Torbiel przysadki mózgowej, czyli torbiel kieszonki Rathkego

Torbiel przysadki mózgowej przyczynia się do poważnych problemów zdrowotnych. Może ona bowiem zaatakować nie tylko ów gruczoł, ale także otaczające go struktury. Najczęściej pojawia się u kobiet, zwłaszcza w wieku 40-60 lat, jednak występuje również u dzieci czy mężczyzn. Zwykle wykrywa się ją przypadkowo, podczas rezonansu magnetycznego. 

Czym jest torbiel przysadki mózgowej? 

Przysadka mózgowa to gruczoł wielkości ziarna grochu, zlokalizowany wewnątrz czaszki. Odpowiedzialny jest za wydzielanie hormonów, które kontrolują pracę wielu narządów. Torbiel przysadki mózgowej to rzadko pojawiająca się zmiana. Szacuje się, że występuje u około 20 proc. pacjentów. Aby go zdiagnozować, konieczne jest przeprowadzenie wywiadu lekarskiego oraz analizy ogólnego stanu chorego, a przede wszystkim wykonanie badań obrazowych. 

Torbiel przysadki mózgowej – przyczyny 

Torbiel przysadki mózgowej formuje się wtedy, gdy dochodzi do tworzenia się tego gruczołu. Aby wyjaśnić jej przyczyny, należy zacząć od tego, że omawiana struktura zbudowana jest z dwóch płatów: przedniego oraz tylnego. Komórki tworzące ten pierwszy, migrują z podniebienia, z kolei te, które składają się na drugi, przesuwają się w dół z mózgu.  

Miejsce, w którym stykają się ze sobą, to tzw. kieszonka Rathkego – kluczowa struktura dla powstawania przysadki mózgowej. W większości przypadków zamyka się ona jeszcze na wczesnym etapie rozwoju płodu. Jak się jednak okazuje, może po niej pozostać pozostałość w formie szczeliny (tzw. szczeliny Rathkego), w której wnętrzu zlokalizowany jest płyn. Później przekształca się ona w cystę, a pacjenci rodzą się już z omawianą przypadłością. 

Objawy torbieli kieszonki Rathkego 

Torbiel kieszonki Rathkego najczęściej nie daje objawów. Może się jednak zdarzyć, że wiąże się ona z następującymi symptomami: 

• niepulsujące, epizodyczne bóle i zawroty głowy, 
• problemy z pamięcią, 
• problemy z hormonami (niedoczynność w zakresie osi gonadalnej, osi nadnerczowej, a niekiedy też osi tarczycowej, hiperprolaktynemia) – stanowią one efekt ucisku płatów przysadki), 
• zaburzenia wzroku – wywoływane są przez ucisk skrzyżowania wzrokowego. W trudnych przypadkach pacjent widzi tylko to, co się znajduje przed nim, czasem pojawia się u niego również zmniejszenie ostrości wzroku, 
• wymioty i mdłości, 
• zmiany zachowania i osobowości, 
• zmęczenie i senność, 
• obniżone łaknienie. 

Wraz z zaburzeniami hormonalnymi może dojść również do rozwoju takich symptomów jak: 

• osłabienie libido, 
• impotencja, 
• utrata włosów na twarzy i ciele (u mężczyzn), 
• przesuszona skóra, 
• brak, skrócenie lub nieregularność miesiączki, 
• problemy trawienne (np. zaparcia), 
• niski wzrost i późne dojrzewanie u dzieci, 
• otyłość lub utrata masy ciała, 
• niepłodność (u kobiet), 
• mleczna wydzielina z piersi (u kobiet przed menopauzą), 
• niedoczynność tarczycy, 
• bardzo niskie stężenie kortyzolu (może zagrażać życiu).

Leczenie torbieli kieszonki Rathkego 

Jeżeli torbiel przysadki mózgowej nie daje żadnych objawów, należy ją po prostu obserwować. W sytuacji, gdy wystąpią jednak pewne symptomy, czasem konieczna jest operacja, którą przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. W przypadku zabiegu chirurgicznego istnieje duże ryzyko rozwoju moczówki prostej, która można rozpoznać po:  

• poliurii (nadmiernym wydalaniu moczu),  
• polidypsji (zbyt dużym pragnieniu), 
• niezdolności do zagęszczania moczu. 

Po przeprowadzeniu operacji należy przez 5 lat obserwować pacjenta, ponieważ istnieje pora szansa, że problem powróci. Wówczas trzeba też regularnie wykonywać rezonans magnetyczny. Jeżeli zmiana nawraca, pomocna może okazać się radioterapia, choć nie ma badań naukowych, które potwierdzałyby tę tezę. Warto zaznaczyć, że wybór formy leczenia w dużym stopniu zależy od wielkości zmiany, jej lokalizacji, a także obrazu klinicznego. Dodajmy, że torbiel kieszonki Rathkego może przekształcić się również w czaszkogardlaka, czyli łagodny guz nowotworowy. 

Bibliografia: 

1. Brou C., Gunes Tatar I., Different Faces of Rathke’s Cleft Cyst, Journal of the Belgian Society of Radiology 2023, 107(1): 15. 
2. Jung J. E., Jin J., Kyung Jung M., Kwon A., Wook Chae H., Hee Kim D., Kim H., Clinical manifestations of Rathke’s cleft cysts and their natural progression during 2 years in children and adolescents, Annals of Pediatric Endocrinology & Metabolism 2017, 22(3): 164-169. 
3. Kim G., Moon J. H., Kim S. H., Kim E. H., MRI-Based Classification of Rathke’s Cleft Cyst and Its Clinical Implication, Brain Tumor Research and Treatment 2023, 11(1): 59-65.