Ludzie myślą, że mają rację, nawet jeśli się mylą. Naukowcy zbadali, dlaczego się tak dzieje

Pewność siebie nie zawsze idzie w parze z racjonalnym myśleniem, a przekonanie o własnej słuszności bywa zwodnicze. Najnowsze badania psychologiczne wyjaśniają, dlaczego ludzie często trzymają się swoich błędnych przekonań. „Odkryliśmy, że ludzie na ogół nie zastanawiają się, czy istnieje więcej informacji, które pomogłyby im w podjęciu bardziej świadomej decyzji” – powiedział współautor badania Angus Fletcher.

Dlaczego myślisz, że masz rację, kiedy jest odwrotnie?

Dlaczego tak często mamy przekonanie, że mamy rację, mimo że fakty wskazują inaczej? Nowe badanie psychologiczne opublikowane w czasopiśmie „Plos One” dostarcza ciekawych odpowiedzi na to pytanie. Eksperci odkryli procesy, które wpływają na naszą pewność siebie oraz skłonność do ignorowania dowodów sprzecznych z naszymi przekonaniami.

Badacze sprawdzili, co leży u podstaw naszej pewności siebie, nawet gdy jesteśmy w błędzie. Jak wskazali, nasze umysły są często zaprogramowane na potwierdzanie własnych opinii i ignorowanie dowodów, które mogłyby je podważyć. To zjawisko znane jest jako „iluzja adekwatności informacji”.

„Odkryliśmy, że ludzie na ogół nie zastanawiają się, czy istnieje więcej informacji, które pomogłyby im w podjęciu bardziej świadomej decyzji” – powiedział współautor badania Angus Fletcher, profesor języka angielskiego na Ohio State University i członek uniwersyteckiego Project Narrative.

Naukowcy przeprowadzili badanie wśród 1261 osób ze Stanów Zjednoczonych. Uczestnicy zostali podzieleni na trzy grupy. Wszyscy mieli za zadanie przeczytać artykuł o fikcyjnej szkole, w której brakowało odpowiedniej ilości wody. Pierwszej grupie zaprezentowano jedynie powody, dla których szkoła powinna połączyć z się z inną placówką, która ma odpowiednią ilość wody. Artykuł dla drugiej grupy zawierał informacje przemawiające za szukaniem innych rozwiązań. Natomiast ostatnia grupa uczestników zapoznała się ze wszystkimi argumentami, które przemawiały za i przeciw połączeniu się szkół.

„Jeśli przekażesz ludziom kilka informacji, które wydają się pasować do siebie, większość powie: 'To brzmi w porządku’ i się z tym zgodzi” – dodał Fletcher.

Okazało się, że im bardziej uczestnicy byli przekonani o swojej racji, tym trudniej było im przyjąć to, że mogą się mylić. Ponadto ci, którzy posiadali zaledwie połowę informacji, byli przekonani, że większość osób podjęłaby identyczną decyzję jak oni.

„Osoby posiadające tylko połowę informacji były w rzeczywistości bardziej pewne swojej decyzji niż osoby znające całą historię” – powiedział Fletcher i dodał: – „Byli całkowicie pewni, że ich decyzja jest słuszna, mimo że nie mieli wszystkich informacji”.

To zjawisko wiąże się z efektem Dunninga-Krugera, który zakłada, że osoby o niższej kompetencji w danej dziedzinie mają tendencję do przeceniania swoich umiejętności.

Jak walczyć z iluzją adekwatności informacji?

Badanie wskazuje, że nadmierna pewność siebie może prowadzić do podejmowania błędnych decyzji. Taki sposób myślenia może prowadzić do problemów w relacjach międzyludzkich, utrudniając komunikację i współpracę.

„Większość konfliktów międzyludzkich nie ma charakteru ideologicznego. Są to po prostu nieporozumienia w codziennym życiu” – powiedział Fletcher i dodał: – „Jak odkryliśmy w tym badaniu, domyślnym jest tryb, w którym ludzie uważają, że znają wszystkie istotne fakty, nawet jeśli tak nie jest”.

Naukowcy zwracają uwagę, że osoby, które są bardziej elastyczne w swoich przekonaniach i otwarte na nowe informacje, podejmują lepsze decyzje. Wyniki badania wskazują także, że krytyczne myślenie i gotowość do zmiany zdania to kluczowe umiejętności, które warto rozwijać. Podkreślają, że warto również za każdym razem aktywnie poszukiwać informacji, które są sprzeczne z naszymi poglądami. Takie podejście może pomóc nam w lepszym zrozumieniu rzeczywistości.

„Twoim pierwszym ruchem, gdy się z kimś nie zgadzasz, powinno być zastanowienie się: 'Czy jest coś, czego mi brakuje, co pomogłoby mi poznać perspektywę tej osoby i lepiej zrozumieć jej stanowisko?’. W ten sposób można walczyć z iluzją adekwatności informacji” – podsumował Fletcher.