Zaburzenia miesiączkowania mogą mieć poważne i prozaiczne przyczyny

O zaburzeniach miesiączkowania mówi się w sytuacji, kiedy kobieta obserwuje wyraźne zmiany w swoim standardowym cyklu. Należy jednak podkreślić, że mogą one być bardzo indywidualne i to, co dla ciebie wydaje się niepokojące, dla kogoś innego stanowi naturalny element menstruacji. Jak rozpoznać zaburzenia miesiączkowania? W jaki sposób są one diagnozowane? Czy w każdym wypadku należy skontaktować się z ginekologiem?

To zaburzenia miesiączkowania, czy jedynie objawy związane z menstruacją?

Z definicji wyraz „zaburzenia” oznacza coś nieprawidłowego, zatem w medycynie określa się nim wszystkie stany, symptomy czy też zachowania odbiegające od normy. Granica pomiędzy zaburzeniami miesiączkowania a objawami, jakie obserwujesz u siebie przed nadchodzącą miesiączką, jest jednak bardzo płynna. Bo jak rozpoznać, czy ból i nabrzmienie piersi są naturalnym efektem wahań hormonów, czy stanowią oznakę patologii?

Dodatkowy kłopot to fakt, że zaburzenia miesiączkowania w klasyfikacji ICD-10 (lub ICD-11) nie mają swojego kodu. Wyróżnia się jedynie zespół napięcia przedmiesiączkowego (N94.3) oraz przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne (F23.81) jako zaburzenia depresyjne. Dlatego najlepiej założyć, że patologią jest:

• każdy niepokojący objaw, który pojawia się nagle i utrzymuje przez minimum dwa cykle następujące po sobie,
• każdy objaw, którego dokuczliwość uniemożliwia normalne funkcjonowanie lub znacząco je utrudnia,
• objaw, który występował, ale się nasilił.

Jak więc sama widzisz, aby samodzielnie rozpoznać zaburzenie, musisz po prostu dokładnie poznać siebie, swoje ciało oraz cykl menstruacyjny. Pomóc ci w tym mogą kalendarze cyklu dostępne w wersjach papierowych lub elektronicznych, w których możesz zapisywać m.in. intensywność krwawienia, dodatkowe symptomy następujące przed i w trakcie miesiączki czy temperaturę ciała.

W trakcie pierwszych dwunastu miesiączek także możesz doświadczać nieprzyjemnych objawów, charakterystycznych dla PMS, ale z czasem większość z nich powinna zniknąć lub osłabnąć. Pamiętaj jednak, że każdy niepokojący symptom jest wskazaniem do wizyty u lekarza i żaden artykuł nie zastąpi specjalistycznej konsultacji oraz badań.

Rodzaje zaburzeń miesiączkowania i ich objawy

Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS)

Najczęściej spotykanym zaburzeniem miesiączkowania jest wspomniany wcześniej zespół napięcia przedmiesiączkowego, czyli PMS. Składa się na niego grupa objawów psychicznych oraz fizycznych, które poprzedzają miesiączkę i znikają wraz z pojawieniem się krwawienia (lub kilka dni później). Najczęściej mówi się o:

• bólu i nabrzmieniu piersi,
• bólach głowy oraz dolnej części brzucha,
• napięciu nerwowym,
• ogólnym pogorszeniu nastroju.

Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne (PMDD)

Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne (PMDD) uważane są za najcięższą postać PMS, ponieważ objawy do pewnego stopnia pokrywają się ze sobą, ale w tym przypadku są tak bardzo nasilone, że uniemożliwiają normalną egzystencję, a więc wyjście do pracy, na zakupy, czy nawet na spacer z psem. Ten typ zaburzenia miesiączkowania diagnozowany jest u zaledwie 3-8% kobiet, które obserwują u siebie symptomy zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Wśród najcięższych dolegliwości można tutaj wymienić:

• depresję, paranoję,
• stany lękowe,
• problemy z oddychaniem i ze wzrokiem,
• bardzo silny ból.

Inne formy zaburzeń miesiączkowania

Powyżej omówiono zaburzenia miesiączkowania, które są uznane za choroby w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych. Istnieją jednak także inne patologie związane z cyklem menstruacyjnym, w tym:

• brak okresu,
• plamienia zamiast okresu,
• nieregularna miesiączka,
• obfite miesiączki,
• cykl bezowulacyjny,
• bardzo obfity okres ze skrzepami,
• nagłe wydłużenie cyklu miesiączkowego,
• nagłe skrócenie cyklu miesiączkowego.

Przyczyny występowania zaburzeń miesiączkowania

Zaburzenia miesiączkowania mogą mieć rozmaite podłoże. Czasami wynikają z rozwijających się chorób, a innym razem z naturalnych przemian zachodzących w organizmie kobiety. Niekiedy określenie przyczyny bywa jednak niemożliwe i wtedy właśnie najczęściej mówi się o PMS-ie. W poniższej tabeli znajduje się lista potencjalnych przyczyn, które prowadzą do występowania nieprawidłowości w trakcie cyklu menstruacyjnego.

Zaburzenia miesiączkowania po 45. roku życia

Jesteś po 40-stce i obserwujesz u siebie zaburzenia cyklu menstruacyjnego? Miesiączka może wtedy zamieniać się w plamienie lub zanikać całkowicie, by po miesiącu wrócić. Kobiety obserwują u siebie zmianę intensywności krwawienia, a także wahania długości poszczególnych faz. Najczęściej wynika to z faktu, że wchodzą w okres okołomenopauzalny, kiedy czynność jajników zaczyna wygasać. Mimo tego, kiedy obserwujesz u siebie takie symptomy, skontaktuj się z ginekologiem, aby wykluczyć inne przyczyny.

Zaburzenia miesiączkowania a stres i inne czynniki

Zaburzenia miesiączkowania mogą być spowodowane nawet silnym stresem, zmianą diety czy wprowadzeniem do swojej codzienności częstych, wyczerpujących treningów. Tak naprawdę wszystko, co robisz, wpływa na twój cykl menstruacyjny, szczególnie wtedy, gdy masz wrażliwy organizm.

Zaburzenia miesiączkowania u młodych dziewcząt

Zaburzenia miesiączkowania u młodych dziewcząt najczęściej są kwestią fizjologiczną i nie powinny stanowić powodu do niepokoju. To normalne, że w czasie dojrzewania okres raz jest obfity, a innym razem nie. Może także pojawiać się nieregularnie. Taki stan utrzymuje się zwykle do dwunastu miesięcy od wystąpienia pierwszego krwawienia. Wynika to z faktu, że układ hormonalny wciąż się rozwija i dostosowuje do nowej sytuacji.

Jak lekarz diagnozuje zaburzenia miesiączkowania?

Diagnoza zaburzeń miesiączkowania opiera się na wywiadzie przeprowadzanym z pacjentką. Ginekolog zapyta cię o to, jakie objawy odczuwasz oraz o ich nasilenie. Będziesz musiała powiedzieć, czy pojawiły się nagle, czy też towarzyszą ci od dłuższego czasu lub od zawsze.

Ważne będą także wszystkie zmiany, jakie zaszły w twoim życiu. Może zmieniłaś pracę lub miejsce zamieszkania? Jesteś zestresowana? Zaczęłaś brać jakieś leki albo wykryto u ciebie chorobę potencjalnie niezwiązaną z układem rozrodczym? Te wszystkie informacje mogą się okazać bardzo istotne.

Ginekolog wykona również standardowe badanie ginekologiczne oraz USG dopochwowe, aby sprawdzić, jak wyglądają twoje narządy rodne. Pamiętaj, że badanie ultrasonograficzne najlepiej wykonywać w pierwszej połowie cyklu, ponieważ wszystko jest wtedy bardziej widoczne. Poza tym często zleca się także badania krwi w celu określenia, czy poziom poszczególnych hormonów jest w normie.

Bibliografia:

1. https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/womens-health/in-depth/menstrual-cycle/art-20047186 [dostęp 08.02.2024].
2. Igbokwe U.C., John-Akinola Y. O., Knowledge of menstrual disorders and health seeking behaviour among female undergraduate students of University of Ibadan, Nigeria, Annals of Ibadan Postgraduate Medicine 2021, 19 (1), s. 40-48.
3. Odongo E., Byamugisha J., Ajeani J., Mukisa J., Prevalence and effects of menstrual disorders on quality of life of female undergraduate students in Makerere University College of health sciences, a cross sectional survey, BMC Womens Health 2023, 23, s. 152.
4. Papadakis G. E., Xu C., Pitteloud N., Maternal-Fetal and Neonatal Endocrinology, Chapter 16 – Hypothalamic Disorders During Ovulation, Prenancy, and Lactation, Physiology, Pathophysiology, and Clinical Management 2020, s. 217-240.