Punkcja jajnika – co to jest i kiedy się ją wykonuje? 

Punkcja jajnika to procedura, która dla wielu kobiet korzystających z metod wspomaganego rozrodu jest pierwszym krokiem na drodze do macierzyństwa. Mimo że jest to zabieg minimalnie inwazyjny, otacza go wiele pytań i niepewności, szczególnie odnośnie do rekonwalescencji i wpływu na codzienne funkcjonowanie. Co czeka pacjentkę po punkcji? Jakie objawy mogą pojawić się w dniach następujących po zabiegu i jak sobie z nimi radzić? Kiedy można wrócić do normalnych aktywności?

Co to jest punkcja jajników? Kiedy się ją wykonuje? 

Punkcja jajników to procedura medyczna, która odgrywa niezwykle ważną rolę w procedurach wielu technik wspomaganego rozrodu, np. in vitro (ang. in vitro fertilization, IVF). Mowa o metodzie pozyskiwania komórek jajowych bezpośrednio z jajników drogą nakłucia (punkcji), co pozwala na ich dalsze wykorzystanie w procesie zapłodnienia poza organizmem kobiety. Procedura ta jest istotna zarówno dla kobiet pragnących zostać biologicznymi matkami, jak i dla osób, które decydują się oddać swoje oocyty innym parom. 

Punkcja jajników jest ważnym krokiem w procesie leczenia niepłodności, umożliwiającym zapłodnienie komórek jajowych w laboratorium i transfer zarodków do macicy. Kluczowe dla sukcesu jest dokładne monitorowanie rozwoju pęcherzyków jajnikowych przed zabiegiem, co pozwala na zaplanowanie punkcji w optymalnym momencie cyklu.  

Wykonuje się także punkcję torbieli jajnika. Celem zabiegu jest usunięcie zmiany w przebiegu zespołu policystycznych jajników (PCOS) lub pobranie płynu do badania pod kątem obecności komórek nowotworowych. Pełni zatem zarówno funkcje terapeutyczne, jak i diagnostyczne.

Jak wygląda punkcja jajników?

Punkcję jajników przeprowadza się zazwyczaj w warunkach ambulatoryjnych. Dzięki zastosowaniu cienkiej igły wprowadzanej przez sklepienie pochwy pod kontrolą USG możliwe jest precyzyjne dotarcie do pęcherzyków jajnikowych i pobranie ich zawartości, czyli płynu oraz komórek jajowych. Cała procedura trwa zwykle nie dłużej niż 15-30 minut i jest przeprowadzana pod lekkim znieczuleniem lub w sedacji.

W trakcie tego zabiegu uzyskuje się oocyty, które następnie są poddawane analizie w laboratorium. Specjalista w dziedzinie embriologii ocenia ich jakość oraz stopień dojrzałości, wybierając te najbardziej odpowiednie do zapłodnienia. Niewykorzystane w procesie komórki mogą zostać zamrożone, co daje możliwość ich przechowania na potrzeby przyszłych procedur.

Zalecenia po punkcji jajników 

Po przeprowadzeniu punkcji jajników należy przestrzegać zaleceń lekarskich, które minimalizują ryzyko wystąpienia komplikacji w okresie rekonwalescencji. Poniżej opiszę kilka podstawowych wskazówek dla pacjentek po zabiegu. 

Odpoczynek to podstawa 

Bezpośrednio po zabiegu skup się na odpoczynku. Większość kobiet może wrócić do domu tego samego dnia, ale przez pierwsze 24 godziny powinnaś unikać intensywnego wysiłku i zapewnić sobie komfort oraz spokój. 

Uważna obserwacja objawów 

Lekki ból brzucha, krwawienie lub plamienie są normalnymi objawami po punkcji. Jednak w przypadku silnego bólu, gorączki, dreszczy czy też znacznego wzdęcia brzucha, niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem, ponieważ mogą to być symptomy zakażenia! 

Modyfikacja diety to kolejny punkt 

W pierwszych dniach po zabiegu zadbaj o lekkostrawną, bogatą w błonnik dietę, aby uniknąć zaparć i zmniejszyć dyskomfort w obrębie podbrzusza. Pij też dużo płynów, żeby wspomóc organizm w usuwaniu leków znieczulających stosowanych podczas zabiegu.

Lekka aktywność fizyczna jest ważna 

Powrót do normalnej aktywności jest możliwy zazwyczaj już na drugi dzień po zabiegu. Skorzystaj z tej możliwości i idź na spacer, co przyspieszy rekonwalescencję. Jednak podnoszenie ciężkich przedmiotów czy intensywny trening powinnaś odłożyć na co najmniej kilka dni. 

Nie bagatelizuj wizyty kontrolnej  

Wizyta kontrolna jest niezbędna, aby upewnić się, że rekonwalescencja przebiega prawidłowo. Zwykle odbywa się ona tydzień lub dwa po punkcji. Nie lekceważ jej znaczenia i koniecznie umów się do specjalisty! 

Seks po punkcji jajnika 

Lekarze często zalecają wstrzymanie się od współżycia na co najmniej kilka dni po punkcji jajnika, aby zminimalizować ryzyko rozwoju infekcji i zapewnić ciału czas oraz odpowiednie warunki na gojenie się ran.

Hiperstymulacja jajników po punkcji  

Hiperstymulacja jajników (ang. ovarian hyperstimulation syndrome, OHSS) to rzadkie, lecz poważne powikłanie, które może wystąpić po punkcji jajników, jeśli pacjentka poddała się stymulacji hormonalnej przed procedurą in vitro. Stan ten charakteryzuje się nadmiernym powiększeniem jajników i gromadzeniem się płynu w jamie brzusznej.  

Pojawia się ból, wzdęcia, nudności i wymioty. W skrajnych przypadkach OHSS może powodować poważne komplikacje, takie jak zaburzenia oddychania, zakrzepy krwi i niewydolność nerek. Zapobieganie OHSS zaczyna się już na etapie monitorowania stymulacji, gdzie dawki leków są dostosowywane indywidualnie. W przypadku wystąpienia objawów kluczowe jest szybkie zgłoszenie się do lekarza! 

Bibliografia:  

1. Agdi M., Zarei A., Al-Sannan B., Effects of ovarian puncture for in vitro maturation on subsequent in vitro fertilization cycle in women with polycystic ovaries, Fertility and Sterility 2010, 94(1): 381-183. 
2. Hatırnaz S., Lin Tan S.., Celik O, Vaginal ultrasound-guided ovarian needle puncture compared to laparoscopic ovarian drilling in women with polycystic ovary syndrome, Archives of Gynecology and Obstetrics 2019, 299(5): 1475-1480. 
3. https://www.ivf-spain.com/en/egg-retrieval-what-you-need-to-know-about-follicular-puncture/  [dostęp 03.04.2024].