Dehydroepiandrosteron (DHEA) – co mówi o stanie zdrowia jego poziom?  

DHEA jest hormonem wytwarzanym przez nadnercza. Jego optymalny poziom ma ogromne znaczenie dla prawidłowego rozwoju płciowego. To dlatego stężenie dehydroepiandrosteronu intensywnie wzrasta u dzieci w wieku 6-8 lat i osiąga szczyt po 20. roku życia. O czym świadczy niski lub wysoki DHEA? Kiedy warto zbadać jego stężenie? 

Czym jest hormon DHEA? 

DHEA, czyli dehydroepiandrosteron jest hormonem steroidowym, produkowanym przede wszystkim w nadnerczach z cholesterolu na skutek oddziaływania mechanizmu sprzężenia zwrotnego linii podwzgórze-przysadka-nadnercza. Nieznaczne jego ilości syntezowane są również w jajnikach i jądrach oraz układzie nerwowym. Po uwolnieniu DHEA jest przekształcany w tkankach obwodowych do postaci estrogenów (np. w gruczołach sutkowych u kobiet) i testostronu oraz androstendionu (np. w gruczole krokowym u mężczyzn). 

Jaka jest różnica między DHEA a DHEA-S? 

DHEA jest syntezowany w korze nadnerczy z cholesterolu, natomiast DHEA-S powstaje z DHEA (w odwracalnym procesie sulfatacji i desulfatacji) w nadnerczach, jelitach i wątrobie. Innymi słowy, DHEA po dołączeniu grupy sulfonowej SO4 staje się DHEA-SO4, zwanego też po prostu DHEA-S. 

DHEA jest aktywny hormonalnie, podczas gdy DHEA-S aktywność uzyskuje, dopiero gdy przekształci się do postaci DHEA, innych androgenów albo estrogenów. Ponadto DHEA jest uwalniany wolniej niż DHEA-S, a do tego ma krótszy okres półtrwania, w efekcie czego to DHEA-S jest w krwiobiegu znaczenie więcej.

Kiedy warto zbadać poziom DHEA? 

Poziom DHEA warto zbadać w okresie menopauzy. W tym czasie jajniki przestają być aktywne i w związku z tym organizm odczuwa często dokuczliwe symptomy niedoboru 17beta-estradiolu jako głównego przedstawiciela estrogenów. Jednym z nich jest rozwój osteoporozy.  

Jak wynika z dotychczas przeprowadzonych badań, podawanie leków z DHEA kobietom w wieku 60-70 lat istotnie poprawiało gęstość kości (zmiana z poziomu 0,744 g/cm2 do poziomu 0,759 g/cm2) i podwyższało stężenie osteokalcyny (z poziomu 1,16 μg/L do poziomu 2,44μg/L), będącej markerem aktywności osteoblastów, czyli komórek kościotwórczych. Lekarz może też zalecić oznaczenie poziomu DHEA w celu diagnostyki: 

• chorób nadnerczy (np. guzów, przerostów nadnerczy), 
• choroby Cushinga (zespół objawów chorobowych spowodowanych przez nadmierny poziom kortyzolu), 
• choroby Addisona (pierwotna niedoczynność kory nadnerczy), 
• zaburzeń miesiączkowania, 
• zaburzeń procesu dojrzewania płciowego, 
• niepłodności, 
• zaburzeń popędu płciowego (libido), 
• wirylizacji (występowania cech typowo męskich u kobiet), 
• łysienia.

Ile kosztuje badanie DHEA? 

Zbadanie poziomu DHEA kosztuje około 50 zł. Diagnostykę przeprowadza się na podstawie próbki krwi żylnej. Do badania nie musisz się specjalnie przygotowywać, tak jak to ma miejsce między innymi w przypadku morfologii – nie trzeba być na czczo. W przypadku kobiet istotna jest jednak faza cyklu miesiączkowego. Poziom DHEA zmienia się zależności od tego, czy trwa właśnie faza folikularna, owulacji czy lutealna. 

Jaki jest prawidłowy poziom DHEA? 

Poziom DHEA zmienia się w ciągu życia. Wyraźny wzrost odnotowywany jest u dzieci w wieku 6-8 lat (jest to tzw. adrenarche). Najwyższy jest przy tym u dzieci z nadwagą i otyłością. Powoduje też wówczas przyspieszone dojrzewanie. Wszystko dlatego, że hormon oddziałuje na podwzgórze i dalej na gonadarche, czyli dojrzewanie narządów płciowych. 

Poziom DHEA zaczyna spadać po 30. roku życia (najwyższy jest między 20. a 30. rokiem życia). U seniorów w wieku 70 lat wynosi już zaledwie 20 proc. szczytowej wartości, a między 85. a 90. rokiem życia już tylko 5 proc. Ponadto nieznaczny spadek poziomu DHEA zauważalny jest u kobiet będących w ciąży oraz stosujących antykoncepcję hormonalną. 

Wszystko to sprawia, że zakres referencyjny dla DHEA jest bardzo szeroki i wynosi 7-31 nmol/l. Laboratorium, w którym zdecydujesz się wykonać analizę, może jednak przyjąć inne normy (bardziej precyzyjne), dlatego też zawsze odnoś się do zakresów referencyjnych podanych na wyniku. 

O czym świadczy wysokie DHEA? 

Wysokie, czy nawet podwyższone DHEA (przy uwzględnieniu zmiennych zakresów referencyjnych dla różnych grup wiekowych) może świadczyć o: 

• rozwoju guzów kory nadnerczy,  
• rozroście nadnerczy, 
• nadczynności nadnerczy, 
• stosowaniu preparatów DHEA (np. przez kobiety w okresie menopauzy), 
• chorobie Cushinga, 
• terapii sterydami, 
• otyłości, 
• silnym stresie, 
• zespole policystycznych jajników.

O czym świadczy niskie DHEA? 

Obniżone stężenie DHEA może mieć związek z: 

• niedoczynnością podwzgórza i przysadki mózgowej, 
• niedoczynnością tarczycy, 
• wadliwym funkcjonowaniem nadnerczy (także w wyniku wrodzonej hipoplazji nadnerczy), 
• usunięciem nadnerczy, 
• chorobą Addisona, 
• chorobami autoimmunologicznymi, 
• infekcjami wirusowymi, bakteryjnymi i grzybiczymi (np. HIV, gruźlica).

Bibliografia: 

1. Gałczyński K., Poleszak E., Kasperek R., Romanek-Piva K., Kulik-Rechberger B., Rechberger T., Nowe perspektywy leczenia atrofii urogenitalnej u kobiet – dopochwowa terapia DHEA, przegląd Menopauzalny 2013, nr 2, s. 111-114. 
2. Karasek M., Dehydroepiandrosteron (DHEA) u kobiet po menopauzie, Przegląd Menopauzalny 2005, nr 4, s.8-13. 
3. Perżyło K., Kulik-Rechberger B., Gałczyński K., Rechberger T., Intrakrynologia a dehydroepiandrosteron – nowe spojrzenie na terapeutyczne zastosowanie androgenów w terapii substytucyjnej u kobiet w okresie menopauzy, Ginekologia Polska 2011, nr 82, s. 690-695.