiłki, produkty z dużą ilością błonnika, rośliny strączkowe, napoje gazowane – to wszystko może powodować nadmierną produkcję gazów i wzdęcia. A może jesz oraz rozmawiasz jednocześnie albo robisz to w pośpiechu? Połykasz wtedy większą ilość powietrza, a uwięzienie jego nadmiaru w przewodzie pokarmowym to prosta droga do uczucia wzdętego brzucha.

Strach przed niekontrolowanym uwolnieniem gazów jest dla wielu kobiet źródłem dodatkowego stresu, przez co tworzy się błędne koło. Stan ten zaburza bowiem produkcję hormonów i enzymów układu trawiennego, co prowadzi do zaparć lub biegunek. Pamiętaj jednak, że wzdęty brzuch to problem, który może mieć różne podłoże, m.in. chorobowe. Jest to m.in. objaw:

• wrzodziejącego zapalenia jelita grubego,
• rozlanego zapalenia otrzewnej, 
• niedrożność jelit, 
• choroby Leśniowskiego-Crohna,
• zaburzeń trawienia i wchłaniania, 
• zespołu jelita drażliwego, 
• zespołu rozrostu bakteryjnego (SIBO), 
• zaburzenia flory bakteryjnej jelit.

Menopauza a ruchy w brzuchu

• uczucie rozpierania w brzuchu,
• ucisk i skurcze spowodowane zbyt dużą ilością gazów,
• częste odbijanie, 
• uczucie pełności.

Bóle brzucha przy menopauzie też mogą mieć związek ze wzdęciami. Ważne jest jednak, z jakim nasileniem się pojawiają. Jeżeli zmagasz się z tą dolegliwością sporadycznie, a do tego jest ona dość łagodna, to nie powinna być powodem do niepokoju. Inaczej wygląda sprawa, gdy masz do czynienia z nagłym, silnym i ostrym bólem brzucha, który na przemian nasila się i ustępuje. Może on świadczyć m.in. o kolce jelitowej, ale też zapaleniu błony śluzowej żołądka lub dwunastnicy. Warto zatem udać się do gastrologa i skontrolować swój stan zdrowia.

Co na duży brzuch w menopauzie będzie najlepsze?

Po posiłku odczuwasz przepełnienie, rozpieranie, a twój brzuch jest jak balon? Zwróć uwagę na to, co jesz. Czasem wystarczy wyłączenie pewnej grupy produktów spożywczych z jadłospisu i wszystko powinno wrócić do normy. Wzdęciom sprzyjają produkty wysokobiałkowe i wysokotłuszczowe, zatem staraj się unikać:

• ciężkostrawnych, tłustych, smażonych potraw,
• wzdymających warzyw (brukselka, kalafior, czosnek, karczochy, cebula),
• roślin strączkowych (soczewica, ciecierzyca, groch, fasola),
• niektórych owoców (gruszki, jabłka, winogrona, arbuz)
• napojów gazowanych,
• gum do żucia, twardych cukierków.

Ogranicz spożycie otrębów, ciemnego pieczywa, produktów wysokoprzetworzonych i słodyczy.

Wzdęcia mogą być także jednym z objawów nietolerancji laktozy, więc obserwuj, jak twój organizm reaguje na mleczne produkty. Jeśli to właśnie po ich spożyciu towarzyszy ci uczucie rozpierania brzucha, postaw na nabiał pozbawiony laktozy. Ulgę może przynieść dodawanie do potraw przypraw o właściwościach odgazowujących:

• majeranku,
• kminku,
• imbiru,
• kopru.

Należy jednak pamiętać, że eliminacja produktów spożywczych nie jest rozwiązaniem problemu wzdęć, które mają podłoże chorobowe. Wówczas wskazane jest leczenie ukierunkowane na konkretną jednostkę chorobową, zawsze pod okiem specjalisty.

Na wzdęcia pomaga też masaż brzucha, który aktywuje układ trawienny i pomaga w rozluźnieniu jelit. Odpowiednia technika (wykonywanie ruchów okrężnych) sprawia, że motoryka przewodu pokarmowego przyspiesza, a niestrawione pokarmy oraz zalegające masy kałowe są szybciej wydalane. Analogicznie sytuacja wygląda ze wzdęciami – poprzez jelito grube wydostają się na zewnątrz, co przynosi ulgę.

Motorykę jelit wspomaga też aktywność fizyczna. Nie musi to być od razu maraton, możesz zacząć od regularnych spacerów, joggingu, wycieczek rowerowych. Z badań wynika, że kobiety w okresie menopauzy są znacznie mniej aktywne w porównaniu do wcześniejszych lat – robią średnio 3-4 tys. kroków mniej. Tymczasem w okresie menopauzy naturalnie dochodzi do spadku masy mięśniowej, co sprawia, że bardzo łatwo o nadwyżkę kaloryczną, która będzie odkładać się w okolicy brzucha. Ruch nie tylko spala kalorie, ale też wzmacnia kości, buduje mięśnie i poprawia równowagę. Ruszaj się zatem na zdrowie!

Krótka Instrukcja. O Menopauzie i historie innych kobiet

Krótka Instrukcja. O Menopauzie to zbiór wiedzy dotyczącej wszystkich etapów menopauzy, jej objawów oraz dolegliwości, które mogą ci wtedy towarzyszyć. Ale to także przewodnik, w którym znajdziesz historie innych kobiet, będących w tym samym miejscu na ścieżce życia. Tak jak ty, tak i one potrzebują wsparcia, kochają, ale są także pełne obaw o to, co przyniesie jutro. Przygotowałyśmy tę instrukcję dla ciebie i twoich najbliższych, abyście sprostali wyzwaniom codzienności. Pozwólcie sobie zatem pomóc!

Bibliografia:

1. Augustyn-Protas A., Oleszczuk T., O menopauzie. Czego ginekolog ci nie powie, Wydawnictwo Pascal, 2023.
2. Bąk-Sosnowska M., Skrzypulec-Plinta V., Przyczyny nadmiernej masy ciała u kobiet w okresie menopauzalnym, Przegląd Menopauzalny 2012, nr 1, s. 31-35.
3. Dąbrowska J., Naworska B., Dąbrowska-Galas M., Wodarska M., Skrzypulec-Plinta V., Nadwaga i otyłość kobiet w okresie okołomenopauzalnym mierzone metodą bioimpedancji elektrycznej, Przegląd Menopauzalny 2013, nr 3, s. 260-265.
4. McCall D., Menopauzing, czyli nowy początek, Wydawnictwo Buchmann, 2023.
5. Piotrowska S., Majchrzycki M., Ćwiczenia fizyczne u kobiet po menopauzie, Przegląd Menopauzalny 2013, nr 4, s. 347-51.
6. Tkaczuk-Włach J., Włach R., Sobstyl M., Jakiel G., Otyłość w okresie około- i pomenopauzalnym, Przegląd Menopauzalny 2012, nr 6, s. 514-517.