Skąd bierze się cukrzyca typu 1.? Przyczyny u dzieci i dorosłych

Na cukrzycę choruje w Polsce aż 3 mln osób, w tym ok. 200 tysięcy to chorzy ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 1. Z każdym rokiem liczba cierpiących na to schorzenie wzrasta. Ze względu na swój autoimmunologiczny charakter, cukrzyca typu 1. uznawana jest za chorobę przewlekłą i nieuleczalną. Sprawdź, jakie są przyczyny jej rozwoju u dzieci oraz osób w wieku dorosłym. 

Czym jest cukrzyca typu 1.?

Cukrzyca typu 1. to choroba cywilizacyjna, charakteryzująca się niedoborem insuliny spowodowanym nieodwracalnym zniszczeniem komórek β-trzustki. Przyczyną schorzenia jest nieprawidłowe działanie układu immunologicznego, który zaczyna produkować autoprzeciwciała. Ich wytwarzanie związane jest z humoralną i komórkową odpowiedzią układu odpornościowego skierowaną przeciwko komórkom β wysp Langerhansa. 

Na początkowym etapie choroby niszczenie komórek trzustkowych jest stopniowe i nie dochodzi jeszcze do pojawienia się objawów. Jest to tzw. stan przedcukrzycowy. Pierwsze symptomy pojawiają się, gdy destrukcji ulegnie 80-90% komórek β trzustki. Niedobór insuliny prowadzi do hiperglikemii, czyli podwyższonego stężenia glukozy we krwi. Leczenie cukrzycy typu 1. polega na insulinoterapii oraz stosowaniu diety cukrzycowej planowanej w oparciu o indeks glikemiczny produktów. 

Do cukrzycy typu 1. zaliczana jest tzw. cukrzyca LADA (ang. latent autoimmune diabetes in adults). Występuje ona głównie u dorosłych, co odróżnia ją od cukrzycy typu 1. ujawniającej się przede wszystkim u dzieci i młodzieży. Objawy cukrzycy u dorosłych rozwijają się po dłuższym czasie choroby, co wynika z wolniejszej destrukcji komórek trzustki. 

Ilustracja przedstawia schemat powstawania cukrzycy typu 1. Fot. Adobe Stock

Przyczyny cukrzycy typu 1. u dzieci i młodzieży

Patogeneza cukrzycy nadal nie została do końca poznana. Uznaje się, że na jej powstawanie mają wpływ czynniki immunologiczne, genetyczne i środowiskowe. 

Autoimmunologiczne czynniki rozwoju cukrzycy typu 1. 

Jak już wspomniano, cukrzyca ma podłoże autoimmunologiczne. Do niszczenia komórek trzustkowych najprawdopodobniej przyczyniają się limfocyty T. Wykryte w wieku dziecięcym przeciwciała przeciwko komórkom β charakterystyczne dla cukrzycy typu 1. oznaczają, iż u większości osób w ciągu najbliższych 15. lat ujawni się objawowa choroba. 

Genetyczne czynniki rozwoju cukrzycy typu 1 

Znanych jest ponad 60 wariantów genetycznych, które mają związek z występowaniem cukrzycy typu 1. Oceniając haplotypy alleli DR i DQ genów układu HLA, można stwierdzić, czy u danej osoby występuje zwiększone, czy zmniejszone ryzyko pojawienia się cukrzycy typu 1. 

Jaka jest szansa zachorowania na cukrzycę typu 1., jeśli choruje już na nią ktoś z bliskiej rodziny? Najwyższe ryzyko występuje w przypadku bliźniaków jednojajowych (1:1,5-1:3) i dwujajowych (1:13). Szanse zachorowania na cukrzycę typu 1. przez rodzeństwo wynoszą 1:10-1:30. Prawdopodobieństwo choroby u dziecka chorego rodzica to 1:20. Ryzyko rozwoju cukrzycy u osób bez obciążenia rodzinnego wynosi natomiast 1:200-1:625. 

Środowiskowe czynniki rozwoju cukrzycy typu 1. 

Czynniki środowiskowe mogące odgrywać pewną rolę w zachorowaniu na cukrzycę to: 

• infekcje wirusowe i bakteryjne – za najważniejszy czynnik uznaje się wrodzoną różyczkę, ponadto wpływ mogą mieć infekcje wirusem Coxsackie, świnki, enterowirusami, adenowirusami, wirusem Epsteina-Barra, wirusem grypy typu B, opryszczki pospolitej, ludzkim wirusem herpes typu 6, 
• niedobór witaminy D – w badaniach zaobserwowano, iż niski poziom witaminy D u kobiet w ciąży wiązał się z wyższym ryzykiem wystąpienia cukrzycy typu 1. u potomstwa, 
• silny stres, 
• dysbioza jelitowa, 
• nieprawidłowa dieta bogata w węglowodany proste i tłuszcze. 

Czy da się zapobiec rozwojowi cukrzycy typu 1.? 

W ostatnich latach obserwuje się znaczący wzrost liczby osób zapadających na cukrzycę typu 1. Powstaje więc pytanie, czy można zastosować działania profilaktyczne, które uchronią potencjalnych pacjentów przed zachorowaniem. Niestety, obecne dokładne przyczyny rozwoju cukrzycy nie są znane, dlatego też nie istnieją skuteczne metody zapobiegania rozwojowi tego schorzenia. 

Badania sugerują, że karmienie piersią może działać ochronnie i zmniejszać ryzyko cukrzycy u dzieci z grupy ryzyka. Długie karmienie naturalne oraz opóźnione podawanie dziecku mleka krowiego również rozważane jest jako korzystne u najmłodszych obciążonych genetycznie. Ponadto istotne jest uzupełnianie niedoboru witaminy D. 

Bibliografia: 

1. Brett-Chruściel J., Piontek J., Witkowski D., Piątosa B., Janas R., Czynniki genetyczne i immunologiczne a ryzyko zachorowania rodzeństwa dzieci chorych na cukrzycę typu 1., Endokrynologia Pediatryczna 2003, vol. 2, nr 4(5). 
2. Foltyn A., Cukrzyca typu LADA, Diabetologia Praktyczna 2008, tom 9, nr 5. 
3. Kousar S., Type 1 Diabetes: Causes, Symptoms and Treatments, Review with Personal Experience, Current Research & Diabetes Obesity Journal 2019, 11(4).