TEACCH jako metoda wspierania rozwoju osób ze spektrum autyzmu

Metoda TEACCH (ang. Treatment and Education of Autistic and Related Communication Handicapped Children) to kompleksowy program wspierania osób ze spektrum autyzmu (ang. Autism Spectrum Disorder, ASD). Powstała w latach 70. XX wieku na Uniwersytecie Karoliny Północnej w USA i do dziś cieszy się zasłużonym uznaniem wśród terapeutów, nauczycieli i rodziców. 

Założenie i cele programu TEACCH 

Głównym celem programu TEACCH jest zwiększenie niezależności i umiejętności komunikacyjnych osób z autyzmem. Metoda ta przede wszystkim koncentruje się na wspieraniu samodzielności, odpowiednim dostosowaniu środowiska, w którym odbywa się edukacja oraz rozwijaniu tzw. umiejętności adaptacyjnych, czyli zdolności pozwalających człowiekowi dostosować się do różnych sytuacji i radzić sobie w codziennym funkcjonowaniu. 

W kontekście metody TEACCH umiejętności adaptacyjne są kluczowym elementem terapii. Pomagają osobom z autyzmem po prostu lepiej funkcjonować w domu, szkole czy szeroko pojętym społeczeństwie. 

TEACCH obejmuje kilka kluczowych elementów niezbędnych w skutecznej terapii. Do najbardziej istotnych należy zaliczyć: 

• strukturalizacja środowiska – uporządkowanie przestrzeni i zadań w sposób przewidywalny i logiczny pomaga osobom w spektrum lepiej funkcjonować. Ustalony plan dnia, odpowiednio oznaczone pomieszczenia czy stanowiska pracy eliminują chaos i poprawiają koncentrację, 

• wsparcie wizualne – stosowanie obrazów, piktogramów, harmonogramów dnia i kart z instrukcjami ułatwia zrozumienie oraz wykonywanie poleceń, ponieważ osoby z ASD lepiej przyswajają informacje w formie graficznej niż werbalnej, 

• indywidualne podejście – program jest dostosowany do konkretnej osoby, uwzględniając jej mocne oraz słabe strony i jednocześnie najważniejsze potrzeby. Terapia bazuje na umiejętnościach danej osoby, wzmacniając to, co już potrafi oraz pomagając rozwijać nowe kompetencje, 

• uczenie przez działanie – metoda TEACCH wykorzystuje praktyczne ćwiczenia, które pomagają rozwijać umiejętności społeczne i komunikacyjne. Działania są dostosowane do prawdziwych sytuacji, jakie można napotkać w życiu codziennym, co pozwala na lepsze przygotowanie osób z autyzmem do stawienia czoła rzeczywistości, 

• współpraca z rodziną i otoczeniem – program TEACCH zakłada, że sukces terapii zależy od zaangażowania nie tylko specjalistów, ale także rodziców i opiekunów, ponieważ tylko bliska, oparta na zaufaniu współpraca między terapeutami a rodziną umożliwia utrwalenie zdobytych umiejętności. 

Jak wyglądają przykładowe ćwiczenia w metodzie TEACCH? 

Ćwiczenia odgrywają kluczową rolę w programie TEACCH, umożliwiają rozwijanie umiejętności w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb osób z ASD. Terapia koncentruje się na nauce poprzez konkretne działanie i wykorzystuje różnorodne strategie edukacyjne, które pomagają uczestnikom lepiej i sprawniej funkcjonować w codziennym życiu.  

Wachlarz ćwiczeń jest wyjątkowo szeroki, zwłaszcza iż każda terapia będzie wyglądać inaczej, w zależności od potrzeb człowieka w spektrum czy jego umiejętności. Do najczęściej spotykanych ćwiczeń należą m.in.: 

• rozwijanie umiejętności motorycznych – układanie klocków, lepienie z plasteliny, prace plastyczne i manualne, które wzmacniają koordynację ruchową i zdolności manipulacyjne, 
• wzmacnianie kompetencji społecznych – zabawy w grupie, scenki sytuacyjne (odgrywanie ról, teatrzyki), nauka oczekiwania na swoją kolej czy reagowanie na emocje innych osób, 
• nauka samodzielności – planowanie i wykonywanie prostych czynności dnia codziennego, takich jak ubieranie się, mycie zębów, przygotowywanie posiłków czy sprzątanie zabawek, 
• rozwijanie komunikacji – przy użyciu symboli, gestów, alternatywnych systemów komunikacji (np. PECS, ang. Picture Exchange Communication System) oraz technologii wspomagających, takich jak aplikacje na tablety czy komunikatory AAC. 

Szkolenia i wdrażanie metody TEACCH  

Aby lepiej zrozumieć specyfikę pracy z osobami z ASD, szkolenia z metody TEACCH obejmują nie tylko teoretyczne podstawy, ale także praktyczne warsztaty, na których wykorzystuje się dostępne narzędzia wspierające oraz strategie organizowania przestrzeni edukacyjnej. 

Efektywność metody TEACCH 

Badania (np. Sanz-Cervera i in., 2018) pokazują, że metoda TEACCH znacząco poprawia funkcjonowanie osób z ASD. Osoby uczestniczące w programie osiągają lepsze wyniki w zakresie samodzielności, komunikacji i integracji. Regularne i odpowiednie stosowanie omawianych metod w domach, szkołach czy placówkach terapeutycznych pozwala na lepsze przygotowanie osób z autyzmem do codziennego życia. 

Bibliografia: 

1. Mesibov G. B. in., The TEACCH Approach to Autism Spectrum Disorders, Springer 2005. 
2. Sanz-Cervera P. i in., The effectiveness of TEACCH intervention in autism spectrum disorder: a review study, Papeles del Psicólogo 2018, vol. 39(1), pp. 40-50. 
3. Virues-Ortega J., Julio F. M., Pastor-Barriuso R., The TEACCH program for children and adults with autism: A meta-analysis of intervention studies, Clinical Psychology Review 2013, vol. 33, iss. 8, pp. 940-953.