Test ADOS 2. Jak wygląda i kiedy przeprowadza się badanie ADOS 2?

Diagnoza zaburzeń ze spektrum autyzmu wymaga starannie przeprowadzonego wywiadu z pacjentem oraz wnikliwych obserwacji. W tym celu wykorzystuje się różnego rodzaju narzędzia. Złotym standardem stosowanym od ponad dekady jest test ADOS 2. Kiedy się go przeprowadza i na czym polega? 

Czym jest badanie ADOS 2? 

Protokół ADOS 2 (ang. Autism Diagnostic Observation Schedule Second Edition) został opracowany w 2012 roku jako nowa, zrewidowana wersja testu ADOS. Jest on badaniem wystandaryzowanym i częściowo ustrukturyzowanym, wydaje go Western Psychological Services w Stanach Zjednoczonych. Razem z wywiadem do diagnozowania autyzmu ADI-R, ADOS-2 tworzy złoty standard testów pozwalających na postawienie wiarygodnej diagnozy zaburzeń spektrum autyzmu. Szkolenia z ADOS-2 są prowadzone wyłącznie przez uprawnione osoby, co gwarantuje odpowiednio wysoką jakość protokołu. 

Test ADOS 2 składa się z pięciu modułów przygotowanych dla dzieci i dorosłych w różnym wieku. Oprócz wieku, drugim kryterium jest tzw. niewerbalny wiek umysłowy: 

• moduł T jest przeznaczony dla dzieci w wieku 12-30 miesięcy, u których niewerbalny wiek umysłowy wynosi minimum 12 miesięcy, 
• moduł 1 jest przeznaczony dla dzieci w wieku powyżej 30 miesięcy, u których niewerbalny wiek umysłowy wynosi nie mniej niż 15 miesięcy, 
• moduł 2 jest przeznaczony dla osób w dowolnym wieku, pod warunkiem, że niewerbalny wiek umysłowy pacjenta wynosi co najmniej 15 miesięcy i opanował mowę zdaniową, którą jednak nie potrafi się jeszcze płynnie posługiwać. Chodzi w tym przypadku o elastyczne posługiwanie się wyrażeniami dostosowanymi do sytuacji, 
• moduł 3 jest adresowany do dzieci i młodszych nastolatków, które posługują się mową płynną, 
• moduł 4 przeprowadza się z udziałem starszych nastolatków i osób dorosłych. 

Trzeba pamiętać, że ADOS 2 jest testem obserwacyjnym, co oznacza, że diagnosta nie usiłuje na siłę zaangażować pacjenta i wymóc na nim interakcję. Reakcje badanej osoby powinny być spontaniczne, ale niekoniecznie musi ona czuć się komfortowo podczas spotkania. Przeprowadzenie każdego modułu trwa około godziny. 

Jak wygląda skala ADOS 2? 

Każdy moduł ADOS 2 składa się z odrębnych kryteriów podlegających ocenie, ale skala oceny jest zawsze taka sama, czterostopniowa i wyrażona w punktach. 

Wyniki są obliczane dla obszaru komunikacji i interakcji społecznych oraz obu tych obszarów łącznie. Im niższy jest wynik ADOS 2, tym mniejsze ryzyko diagnozy autyzmu. 

Interpretacja wyników ADOS 2. Co trzeba wiedzieć? 

Test ADOS 2 jest wartościowym narzędziem pozwalającym na ocenę zachowania pacjenta w ograniczonym czasie. Nigdy jednak nie powinno być jedynym narzędziem, które posłuży do postawienia diagnozy. Sam w sobie ADOS 2 również nie stanowi diagnozy, ponieważ tę może wystawić wyłącznie lekarz psychiatra, kierując się ogółem przesłanek. 

W literaturze wskazuje się, że u wybranych grup osób (np. z różnego rodzaju zaburzeniami poznawczymi), wyniki badania mogą być zawyżone i generować rezultaty fałszywie pozytywne. 

Czy można wykonać test ADOS 2 na NFZ? 

Badania ukierunkowane w stronę diagnozy spektrum autyzmu można przeprowadzić również w ramach refundacji Narodowego Funduszu Zdrowia pod warunkiem, że dana placówka medyczna ma podpisany kontrakt z NFZ. Na stronie rządowej znajduje się aktualizowana lista terminów wizyt do poradni dla osób z autyzmem dziecięcym. 

Bibliografia: 

1. Greene R. K., Vasile I., Bradbury K. R., Olsen A., Duvall S. W., Autism Diagnostic Observation Schedule (ADOS-2) elevations in a clinical sample of children and adolescents who do not have autism: Phenotypic profiles of false positives, Clinical Neuropsychology 2022, 36(5):943-959. 

1. Kamp-Becker I., Albertowski K., Becker J. et. al. Diagnostic accuracy of the ADOS and ADOS-2 in clinical practice, European Child & Adolescent Psychiatry 2018, 27(9):1193-1207. 

1. Rynkiewicz A., Kulik M., Wystandaryzowane, interaktywne narzędzia do diagnozy zaburzeń ze spektrum autyzmu a nowe kryteria diagnostyczne DSM-5, Psychiatria 2013, tom 10, nr 2, 41-48.