Guz szyszynki – objawy, które daje i nie tylko. Co musisz wiedzieć?

Szyszynka to gruczoł zlokalizowany w mózgu i chociaż jest mały, wydziela hormony niezbędne do prawidłowego funkcjonowania twojego organizmu. Czasami jednak dochodzi do zaburzeń jego pracy, co zwykle jest spowodowane guzem rozrastającym się w najbliższej okolicy. Jakie objawy powoduje guz szyszynki? Czy usunięcie go jest możliwe?

Guz szyszynki i jego ogólna charakterystyka

Guzy szyszynki w zdecydowanej większości występują u dzieci, bo stanowią od 3. do 11. proc. nowotworów mózgu, natomiast w przypadku dorosłych jest to mniej niż 1. proc. pacjentów, u których stwierdzono guza w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Występuje zatem stosunkowo rzadko.

Niestety, do tej pory nie ustalono, dlaczego u niektórych ludzi rozwijają się guzy szyszynki, a u innych nie. Wskazówką są dziedziczone mutacje w genach RB1 oraz DICER1, natomiast nie są one bezpośrednią przyczyną, a raczej czynnikiem ryzyka. U niektórych pacjentów zmiana pojawiła się w wyniku działania promieniowania i silnych substancji chemicznych.

Rodzaje guzów szyszynki

Guzy szyszynki mogą mieć różną etiologię, co oznacza, że rozwijają się z odmiennych typów komórek. Trzy podstawowe rodzaje to:

• guzy wywodzące się z komórek szyszynki,
• guzy wywodzące się z komórek rozrodczych – stanowią ok. 50% guzów diagnozowanych w obrębie szyszynki,
• guzy o mieszanym pochodzeniu.

Przyjmują one postać łagodną albo złośliwą, co oznacza się czterostopniową skalą zaproponowaną przez WHO, przy czym 1. stopień jest najmniej groźny, a IV daje najsłabsze rokowania. Poniżej wymieniono rodzaje omawianego nowotworu rozwijające się z komórek szyszynki:

• szyszyniak (łac. pineocytoma) – to łagodny, wolno rozrastający się nowotwór I. stopnia, rozwijający się z komórek miąższowych. Najczęściej diagnozuje się go u dorosłych ludzi,
• guz miąższowy szyszynki – tak jak szyszyniak, ma swój początek w komórkach miąższowych szyszynki, ale charakteryzuje się wyższą złośliwością, II. lub III. stopnia,
• guz brodawkowaty szyszynki – to nowotwór II. lub III. stopnia. Występuje równie często u dzieci, jak i dorosłych, charakteryzuje się dużą objętością,
• szyszyniak zarodkowy (łac. pineoblastoma) – jest bardzo niebezpieczny. To nowotwór IV. stopnia, bardzo szybko roznosi się na sąsiadujące tkanki,
• siatkówczak trójstronny – diagnozuje się go, kiedy razem z szyszyniakiem zarodkowym występują dwa inne guzy (guzy retinoblastoma) widoczne w gałkach ocznych. To bardzo złośliwy typ nowotworu.

Poza tym zmiany mogą naciekać szyszynkę z okolicznych tkanek, wtedy gruczoł staje się miejscem rozwoju przerzutów nowotworowych. Wszystkie dają zespół niepokojących, ale także nieswoistych objawów, przez co diagnoza często jest utrudniona.

Objawy rozwoju guza na szyszynce

Jak wspominano, objawy guza szyszynki mogą być zróżnicowane i często zależą od tego, z jakiego typu komórek się wywodzą. Istnieją również takie zmiany nowotworowe, które nie dają żadnych symptomów, bo ich niewielki rozmiar nie zaburza pracy gruczołu. Przyjmuje się, że wśród najczęstszych dolegliwości pacjentów z guzami w obrębie ośrodkowego układu nerwowego należy wymienić:

• bóle i zawroty głowy,
• nudności, wymioty,
• zaburzenia widzenia, problemy z ruchem gałek ocznych,
• zaburzenia równowagi, chodu,
• zaburzenia świadomości.

Objawy guza szyszynki u dzieci – zaburzone dojrzewanie

Kiedy guz szyszynki rozwija się u dziecka, może dojść do przedwczesnego rozwoju wyraźnych cech płciowych ze względu na to, że wpływa na wydzielanie gonadotropin przez przysadkę mózgową. Lekarz może podejrzewać ten rodzaj patologii, kiedy twoja córka lub syn zaczynają dojrzewać kolejno przed 8. i przed 9. rokiem życia. Oto charakterystyczne objawy:

• zmiana wielkości i kształtu ciała,
• rozrost piersi u dziewczynki i jąder u chłopca,
• nagły skok wzrostowy,
• ostry zapach potu,
• pojawienie się owłosienia łonowego i pod pachami, a u chłopca również zarostu,
• pierwsza miesiączka u dziewczynki,
• mutacja u chłopca.

Diagnostyka guzów szyszynki

Diagnostyka guzów szyszynki zaczyna się od wywiadu medycznego, na którym opowiesz o swoich objawach, przebytych chorobach, zażywanych lekach, a także o obciążeniu genetycznym. Specjalista prawdopodobnie będzie chciał najpierw wykluczyć inne możliwe przyczyny dolegliwości, jakich doświadczasz, a więc możesz otrzymać skierowanie do neurologa, endokrynologa czy psychologa.

Guza szyszynki można wykryć w badaniu obrazowym (tomografii komputerowej lub rezonansie magnetycznym głowy), a jego rodzaj określa się za pomocą biopsji, która polega na pobraniu fragmentu guza. Obecność komórek nowotworowych można także sprawdzić dzięki punkcji lędźwiowo-krzyżowej.

Leczenie guza szyszynki zależy od jego złośliwości

W przypadku guzów łagodnych szyszynki I. stopnia, istnieje możliwość chirurgicznego usunięcia zmiany. Istnieje bardzo małe ryzyko nawrotu oraz przerzutów, a operacja jest najczęściej skuteczna. Jeżeli jednak zdiagnozowano u ciebie nowotwór złośliwy, poza operacją, konieczna może się okazać chemioterapia lub radioterapia. Aby określić rokowania, porozmawiaj ze swoim lekarzem, ponieważ zależą one od wielu czynników, w tym od typu guza, ale także twojego ogólnego stanu zdrowia.

Bibliografia:

1. Del Valle M. M., De Jesus O., Pineal Gland Cancer, StatPearls 2023.
2. Favero G., Bonomini F., Rezzani R., Pineal Gland Tumors: A Review, Cancers 2021. 13(17): 1547.
3. https://www.cancer.gov/rare-brain-spine-tumor/tumors/pineal-region-tumors [dostęp 03.04.2024].
4. Moschovi M., Chrousos G. P., Pineal gland masses, UpToDate 2023.