Jajowody, czyli struktury łączące jajniki z macicą 

Jajowody, choć niewielkie i na pierwszy rzut oka niepozorne, odgrywają jedną z ważniejszych ról w kobiecym układzie rozrodczym. To właśnie w nich dochodzi do zapłodnienia. Każdy z nas kiedyś tam był, jako maleńka komórka jajowa gotowa na spotkanie z plemnikiem. W tym artykule zagłębię budowę jajowodów, ich położenie oraz funkcje, które pełnią. 

Co to są jajowody? 

Jajowody (łac. tuba uterina, oviductus, salpinx) to dwa długie, wąskie przewody leżące po obu stronach macicy. Pojedynczy jajowód ma długość około 10-12 cm i dzieli się na cztery główne części:  

• lejek,  
• bańkę,  
• cieśń, 
• część maciczną. 

Lejek jajowodu (łac. ostium abdominale), znajdujący się najbliżej jajnika, ma lejkowaty kształt i zakończony jest strzępkami – to właśnie one pomagają w wychwyceniu uwolnionej podczas owulacji komórki jajowej, a następnie skierowaniu jej do światła jajowodu. Bańka (łac. ampulla) jest najszerszą częścią jajowodu, w niej zazwyczaj dochodzi do zapłodnienia. Cieśń (łac. isthmus) to najwęższy odcinek, który łączy bańkę z częścią maciczną jajowodu (łac. pars uterina), czyli odcinkiem przechodzącym w ścianę macicy. 

Jak zbudowany jest jajowód?  

Ścianę jajowodu budują trzy warstwy, błona śluzowa, mięśnie gładkie i błona surowicza. W obrębie bańki jest ona najcieńsza, najgrubszą ścianę ma zaś cieśń. Wnętrze narządu wyściela błona śluzowa, wytwarzająca liczne podłużne fałdy. Jej powierzchnię pokrywa nabłonek jednowarstwowy walcowaty migawkowym, z którego do światła jajowodu wystają drobne wypustki (rzęski). Ich ruch wspomaga przemieszczanie się komórki jajowej lub zarodka w kierunku macicy. 

Warstwa mięśniowa jest dobrze rozwinięta – po to, aby wywoływać skurcze i ruchy perystaltyczne, które jeszcze bardziej usprawniają transport zapłodnionego jajeczka. Warstwa surowicza (otrzewna), będąca zewnętrzną osłonką, chroni jajowód i zapewnia mu odpowiednie warunki do prawidłowego funkcjonowania. 

Jakie funkcje pełnią jajowody? 

Jedną z najważniejszych funkcji jajowodu jest przechwytywanie komórki jajowej uwolnionej podczas owulacji. Dzięki strzępkom na końcu lejka, jajowód jest w stanie wychwycić jajeczko i skierować je do swojego wnętrza. W jajowodzie dochodzi również do zapłodnienia. Plemniki, które dostały się do środka, przemieszczają się w kierunku komórki jajowej, a spotkanie to najczęściej następuje w bańce jajowodu – jego najszerszej części.  

Ruch ten jest możliwy dzięki skoordynowanej pracy rzęsek znajdujących się na błonie śluzowej oraz perystaltycznym skurczom mięśni gładkich. To tutaj komórka jajowa i plemnik łączą się, tworząc zygotę. Proces ten trwa kilka dni, co pozwala zarodkowi na wstępny rozwój przed zagnieżdżeniem się w błonie śluzowej macicy. 

Jajowód odgrywa również rolę w ochronie komórki jajowej oraz zarodka. W błonie śluzowej narządu obecne są bowiem komórki wydzielające do jego światła śluz, którego zadaniem jest odżywienie transportowanej komórki jajowej oraz usprawnienie kapacytacji plemników (uzdatnienia, dzięki któremu może dojść do zapłodnienia). 

Jak chorują jajowody? 

Jednym z najczęstszych problemów związanych z funkcjonowaniem omawianych struktur jest niedrożność jajowodów, często wynikająca z infekcji bakteryjnych, które prowadzą do zapalenia narządów miednicy mniejszej i w efekcie powodują powstawanie blizn. Inne problemy to: 

• ciąża pozamaciczna, czyli rozwój zarodka poza jamą macicy to kolejna poważna patologia, najczęściej bowiem lokalizuje się w bańce jajowodu, 
• wodniak jajowodu, który objawia się nagromadzeniem płynu w jajowodzie i prowadzi do jego patologicznego rozszerzenia. 

Wymienione schorzenia nie tylko komplikują proces zapłodnienia, ale mogą również prowadzić do problemów z zajściem w ciążę, a także stanowić bezpośrednią przyczynę niepłodności. 

Bibliografia: 

1. Briceag I., Costache A., Purcarea V. L., Fallopian tubes – literature review of anatomy and etiology in female infertility, Journal of Medicine and Life 2015, 8(2):129-131. 
2. https://my.clevelandclinic.org/health/body/23184-fallopian-tubes [dostęp 04.06.2024]. 
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK547660/ [dostęp 04.06.2024].