Stany lękowe po alkoholu. Przyczyny i objawy

Spożywanie alkoholu przez wiele osób jest kojarzone z relaksem, rozluźnieniem i dobrą zabawą. Jednak nadmierne lub regularne picie prowadzi do niepożądanych skutków ubocznych, takich jak stany lękowe. Według badania EZOP II, ponad 7% dorosłych Polaków doświadczyło w swoim życiu zaburzeń związanych z używaniem alkoholu. Warto zrozumieć, dlaczego tak się dzieje i jakie objawy mogą towarzyszyć temu zjawisku. 

Mechanizm powstawania stanów lękowych po alkoholu 

Alkohol działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, początkowo jednak wywołując uczucie odprężenia i euforii. Z czasem jego metabolizm prowadzi do zaburzeń równowagi neuroprzekaźników, takich jak serotonina i GABA, co skutkuje nasileniem objawów lękowych.  

Fizyczne uzależnienie pojawia się w czasie regularnego spożywania alkoholu. W takiej sytuacji, w momencie zmniejszenia dawki lub odstawienia pojawia się zespół abstynencyjny, którego jednym z głównych objawów są intensywne stany lękowe. 

Rodzaje stanów lękowych związanych z alkoholem 

Lęk uogólniony to stan przewlekłego napięcia i niepokoju, który może utrzymywać się przez wiele tygodni, a nawet miesięcy po spożyciu alkoholu. Osoby cierpiące na ten rodzaj lęku często odczuwają nadmierne zamartwianie się codziennymi sprawami, nawet jeśli nie mają ku temu żadnych podstaw. W przypadku osób nadużywających alkoholu stan może się nasilać w okresie trzeźwienia, gdy organizm przechodzi przez proces regulacji neuroprzekaźników. 

Ataki paniki po alkoholu 

Ataki paniki to nagłe i intensywne epizody lęku, które mogą pojawić się zarówno w stanie nietrzeźwości, jak i w okresie abstynencji. Charakteryzują się silnym uczuciem zagrożenia, któremu często towarzyszą objawy somatyczne, takie jak: 

• przyspieszona akcja serca (tachykardia), 
• uczucie duszności, 
• nadmierne pocenie się, 
• zawroty głowy, 
• uczucie odrealnienia lub oderwania od rzeczywistości, 
• drżenie rąk i osłabienie mięśni. 

W skrajnych przypadkach ataki paniki mogą powodować obawę o utratę kontroli nad sobą, a nawet lęk przed śmiercią. U osób uzależnionych epizody pojawiają się częściej i są bardziej intensywne. 

Nadużywanie procentów a fobie specyficzne 

Fobie specyficzne to intensywny lęk przed określonymi sytuacjami lub obiektami. Spożywanie alkoholu nasila istniejące już fobie, a także prowadzi do pojawiania się nowych. Do najczęściej spotykanych fobii związanych z nadużywaniem alkoholu można zaliczyć: 

• lęk społeczny – obawa przed oceną innych, w konsekwencji prowadząca do unikania interakcji, 
• agorafobia – lęk przed otwartymi przestrzeniami lub miejscami publicznymi, 
• klaustrofobia – strach przed zamkniętymi przestrzeniami, który nasila się podczas tzw. kaca, gdy jednocześnie pojawia się uczucie osaczenia. 

Stany lękowe po alkoholu 

Stany lękowe po alkoholu często wiążą się z dolegliwościami somatycznymi, które na pierwszy rzut oka przypominają objawy chorób serca lub układu oddechowego. Bardzo często obserwuje się: 

• przyspieszone tętno i kołatanie serca, 
• wzmożoną potliwość, 
• dreszcze i uczucie gorąca, 
• zawroty głowy, w skrajnych przypadkach prowadzące do omdleń. 

Lęk po alkoholu może też manifestować się w sferze emocjonalnej i poznawczej, wpływając nie tylko na samopoczucie, ale też sposób postrzegania rzeczywistości. Odczuwa się wtedy intensywny niepokój, niezwiązany z żadnym realnym zagrożeniem. Jednocześnie towarzyszą mu trudności w logicznym myśleniu i podejmowaniu decyzji.  

Zaburzenia te prowadzą do poczucia bezradności, przytłoczenia, a nawet epizodów depersonalizacyjnych, wrażenia oddzielenia się od własnych myśli i emocji. W efekcie osoba jest zagubiona, rozdrażniona i niezdolna do normalnego funkcjonowania w codziennych sytuacjach. 

Osoby doświadczające stanów lękowych po alkoholu często zmieniają swoje zachowanie w celu uniknięcia dyskomfortu, jaki wiąże się z objawami lękowymi. Ich codzienne funkcjonowanie ulega pogorszeniu, a normalne sytuacje społeczne i życiowe stają się przytłaczające. Mowa m.in. o: 

• unikaniu sytuacji społecznych i izolowaniu się od innych osób (w tym swoich najbliższych), 
• nadmiernym kontrolowaniu otoczenia w poszukiwaniu potencjalnych zagrożeń, 
• kompulsywnym sprawdzaniu objawów fizycznych i ich interpretowaniu jako oznak poważnych chorób, 
• sięganiu po alkohol w celu złagodzenia lęku, co prowadzi do błędnego koła uzależnienia. 

Od piwa po pracy aż do depresji 

 Stany lękowe po alkoholu są wynikiem zaburzeń równowagi neurochemicznej. Dotykają sfery fizycznej, jak i psychicznej, w sposób destrukcyjny wpływając na codzienne funkcjonowanie. Próbując złagodzić lęk, sięga się po kolejne dawki alkoholu, co tworzy iluzję ulgi. Jest ona jednak krótkotrwała i doprowadza do intensyfikacji negatywnych doznań. Długotrwałe doświadczanie stanów lękowych może skutkować poważniejszymi zaburzeniami, takimi jak:  

• depresja, 
• zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. 

Przewlekłego lęku po alkoholu nie należy bagatelizować, w przypadku nasilających się objawów wskazana jest konsultacja z lekarzem psychiatrą, który pomoże dobrać odpowiednie metody leczenia i wsparcia. 

Bibliografia: 

1. Day E., Daly C., Clinical management of the alcohol withdrawal syndrome, Clinical Management of Withdrawal 2021, vol. 117, iss. 3, pp. 804-814. 
2. Dharavath R. N. i in., GABAergic signaling in alcohol use disorder and withdrawal: pathological involement and therapeutic potential, Drontiers Neural Circuits 2023, vol. 17. 
3. https://ezop.edu.pl/ [dostęp 25.02.2024]. 
4. Priego-Cubero E. i in., The Relationship between Social Support and Anxiety Symptoms in Informal Carers: A Systematic Review and Meta-Analysis, Journal of Clinical Medicine 2023, 12(3):1244.