Komunikacja alternatywna, gdy mówienie i słyszenie jest utrudnione
Każdy rodzic marzy o tym, by jego dziecko mogło swobodnie wyrażać swoje uczucia i potrzeby. W przypadku dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu nie zawsze jest to możliwe. Pojawiają się obawy, frustracja i poczucie bezradności. Jednak niektóre metody, takie jak komunikacja alternatywna i wspomagająca (AAC), przynoszą nadzieję na zbudowanie mostu między światem dziecka a jego otoczeniem.
Czym jest komunikacja alternatywna i wspomagająca?
Komunikacja alternatywna i wspomagająca (AAC, ang. Augmentative and Alternative Communication) to zbiór metod, technik oraz narzędzi, które pozwalają na komunikację osobom z zaburzeniami mowy lub trudnościami w porozumiewaniu się. Termin AAC obejmuje zarówno systemy niewerbalne (gesty, symbole, obrazki czy znaki), jak i elektroniczne urządzenia wspierające (m.in. tablety do komunikacji alternatywnej). Dzięki nim użytkownicy mogą wyrażać swoje potrzeby, emocje i myśli. To ogromny krok w stronę poprawy komfortu ich życia i budowania relacji interpersonalnych.
| Elementy komunikacji alternatywnej i wspomagającej | |
| Systemy symboliczne i obrazkowe | Tablice do komunikacji alternatywnej zawierające zestawy obrazków, symboli oraz znaków. |
| Język migowy i migany/daktylografia | Komunikacja przez odpowiednie ułożenie dłoni i placów oraz poruszanie nimi. |
| Wibracyjna metoda TADOMA | Odczytywanie komunikatów na podstawie wibracji mięśni warg mówiącego. |
| Alfabet Hieronymusa Lorma/punktowy alfabet do dłoni | Kreślenie linii lub punktów na dłoniach osoby z trudnościami komunikacyjnymi. |
| System językowy MAKATON/system gestów Coghamo | Połączenie języka migowego z symbolami graficznymi. |
| Technologie elektroniczne | Tablet do komunikacji alternatywnej oraz specjalistyczne aplikacje umożliwiające porozumiewanie się. |
| Systemy PCS | Specyficzny system, który ułatwia stopniowe wprowadzanie bardziej złożonych form komunikacji. |
Znaczenie komunikacji alternatywnej w terapii autyzmu
Komunikacja alternatywna jest ważnym elementem w terapii zaburzeń ze spektrum autyzmu, gdyż pomaga budować most porozumienia między wewnętrznym światem dziecka a otaczającą je rzeczywistością. Odpowiednio dobrane metody wspierają rozwój umiejętności komunikacyjnych oraz wpływają na poprawę funkcjonowania społecznego, redukcję frustracji i wzmacnianie poczucia własnej wartości.
Terapia prowadzona metodą AAC może:
- zwiększyć autonomię dziecka – umożliwia samodzielne wyrażanie potrzeb, co redukuje frustrację,
- wspierać rozwój społeczny – ułatwia nawiązywanie relacji z rówieśnikami i dorosłymi,
- wzmacniać poczucie własnej wartości – sukcesy w komunikacji pozytywnie wpływają na psychikę dziecka.
Nowoczesne narzędzia wspomagające komunikację
Postęp technologiczny wprowadza rewolucję także w podejściu do terapii komunikacyjnych. Nowoczesne narzędzia wspomagają proces porozumiewania się przede wszystkim dzięki tworzeniu systemów zindywidualizowanych, czyli takich, które odpowiadają na problemy, z jakimi zmaga się konkretne dziecko. Dzięki nim możliwe staje się wyrażanie emocji i potrzeb.
Tablet do komunikacji alternatywnej
Tablety do komunikacji alternatywnej wyposażone są w aplikacje, które umożliwiają tworzenie komunikatów w czasie rzeczywistym poprzez dotykowy interfejs z symbolami, obrazkami i dźwiękami. Możliwe jest też modyfikowanie czy rozwijanie systemu komunikacji, aby dopasować go do aktualnego poziomu rozwoju dziecka.
Tablice do komunikacji alternatywnej
Tradycyjne tablice do komunikacji alternatywnej pozostają niezastąpione, zwłaszcza w sytuacjach, gdy dostęp do technologii jest ograniczony. Plansze z obrazkami i symbolami stanowią prostą, ale skuteczną metodę wsparcia komunikacji. Pozwalają bowiem na natychmiastowe przekazywanie informacji.
Komunikacja alternatywna PCS
Systemy oparte na komunikacji alternatywnej PCS są coraz częściej wykorzystywane w placówkach terapeutycznych. Zestaw symboli jest w nich dopasowany do poziomu rozwoju użytkownika i może być modyfikowany, aby rozszerzać wraz z czasem zakres przekazywanych informacji.
Medyczny i psychologiczny wymiar wsparcia
Wczesna interwencja terapeutyczna z wykorzystaniem AAC może znacząco wspierać rozwój funkcji poznawczych oraz językowych. Wszystko dlatego, że dzięki systematycznej terapii dzieci uczą się wyrażania swoich potrzeb oraz rozwijają zdolności poznawcze. Wpływa to na ich lepsze funkcjonowanie w środowisku szkolnym i społecznym.
Skuteczna komunikacja sprzyja budowaniu poczucia własnej wartości u dzieci z trudnościami w porozumiewaniu się. Poprawa zdolności w tym obszarze wpływa korzystnie na relacje interpersonalne, redukuje poczucie izolacji oraz zmniejsza frustrację.
Bibliografia:
- Dawidek E., Komunikacja alternatywna i wspomagająca AAC w terapii niemówiących dzieci z autyzmem – zastosowanie programu Mówik, Biuletyn Logopedyczny 2019, nr 33, s. 169-193.
- Heród O., Alternatywne i wspomagające metody komunikacji, Poradnia psychologiczno-pedagogiczna w Oświęcimiu.
- Maj Ł., Wspomagające i alternatywne metody komunikacji (augmentative and alternative methods of communication – AAC) w rozwijaniu funkcji poznawczych, Logopedia 2022, nr 51/2, s. 335-349.
- Zielińska J., Przykłady wykorzystania nowoczesnych technologii w komunikacji alternatywnej, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Kraków.
Podoba Ci się ten artykuł?
się ten artykuł?
