Atrofia pochwy, czyli gdy śluzówka pochwy zaczyna zanikać 

Atrofia pochwy to schorzenie, które często dotyka kobiety w okresie menopauzy. Charakteryzuje się ścieńczeniem ścian pochwy, co prowadzi do stanów zapalnych i odczuwania nieprzyjemnych objawów. W artykule omówię przyczyny, objawy oraz dostępne metody leczenia tego schorzenia. Zapraszam do lektury! 

Co to jest atrofia pochwy?  

Atrofia pochwy, znana również jako zanikowe zapalenie pochwy, to stan, w którym dochodzi do ścieńczenia, wysuszenia i w konsekwencji rozwoju stanu zapalnego w ściankach pochwy. Schorzenie najczęściej pojawia się w wyniku spadku poziomu estrogenów. 

Dlaczego u części kobiet rozwija się atrofia pochwy? 

Jak już wspomniałam, główną przyczyną atrofii pochwy jest spadek poziomu estrogenów – hormonów płciowych, które utrzymują odpowiedni poziom nawilżenia i elastyczności śluzówki. Gdy jest ich za mało, tkanki stają się cieńsze, mniej elastyczne, a także bardziej podatne na podrażnienia oraz urazy. Do rozwoju atrofii pochwy najczęściej dochodzi w okresie menopauzy, kiedy produkcja estrogenów w organizmie znacząco spada. Inne przyczyny lub czynniki ryzyka to: 

• połóg i karmienie piersią – wynika to z fizjologii organizmu w tych wyjątkowych etapach życia, 
• przewlekły stres, 
• leczenie przeciwnowotworowe (radioterapia i chemioterapia), 
• chirurgiczne usunięcie jajników (owariektomia) – prowadzi do natychmiastowego spadku poziomu estrogenów, 
• zespół Sjögrena – choroba autoimmunologiczna, w której przebiegu dochodzi m.in. do zaburzeń w produkcji śluzu i spadku nawilżenia pochwy,  
• nałogowe palenie tytoniu – nikotyna wpływa negatywnie na krążenie krwi i odżywienie tkanek budujących pochwę. 

Czym grozi nieleczona atrofia pochwy? Objawy 

Nieleczona atrofia pochwy może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych. Utrzymująca się suchość i ścieńczenie ścian pochwy wywołują ból podczas stosunku (dyspareunia), przez co kobieta zaczyna unikać aktywności seksualnej. Taka sytuacja może doprowadzić do pojawienia się problemów w relacjach intymnych. Inne możliwe konsekwencje to:  

• zwiększone ryzyko nawracających infekcji intymnych i stanów zapalnych – zmniejszona produkcja śluzu sprawia, że pochwa jest mniej chroniona przed patogenami, 
• zwiększone ryzyko infekcji dróg moczowych – ścieńczenie i suchość tkanek pochwy ułatwiają przenikanie bakterii do układu moczowego, 
• problemy z oddawaniem moczu – pojawia się częste parcie na mocz, ból podczas mikcji, a nawet nietrzymanie moczu. 

Nieodpowiednio leczona atrofia pochwy może również wpływać na zdrowie psychiczne. Przewlekły ból, dyskomfort i problemy w życiu seksualnym nierzadko prowadzą do obniżenia nastroju oraz nasilenia lęku czy depresji. Kobiety mogą czuć się zniechęcone i wycofane z życia towarzyskiego, co dodatkowo pogarsza ich samopoczucie. Ze względu na te potencjalne komplikacje, ważne jest, aby kobiety z podejrzeniem atrofii pochwy nie bagatelizowały swoich objawów i szukały pomocy medycznej. 

Jak leczyć atrofię pochwy? 

Bazowym elementem leczenia atrofii pochwy jest terapia estrogenowa oraz hormonalna terapia zastępcza (HTZ). 

Estrogeny miejscowe na leczenie atrofii pochwy 

Stosowanie estrogenów miejscowych to jedna z najbardziej efektywnych metod leczenia atrofii pochwy. Hormony działają bezpośrednio na tkanki – zwiększają grubość i poprawiają elastyczność błony śluzowej oraz przywracają naturalne pH. Przykładami takich preparatów są kremy zawierające estriol oraz pierścienie dopochwowe uwalniające estradiol. Zazwyczaj są dobrze tolerowane i obarczone mniejszym ryzykiem ogólnoustrojowych działań niepożądanych w porównaniu do doustnej terapii estrogenowej. 

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) 

HTZ to kompleksowe podejście do leczenia objawów menopauzy (m.in. atrofii pochwy). Terapia obejmuje stosowanie estrogenów, często w połączeniu z progesteronem, aby zminimalizować ryzyko rozwoju raka endometrium. Terapia ta może być stosowana w formie tabletek, plastrów, żeli lub implantów. HTZ nie tylko poprawia stan błony śluzowej pochwy, ale również łagodzi inne objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, nocne poty czy zmiany nastroju.  

Atrofia pochwy – leki bez recepty na łagodzenie objawów 

Doskwiera ci atrofia pochwy? Leczenie naturalne preparatami bez recepty może pomóc w minimalizowaniu dokuczliwych objawów. Wypróbuj: 

• lubrykanty na bazie wody – są pierwszą linią obrony w walce z suchością pochwy. Nie zawierają hormonów i można je stosować bez obaw, 
• żele nawilżające – dostępne w postaci wygodnych aplikatorów, pomagają utrzymać wilgotne środowisko pochwy przez dłuższy czas. Są często polecane przez ginekologów jako środek wspomagający leczenie atrofii pochwy, 
• suplementy diety z fitoestrogenami – fitoestrogeny zawarte w niektórych roślinach naśladują działanie ludzkich estrogenów, przez co pomagają w łagodzeniu objawów menopauzy. Popularne suplementy to ekstrakty z soi, siemienia lnianego i czerwonej koniczyny, 
• globulki dopochwowe – często zawierają kwas mlekowy oraz ektoinę, dzięki którym zwiększają nawilżenie, wspierają regenerację śluzówki i pomagają utrzymać prawidłowe pH pochwy, 
• maści oraz kremy dopochwowe – skutecznie nawilżają, choć ich aplikacja może być bardziej skomplikowana. 

O ekspertce:

dr n. med Agnieszka Żalińska – ginekolog- położnik, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.  Związana z Centrum Zdrowia Matki Polki i poradnią PUROMED w Łodzi. Link do rozmowy: https://www.hellozdrowie.pl/atrofia-pochwy-to-cicha-epidemia-agnieszka-zalinska-ginekolozka/

Bibliografia: 

1. Goldstein I., Dicks B., Kim N. N., Multidisciplinary Overview of Vaginal Atrophy and Associated Genitourinary Symptoms in Postmenopausal Women, Sexual Medicine 2013, 1(2): 44-53. 
2. https://www.compoundsavannah.com/vaginal-atrophy#gsc.tab=0 [dostęp 03.06.2024]. 
3. Mac Bride M. B., Rhodes D. J., Shuster L. T., Vulvovaginal Atrophy, Mayo Clin Proceedings 2010, 85(1): 87-94. 
4. Saige A. L., Vulvar and Vaginal Atrophy: Physiology, Clinical Presentation, and Treatment Considerations, Clinical Obstetrics and Gynecology 2015, 58(3): 476-91.