Na czym polega jodowanie tarczycy? Kogo poddaje się temu zabiegowi?

Jodowanie tarczycy to alternatywna metoda leczenia nadczynności tarczycy. Podanie radioizotopu jodu ma na celu destrukcję komórek odpowiedzialnych za nadmierną produkcję hormonów tarczycy. Leczenie jest bezbolesne i bezpieczne, jednak w dłuższej perspektywie wiąże się z powstaniem niedoczynności tarczycy, a także koniecznością suplementacji jodu.

Co to jest jodowanie tarczycy?

Jodowanie tarczycy to jedna z metod stosowanych w leczeniu nadczynności organu. Terapia polega na zastosowaniu radioaktywnego jodu-131, który emituje promieniowanie i niszczy nadczynną tkankę gruczołu tarczycowego. Zabiegi z jego użyciem przeprowadzane są w ośrodkach medycyny nuklearnej. 

Na czym polega jodowanie tarczycy? Preparat z radiojodem podawany jest doustnie w postaci kapsułek lub w formie płynu. Po przyjęciu środka medycznego pacjent musi powstrzymać się od jedzenia przez 2. godziny. Jod wędruje drogą naczyń krwionośnych do tarczycy, w której jest częściowo pochłaniany, a pozostała ilość niezwiązanego izotopu opuszcza organizm wraz z moczem. 

Wskazania i przeciwwskazania do leczenia jodem

Jodowanie tarczycy wykorzystywane jest w leczeniu: 

• choroby Gravesa-Basedowa – jeśli leczenie tyreostatykami nie przyniesie remisji, 
• wola wieloguzkowego nadczynnego, 
• większości przypadków nowotworów tarczycy – po wykonanej resekcji tarczycy pacjent poddawany jest leczeniu uzupełniającemu. Chory przyjmuje indywidualnie dostosowaną dawkę jodu-131 w celu zniszczenia pozostałych komórek nowotworowych, które mogły znajdować się m.in. w węzłach chłonnych. Terapia cechuje się wysoką skutecznością. 

Kto nie może poddać się jodoterapii? Radioaktywnych izotopów jodu nie stosuje u kobiet w ciąży i w trakcie laktacji. Przeciwwskazaniem jest też podejrzenie lub diagnoza niektórych typów raka tarczycy, w tym rdzeniastego i anaplastycznego. Leczenie jodem radioaktywnym nie może być stosowane u dzieci poniżej 10 roku życia. 

Przygotowanie i przebieg jodowania tarczycy

Poddanie się jodowaniu tarczycy wymaga uprzedniego przygotowania. Przede wszystkim w okresie 3. miesięcy poprzedzających zabieg, chory nie może wykonywać tomografii komputerowej z kontrastem. Aby zwiększyć skuteczność leczenia, w okresie 30. dni przed jodowaniem nie wolno przyjmować żadnych preparatów zawierających jod. Pierwiastek ten często dodawany jest suplementów witaminowych, znajduje się też w ekstraktach z alg morskich oraz w oleju rybim. 

Na minimum tydzień przed jodowaniem konieczne jest przejście na dietę ze zmniejszoną zawartością jodu. Z jadłospisu należy wykluczyć więc sól kuchenną jodowaną, ryby morskie i owoce morza. Dzień przed badaniem kobiety w wieku prokreacyjnym muszą wykonać test ciążowy. Pozytywny wynik wyklucza możliwość wykonania jodowania. 

Przebieg terapii radiojodem jest nieskomplikowany i bezbolesny. Pacjent zgłasza się do ośrodka medycyny nuklearnej ze skierowaniem lekarskim. Leczenie radioizotopem poprzedzone jest scyntygrafią, która pozwala określić jodochwytność i dobrać właściwą dawkę pierwiastka. Jeśli nie ma przeciwwskazań, w tym samym dniu pacjent otrzymuje preparat z radioaktywnym jodem, a jeśli to niemożliwe, lek podawany jest następnego dnia.  

Promieniotwórczy jod w postaci kapsułki (lub płynu dla osób mających problem z połykaniem) otrzymuje się w ołowianym pojemniku. Leku nie wolno dotykać ręką, dlatego do jego wyjęcia służy specjalny aplikator w formie rurki z gwintem. Przyjmowany preparat należy popić dużą ilością wody. 

Kwarantanna po jodowaniu tarczycy

Po otrzymanym leczeniu wymagana jest kwarantanna, ponieważ izotop znajduje się w pocie, ślinie, moczu, łzach oraz kale chorego, przez co przez kilka dni jest źródłem promieniowania jonizującego. Pacjent powinien przestrzegać poniższych zaleceń: 

• unikać bezpośredniego kontaktu z dziećmi i kobietami w ciąży, tj. nie przebywać z nimi w jednym pomieszczeniu przez określony przez lekarza czas – z reguły jest to okres 1-2. tygodni, 
• przez 2 tygodnie nie przebywać w bliskim kontakcie z domownikami (nie przytulać się, nie spać razem) oraz ograniczyć swoją obecność w większych skupiskach ludzkich, 
• przestrzegać podstawowych zasad higieny, w tym często myć ręce oraz spłukiwać toaletę dwukrotnie, 
• powstrzymać się od współżycia, 
• pić dużo płynów. 

Czy jodowanie tarczycy powoduje skutki uboczne?

Zabieg jodowania tarczycy stosuje się od ponad 80. lat (pierwszy raz wykonany został w 1941 roku) i jest uznaną procedurą medyczną. Niemniej jednak pacjent poddający się temu leczeniu musi mieć świadomość ryzyka wystąpienia działań niepożądanych. Możliwe skutki uboczne po jodowaniu obejmują:  

• nudności i wymioty,  
• suchość w ustach,  
• czasowe zwiększenie objawów nadczynności tarczycy. 

Najniebezpieczniejszym powikłaniem jest jatrogenna niedoczynność tarczycy. Jodowanie prowadzi bowiem do znacznego zmniejszenia wydzielania hormonów tarczowych, więc wymaga późniejszego przyjmowania tyroksyny.

Bibliografia: 

1. Bulska M., Karwowski B., Orszulak-Michalak D., Zastosowanie izotopów jodu w medycynie. Terapia chorób tarczycy, Farmacja współczesna 2014, 7: 62-71. 
2. Ross D., Radioiodine Therapy for Hyperthyroidism, The New England Journal of Medicine 2011, 364:542-550. 
3. Szczepańska E., Jastrzębska H., Gietka-Czernel M., Współczesne zasady leczenia radiojodem nadczynności tarczycy, Postępy Nauk Medycznych 2016, XXIX(12): 934-941.