Jakie badania na cukrzycę wykonać? Diagnostyka cukrzycy typu 1. i 2.

Szacuje się, że co 11. osoba dorosła na świecie ma cukrzycę, w tym 1. na 4 osoby jest po 60. roku życia. Aby zapobiec niebezpiecznym powikłaniom niezdiagnozowanej choroby, warto zachować profilaktykę. Podstawowe badanie krwi na cukrzycę pozwala określić poziom glukozy i w razie nieprawidłowego wyniku poszerzyć diagnostykę. Jakie badania wykonać w celu rozpoznania choroby i ile one kosztują? 

Co powinno skłonić do wykonania badań na cukrzycę?

Cukrzyca to choroba, w której występują zaburzenia wydzielania insuliny prowadzące do podwyższonego stężenia glukozy we krwi. Cukrzyca typu 1. ma podłoże autoimmunologiczne. Pierwsze objawy pojawiają się nagle, w ciągu kilku dni lub kilku tygodni. Cukrzyca typu 2. jest schorzeniem metabolicznym. Choroba postępuje powoli, przez co symptomy zauważalne są dopiero po latach. O hiperglikemii, czyli podwyższonym stężeniu glukozy, świadczą: 

• częste oddawanie moczu, 
• nasilone pragnienie, 
• spadek masy ciała niezwiązany z odchudzaniem się, 
• odwodnienie i towarzyszące mu zmęczenie oraz senność. 

Rutynowe badania krwi powinno się wykonywać raz w roku. Osoby z grupy ryzyka to te cierpiące na: 

• nadciśnienie tętnicze, 
• zaburzenia lipidowe, 
• podwyższone stężenie glukozy we krwi, 
• nadwagę i otyłość, 
• choroby sercowo-naczyniowe. 

Zwiększone ryzyko występuje też u pacjentów z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku cukrzycy. Osoby te mogą wymagać jeszcze częstszego kontrolowania stężenia glukozy we krwi, np. raz na pół roku. Jeśli w ostatnim czasie zauważyłaś u siebie niepokojące objawy, koniecznie zgłoś się do lekarza lub wykonaj prywatnie morfologię. 

Badania krwi w kierunku cukrzycy typu 1. i 2.

Podstawowym badaniem zlecanym osobom z objawami wskazującymi na cukrzycę jest oznaczenie glikemii przygodnej, czyli pomiar cukru o dowolnej porze dnia i bez względu na to, kiedy pacjent zjadł posiłek. Za nieprawidłowy wynik uznawana jest glikemia ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l). U osób bez symptomów choroby oraz pacjentów z podwyższoną glikemią przygodną bada się: 

• glikemię na czczo – to badanie diagnostyczne wykonywane jest dwukrotnie, w odrębne dni. Należy zgłosić się na nie rano, ostatni posiłek powinien być spożyty 8-12 godzin przed pobraniem krwi. Na cukrzycę wskazuje wynik glikemii ≥ 126 mg/dl (≥ 7,0 mmol/l), 
• hemoglobinę glikowaną (HbA1c) – określa średnie stężenie glukozy w ostatnich 3. miesiącach. Przy cukrzycy wartość parametru przekracza 6,5% (≥ 48 mmol/ mol), 
• doustny test tolerancji glukozy (OGTT) – zalecany do wykonania przy stanie przedcukrzycowym, tj. gdy wynik glikemii na czczo znajduje się w przedziale 100-125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l) lub gdy wynik HbA1c wynosi 5,7-6,4% (39-46 mmol/mol). 

Badania te pozwalają także na wykrycie tzw. cukrzycy utajonej, czyli cukrzycy typu LADA. Normy dla powyższych parametrów przedstawia poniższa tabela. 

Zlecanym przy podejrzeniu cukrzycy jest też badanie glukozy i ketonów w moczu. Wykorzystuje się je zarówno w diagnostyce, jak i monitorowaniu leczenia. Obecność glukozy świadczy o glukozurii hiperglikemicznej, natomiast ciała ketonowe często wykrywane są przy świeżo rozpoznanej chorobie. 

Cena badań na cukrzycę

Badania na cukrzycę są refundowane z NFZ, gdy pacjent otrzyma skierowanie od lekarza POZ lub diabetologa. Jeśli chcesz wykonać je prywatnie, koszt badania krwi, w skład którego wchodzi glukoza na czczo, insulina na czczo, hemoglobina glikowana (HbA1c) i lipidogram (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol nie-HDL, cholesterol LDL, triglicerydy) to ok. 200 zł. Z kolei doustny test tolerancji glukozy kosztuje ok. 40 zł. 

Bibliografia: 

1. Giżycka A, Diagnostyka i monitorowanie cukrzycy, Diagnosta Laboratoryjny nr 3 (60), s. 15-20. 
2. Górska-Ciebiada M. Loba M., Barylski M., Ciebiada M, Rozpoznawanie i leczenie cukrzycy – co nowego w wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego?, Geriatria 2016, 10: 112-119. 
3. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą – 2024, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Current Topics in Diabetes 2, 2023, 4 (3-4).