Nadczynność kory nadnerczy to choroba o skomplikowanej etiologii

Nadnercza wytwarzają rozmaite hormony, które mają wpływ na różne tkanki ciała. Można powiedzieć, że są to przekaźniki chemiczne, pozwalające komórkom odpowiednio funkcjonować. Czasem jednak dochodzi do nadczynności kory nadnerczy, a gruczoły zaczynają nadprodukować wspomniane związki. Co jeszcze warto o niej wiedzieć? 

Czym jest nadczynność kory nadnerczy? 

Nadnercza to gruczoły dokrewne zlokalizowane nad nerkami. Zbudowane są rdzenia (części wewnętrznej) oraz kory (części zewnętrznej. Syntezują następujące hormony: 

• glikokortykosteroidy (np. kortyzol), 
• hormony płciowe (np. androgeny), 
• mineralokortykosteroidy (np. aldosteron). 

Wszystkie te przekaźniki chemiczne są niezbędne do tego, aby organizm mógł działać prawidłowo. Jeżeli jednak kora produkuje ich zbyt dużo, dochodzi do jej nadczynności. To z kolei wywołuje szereg różnych objawów. Można wyróżnić trzy najczęstsze postaci nadczynności kory nadnerczy: 

• zespół Cushinga – w tym przypadku nadnercza produkują zbyt dużo glikokortykosteroidów, 
• hiperandrogenizm – związany jest z tym, że omawiane przez nas organy wydzielają nadmierną ilość hormonów płciowych, 
• hiperaldosteronizm (zespół Conna) – tutaj kora nadnerczy w zbyt dużej ilości produkuje aldosteron, przez co dochodzi do zbyt dużego wydalania potasu i zbyt małego wody oraz sodu. 

Jeśli chodzi o nadczynność mineralokortykoidową nadnerczy, dzieli się ją jeszcze na dwa sposoby: 

• nadczynność mineralokortykoidowa pierwotna – w tym przypadku wywołuje ją gruczolak, przerost gruczolakowaty warstwy kłębkowatej warstwy nadnerczy lub rak, 
• nadczynność mineralokortykoidowa wtórna – powoduje ją hiperaldosteronizm wtórny, pojawiający się u osób z niedokrwieniem nerek, guzem produkującym reninę, zespołem Barttera, nadciśnieniem złośliwym lub obrzękami nerkowopochodnymi bądź sercowo-wątrobowo-pochodnymi.

Przyczyny nadczynności kory nadnerczy 

Częstą przyczyną nadczynności kory nadnerczy jest guz chromochłonny, umiejscowiony w nadnerczach lub obok nich. Zdarza się, że choroba ta jest również efektem przyjmowania leków z grupy kortykosteroidów. Dużą rolę odgrywają tu uwarunkowania genetyczne, które mogą być związane ze zbyt dużą produkcją kortyzolu. Omawianą przez nas przypadłość powoduje nierzadko pierwotna choroba nadnerczy, a także samoistna nadczynność gruczołów. W niektórych przypadkach doprowadzają do niej także nowotwory przysadki mózgowej. 

Nadczynność kory nadnerczy – objawy najczęściej zgłaszane przez pacjentów 

Można wyróżnić następujące objawy nadczynności kory nadnerczy, musisz jednak pamiętać, że będą się one znacząco różnić w zależności od przyczyny wystąpienia patologii: 

• podwyższone ciśnienie krwi, 
• zmęczenie i osłabienie, 
• fioletowe lub różowe rozstępy na skórze, 
• wolne gojenie się ran, 
• otyłość (tłuszcz gromadzi się na karku i brzuchu), 
• zaczerwienienie skóry, 
• nietolerancja glukozy, 
• mniejsza grubość skóry, 
• bardziej okrągła i zaczerwieniona twarz, 
• zanik mięśni, 
• agresja i drażliwość, 
• konieczność częstego oddawania moczu, 
• trądzik, 
• zaburzenia miesiączkowania, 
• wzmożone pragnienie, 
• osteoporoza. 

Objawy nadczynności kory nadnerczy wywołane zespołem Cushinga 

Jeśli chodzi o zespół Cushinga, najczęstsze jego symptomy to: 

• akumulacja tkanki tłuszczowej w górnej części ciała, 
• ścieńczenie skóry, 
• zaburzenia menstruacyjne, 
• potrzeba zbyt częstego oddawania moczu, 
• zwiększona tendencja do powstawania siniaków, 
• agresja i drażliwość, 
• znacznie większa masa ciała.

Objawy nadczynności kory nadnerczy a hiperandrogenizm 

W przypadku hiperandrogenizmu występują takie objawy jak: 

• łysienie typu męskiego, 
• zaburzenia menstruacji, 
• hirsutyzm, 
• trądzik, 
• większa masa mięśniowa, 
• nieregularne menstruacje.

Objawy nadczynności kory nadnerczy towarzyszące hiperaldosteronizmowi 

Mówiąc o hiperaldosteronizmie, należy powiedzieć, że objawia się on m.in. poprzez: 

• podwyższone ciśnienie tętnicze (wyższe niż 180/110 mm Hg), 
• problemy z widzeniem, 
• bóle głowy, 
• skurcze mięśni, 
• drętwienie stóp i dłoni, 
• zmęczenie, 
• zbyt duże pragnienie, 
• obniżenie stężenia potasu, 
• podwyższenie stężenia sodu. 

Leczenie nadczynności kory nadnerczy 

Formę leczenia dobiera się dla każdego pacjenta z nadczynnością kory nadnerczy indywidualnie. Jeśli chodzi o glikokortykosteroidową postać patologii, wskazana jest często operacja usunięcia raka nadnerczy lub gruczolaka, zwłaszcza wtedy, gdy zmiany mają charakter złośliwy. Jeśli nie da się w ten sposób usunąć guza, stosuje się często radioterapię.

Aby zmniejszyć we krwi poziom glikokortykosteroidów, podaje się także leki z ketokonazolem czy metyraponem. W przypadku hiperaldosteronizmu wykorzystuje się najczęściej środki, które przeciwdziałają aldosteronowi – zawierają one eplerenon lub spironolakton. Aby wyleczyć hiperandrogenizm, lekarze decydują się najczęściej na terapię hormonalną.

Badania na nadczynność kory nadnerczy 

W sytuacji, gdy lekarz podejrzewa nadczynność kory nadnerczy u pacjenta, przeprowadza najpierw badanie fizykalne. Następnie może zlecić m.in.: 

• badanie biochemiczne krwi, 
• morfologię krwi, 
• panel lipidowy, 
• jonogram, 
• stężenie ACTH w surowicy, 
• stężenie kortyzolu w surowicy, 
• aktywność reninową osocza (ARO), stężenie aldosteronu i reniny w osoczu, 
• poziom 17-OHP, DHEA-S, prolaktyny, testosteronu,  
• test hamowania 1 mg deksametazonu, 
• dobowe wydalanie wolnego kortyzolu w moczu. 

Czasem lekarz rekomenduje również wykonanie rezonansu magnetycznego przysadki mózgowej albo scynytygrafii lub tomografii komputerowej nadnerczy.

Bibliografia: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279088/ [dostęp 23.04.24]. 
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470218/ [dostęp 23.04.24]. 
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551526/ [dostęp 23.04.24].