U kogo może pojawić się rak prostaty? Przyczyny i czynniki ryzyka 

Rak prostaty, choć w wielu przypadkach rozwija się powoli i przez długi czas nie daje charakterystycznych objawów, może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, zwłaszcza gdy zostanie wykryty w zaawansowanym stadium. Dokładne przyczyny raka prostaty wciąż nie zostały jednoznacznie określone. Wiadomo jednak, że istotną rolę odgrywają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. 

Jakie są przyczyny raka prostaty? 

Rak prostaty jest wynikiem niekontrolowanego namnażania się komórek w gruczole krokowym, które utraciły zdolność do naturalnej regulacji wzrostu i obumierania. Główne podejrzewane czynniki prowadzące do rozwoju tej patologii obejmują zmiany hormonalne, zwłaszcza zaburzenia w poziomie testosteronu i jego pochodnej – dihydrotestosteronu (DHT). 

Co zwiększa ryzyko rozwoju raka prostaty? 

Rak prostaty a wiek 

Według Petera H. Ganna ryzyko rozwoju raka prostaty zaczyna gwałtownie rosnąć po 55. roku życia, osiągając szczyt pomiędzy 70. a 74., po czym nieznacznie maleje. W Polsce ponad 87% przypadków diagnozowanych jest u mężczyzn po 60-siątce, a ponad połowa po ukończeniu 70. lat. Jak wskazano w czasopiśmie Risk Factors for Prostate Cancer, starzenie się organizmu wiąże się z kumulacją:  

• mutacji genetycznych,  
• zmianami hormonalnymi, 
• osłabieniem mechanizmów naprawczych DNA. 

To wszystko może przyczyniać się do niekontrolowanego rozrostu komórek gruczołu krokowego. Co więcej, badania histopatologiczne wykazują, że już u 30% mężczyzn po 40. roku życia można znaleźć mikroskopijne zmiany nowotworowe w prostacie, a u osób powyżej 85. roku życia odsetek ten wzrasta do ponad 75%. 

Czynniki genetyczne a rak prostaty 

Mężczyźni, u których ojciec lub brat chorowali na raka prostaty, są bardziej narażeni na jego rozwój, a w przypadku wystąpienia choroby zarówno u ojca, jak i brata ryzyko to dodatkowo wzrasta. Istnieją również konkretne mutacje genetyczne, np. w genach BRCA1 i BRCA2, znanych także z powiązań z rakiem piersi i jajnika. 

Ponadto mężczyźni z zespołem Lyncha (HNPCC) predysponującym do nowotworów jelita grubego, mają także wyższe ryzyko zachorowania na raka prostaty. 

Czy otyłość ma związek z rakiem prostaty? 

Otyłość, zwłaszcza otyłość brzuszna, jest coraz częściej wskazywana jako istotny czynnik ryzyka rozwoju agresywnych postaci raka prostaty. Badania wykazują, że nadmierna masa ciała może sprzyjać powstawaniu bardziej złośliwych nowotworów gruczołu krokowego, a także zwiększać prawdopodobieństwo ich rozsiewu poza prostatę.  

Według badań przedstawionych na spotkaniu Kanadyjskiego Towarzystwa Urologicznego, otyli mężczyźni, u których zdiagnozowano raka prostaty, mają ponad dwukrotnie większe ryzyko zgonu z jego powodu w porównaniu do osób o prawidłowej masie ciała. 

Pochodzenie etniczne też ma znaczenie 

Pochodzenie etniczne odgrywa istotną rolę w ryzyku zachorowania na raka prostaty. W Wielkiej Brytanii mężczyźni pochodzenia afrykańskiego i karaibskiego są aż dwukrotnie bardziej narażeni na rozwój tego nowotworu w porównaniu do białych mężczyzn.  

Co więcej, występowanie agresywnych postaci raka prostaty w tej grupie jest również częstsze, co może przekładać się na gorsze rokowania. Z kolei u mężczyzn pochodzenia azjatyckiego ryzyko zachorowania jest o połowę mniejsze niż u białych. 

Brak profilaktyki 

Brak profilaktyki raka prostaty stanowi jeden z kluczowych czynników zwiększających ryzyko późnego wykrycia choroby, co znacząco utrudnia skuteczne leczenie. Regularne wizyty u urologa po 40. roku życia, zwłaszcza w grupach podwyższonego ryzyka, mogą umożliwić wczesną diagnozę nowotworu i zwiększyć szanse na całkowite wyleczenie. 

Bibliografia: 

1. Deluga A. i in., Wiedza mężczyzn na temat czynników ryzyka raka gruczołu krokowego, Problemy Higieny i Epidemiologii 2015, 96(4): 757-762. 
2. Gann P. H., Risk factors for prostate cancer, Nature Reviews Urology 2002, 4 Suppl 5(Suppl 5):S3-S10. 
3. Olko P. i in., The influence of genetic and environmental factors on the incidence of prostate cancer in men, Journal of Education, Health and Sport 2023, 13, 271-282. 
4. Rybak J., Magiera B., Magiera K., Prostate cancer – risk factors and prevention strategies, Journal of Education, Health and Sport 2023, 21(1):197-211.