Diagnoza ADHD krok po kroku. Jak wygląda cały proces?
Zaburzenia uwagi i nadpobudliwość często budzą podejrzenie ADHD, jednak podobne objawy mogą towarzyszyć innym trudnościom. Z tego powodu istotne jest przeprowadzenie rzetelnej diagnozy, która pozwoli odróżnić zespół nadpobudliwości psychoruchowej od innych przyczyn i dobrać odpowiednie metody wsparcia. Jak wygląda diagnoza ADHD i ile kosztuje?
Podejrzenie ADHD. Kiedy diagnoza jest konieczna?
Nie każde problemy z koncentracją, zapominanie czy nadmierna ruchliwość oznaczają ADHD. Istnieje jednak kilka sygnałów, które powinny skłonić do konsultacji z lekarzem lub psychologiem:
- trudności z organizacją codziennych obowiązków,
- szybkie tracenie zainteresowania rozpoczętymi zadaniami,
- impulsywność utrudniająca podejmowanie przemyślanych decyzji,
- wewnętrzne napięcie,
- problemy z przestrzeganiem terminów i planowaniem.
U młodszych pacjentów do konsultacji ze specjalistą często skłaniają trudności w nauce, konflikty z rówieśnikami czy brak przestrzegania ustalonych reguł. Z kolei u osób dorosłych objawy bywają mylnie interpretowane jako skutki stresu, cechy charakteru lub inne zaburzenia, takie jak depresja czy stany lękowe, a to niestety utrudnia właściwą diagnozę.
Mam takiego pacjenta, który pracował w finansach w dziale, w którym bardzo potrzebna była skrupulatność i dokładność. Wykonywanie tych samych obowiązków było dla niego dużym problemem, zajmowało mu znacznie więcej czasu, niż innym osobom pracującym na tym samym stanowisku, bo musiał wszystko sprawdzać. Po diagnozie ADHD, włączeniu leczenia i psychoedukacji ten pan dość szybko poczuł się lepiej, ale też zmienił stanowisko pracy. Został analitykiem giełdowym pracującym na czterech monitorach przedstawiających wyniki z czterech głównych giełd świata, gdzie musiał szybko kojarzyć dużo informacji – i wówczas jego podzielność uwagi doskonale się sprawdziła.
Kto zajmuje się rozpoznaniem ADHD?
Rozpoznanie nadpobudliwości psychoruchowej mogą przeprowadzić wyłącznie specjaliści, którzy mają doświadczenie w pracy z tym zaburzeniem, czyli:
- psychiatra – lekarz stawiający ostateczną diagnozę, mogący zalecić farmakoterapię,
- psycholog / diagnosta – przeprowadza szczegółową ocenę funkcji poznawczych i wykonuje testy diagnostyczne,
- neurolog – wyklucza inne możliwe przyczyny objawów,
- pediatra – w przypadku dzieci może być pierwszym specjalistą, który skieruje do dalszej diagnostyki.
Diagnoza ADHD u dzieci opiera się na ocenie specjalistów oraz obserwacjach nauczycieli i pedagogów, którzy widzą, jak dziecko radzi sobie w codziennych sytuacjach. Ich opinia jest cennym źródłem informacji, pomagającym zrozumieć, w jaki sposób objawy wpływają na funkcjonowanie.
Jak przebiega diagnoza ADHD u dzieci i dorosłych?
Pierwszym etapem jest dokładny wywiad, w którym specjalista zbiera informacje o dotychczasowych objawach, ich nasileniu oraz wpływie na codzienne życie. U dorosłych ocenia się również historię edukacyjną i zawodową. Warto przygotować:
- dokumentację medyczną,
- listę przyjmowanych leków,
- opinie z poradni psychologiczno-pedagogicznych,
- świadectwa szkolne (jeśli dostępne).
Podczas wizyty specjalista analizuje zachowanie pacjenta – jego sposób wypowiedzi, reakcje na bodźce oraz ogólną postawę. W przypadku dzieci często zaleca się dodatkową obserwację w przedszkolu lub szkole.
Kolejnym krokiem są testy diagnostyczne, które mierzą uwagę, impulsywność i pamięć. Najczęściej stosowanym narzędziem jest kwestionariusz DIVA-5, wykorzystywany w ocenie ADHD u dorosłych, natomiast dla dzieci dostępna jest jego wersja Young DIVA-5, dostosowana do oceny objawów u młodszych pacjentów.
Dodatkowo w celu wykluczenia innych przyczyn trudności poznawczych i behawioralnych, lekarz może zlecić badania neurologiczne, w tym EEG, aby ocenić aktywność mózgu i wykluczyć np. padaczkę. W niektórych przypadkach wykonuje się również ocenę ilorazu inteligencji.
Jakie kryteria muszą być spełnione, aby postawić diagnozę ADHD?
Według kryteriów DSM-5 ADHD rozpoznaje się, jeśli objawy występują przez co najmniej 6 miesięcy i znacząco wpływają na funkcjonowanie pacjenta. Muszą również pojawiać się w różnych środowiskach (np. w pracy, szkole i w domu). Najczęstsze objawy to:
- nieuwaga – trudności z koncentracją, zapominanie i dezorganizacja,
- nadpobudliwość – niemożność usiedzenia w miejscu, a także nadmierna aktywność,
- impulsywność – przerywanie rozmów lub brak kontroli nad reakcjami.
Obrazowo można powiedzieć, że ktoś z typowym dla ADHD chaosem myśli w głowie, podczas leczenia metylofenidadem rejestruje tych myśli mniej, a przede wszystkim łatwiej mu jest skupić się na jednej z nich i skuteczniej realizować zadanie. Np. czytać książkę i pamiętać, co się przeczytało. Ludzie z ADHD często łapią się na tym, że przeczytali dwa akapity, albo dwie strony, ale nie pamiętają o czym, bo w międzyczasie rozmyślali o innych sprawach. Leczenie może to zmienić na korzyść.
Leczenie ADHD na NFZ i prywatnie. Jakie są koszty?
Rozpoznanie ADHD u dorosłych oraz dzieci może wiązać się z różnymi kosztami, w zależności od tego, czy przeprowadzane jest w ramach NFZ, czy prywatnie. Diagnoza ADHD u dzieci na NFZ teoretycznie jest możliwa, jednak dostępność specjalistów i długie kolejki często sprawiają, że rodzice decydują się na wizyty prywatne.
W przypadku dorosłych sytuacja wygląda gorzej – refundowana diagnostyka w zasadzie nie funkcjonuje, a pacjenci na własną rękę muszą finansować cały proces.
Ile kosztuje diagnoza ADHD u dzieci i nie tylko? Szacowany koszt pełnej diagnostyki ADHD w prywatnej placówce to wydatek rzędu 500–2000 zł, w zależności od zakresu badań. Należy pamiętać, że po ukończeniu 18. roku życia, nie przysługuje refundacja na leki. Oznacza to, że koszty dla osób dorosłych mogą być wyższe.
O ekspercie:
dr Paweł Brudkiewicz – psychiatra i psychoterapeuta z Centrum Dobrej Terapii w Krakowie. Link do rozmowy: TUTAJ
Bibliografia:
- Epstein J. N., Erkanli A., Conners C. K., Klaric J., Costello J. E., Angold A., Relations between continuous performance test performance measures and ADHD behaviors, Journal of Abnormal Child Psychology, 2003, 31.
- Kupicka Z., Poraj G., Kaźmierski J., ADHD u dorosłych – rozpoznawanie, przyczyny i skutki, Psychiatra i Psychologia Kliniczna, 2017.
- Magnus W., Anilkumar A.C., Shaban K., Attention Deficit Hyperactivity Disorder, StatPearls 2023.
- https://www.psychiatry.org/patients-families/adhd/what-is-adhd [dostęp: 26.02.2025].
- https://wspomaganie-rozwoju.pl/blog/jak-zdiagnozowac-adhd-wszystko-co-musisz-wiedziec/ [dostęp: 26.02.2025].
się ten artykuł?
