Jak uspokoić dziecko z ADHD? Metody zweryfikowane naukowo 

U dzieci z ADHD zwykle rodzice, wychowawcy przedszkolni albo pedagodzy szkolni zauważają, że wykazują one nadmierną pobudliwość, są impulsywne albo mają problemy z koncentracją. Czasami wszystkie objawy występują łącznie. Wówczas sytuacja jest szczególnie trudna dla dziecka, ale rodzi też stres u jego opiekunów. Stają oni przed wyzwaniem znalezienia skutecznych metod uspokajania dziecka z ADHD. 

Techniki regulacji emocji 

Dzieci z ADHD często doświadczają trudności z kontrolowaniem swoich emocji. Dlatego ważne jest, aby to opiekun pomagał mu w ich opanowaniu. Warto wówczas wesprzeć się skutecznymi metodami, które zostały omówione poniżej. 

Oddychanie przeponowe 

W książce pt. „Terapia w pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi” można przeczytać, że kontrolowane oddychanie obniża poziom stresu i napięcia. Skuteczne jest zwłaszcza oddychanie przeponowe, które wpływa rozluźniająco na centralny układ nerwowy.  

Prawidłowo wykonane ćwiczenie polega na wykonaniu wdechu przez nos przez 3 sekundy, a następnie zatrzymaniu powietrza przez ten sam czas. Potem należy powietrze wypuścić przez zaciśnięte wargi w ciągu 3 sekund i zrobić 3-sekundową pauzę przed kolejnym oddechem. Takie ćwiczenie może pomóc dziecku odzyskać spokój, choć nie jest to metoda, która wykazuje skuteczność zawsze i wszędzie. 

Technika uważności, czyli mindfulness 

Praktyka uważności (ang. mindfulness) pozwala dzieciom z ADHD lepiej kontrolować impulsywność i stres. Ta metoda pochodzi ze wschodnich oraz zachodnich religii i filozofii. Szczególnie popularny w radzeniu sobie ze stresem jest program Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR), opracowany przez neurobiologa Jona Kabata-Zinna z Uniwersytetu Massachusetts.  

Regularne praktykowanie tych technik doprowadza do zmian zarówno strukturalnych, jak i funkcjonalnych w mózgu. Zmniejsza się m.in. skłonność umysłu do reagowania na napływające bodźce. Wspomniany program Kabata-Zinna obejmuje trzygodzinne spotkania w grupie przez okres ośmiu tygodni. W tym czasie praktykowane są: 

• kontrola oddychania,  
• skanowanie ciała,  
• formalne siedzenie, 
• koncentracja na codziennych rutynach, 
• hatha joga. 

Terapia integracji sensorycznej 

Dzieci z ADHD często mają zaburzenia integracji sensorycznej, co wpływa na ich zdolność do przetwarzania bodźców. Jak podaje Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, terapia integracji sensorycznej (SI) jest najskuteczniejszą i najczęściej wybieraną przez rodziców metodą wspierania maluchów w regulacji emocji oraz poprawie koncentracji. Jednak jak zaznacza psychiatra dr hab. n. med. Jarosław Jóźwiak, SI u dzieci z ADHD nie jest formalnie zalecana w żadnych wytycznych, a dotychczasowe badania potwierdzają 50 proc. skuteczności. 

Tworzenie przestrzeni do wyrażania emocji 

Dziecko z ADHD potrzebuje miejsca, gdzie może bezpiecznie wyrażać swoje emocje, dlatego warto zapewnić mu odpowiednie do tego warunki: 

• kącik spokoju – stworzenie w domu strefy z miękkimi poduszkami, przytulankami i sensorycznymi zabawkami pozwoli dziecku wyciszyć się w trudnych chwilach, 
• dziennik emocji – rysowanie lub pisanie o swoich uczuciach pomaga dziecku świadomie przeżywać emocje i je regulować, 
• komunikacja o emocjach – nauczanie dziecka nazywania uczuć za pomocą kart emocji może poprawić jego zdolność do samokontroli. 

Aktywność fizyczna jako narzędzie regulacyjne 

Z badań przeprowadzonych w 2018 roku na populacji czeskiej wynika, że osoby ADHD są bardziej aktywne fizycznie. Jednocześnie w innych badaniach naukowców z Institute for Therapy and Health Research oraz University of Kiel wykazano, że wydłużony czas bierności, w tym zwłaszcza spędzony na korzystaniu z komputera lub smartfona, wzmagał objawy zaburzenia.  

Jednak aktywność fizyczna nie jest w tym wypadku ważna wyłącznie ze względu na potrzebę „wyładowania się”. U dzieci z ADHD obserwuje się opóźnione dojrzewanie obszarów mózgu kluczowych dla funkcji wykonawczych – kory mózgowej w obszarach czołowych i ciemieniowych. Natomiast ruch pobudza tworzenie neuronów oraz zwiększa poziom neutrofiny BDNF odpowiedzialnej za ich wzrost, różnicowanie i przetrwanie.  

W przypadku dzieci z ADHD szczególnie korzystne są ćwiczenia aerobowe, które pobudzają wzrost istoty szarej w hipokampie, co poprawia funkcje poznawcze. Dziecko aktywne z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi zaczyna w efekcie lepiej kontrolować swoje reakcje, skupiać się bodźcach i szybko przetwarzać informacje. 

Korzystny jest zwłaszcza większy aniżeli umiarkowany wysiłek. Bo wówczas wyraźniej łagodzone są objawy ADHD. I to zarówno w obszarze impulsywności, nadmiernej ruchliwości, utrudnionej koncentracji, jak i trudności w nawiązywaniu relacji rówieśniczych. 

Bibliografia: 

1. Albański L., Drejer F., Dzikomska-Kaczan A., Zieja E., Terapia w pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, Karkonoska Państwowa Szkoła Wyższa w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 2015. 
2. Błaszczyk A.,  Mindfulness jako metoda terapeutyczna przeznaczona dla dzieci i młodzieży z ADHD oraz osób dorosłych, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze 2021, nr 1, s. 18-28. 
3. Jóźwiak J. Terapia SI niekoniecznie pomaga w ADHD, PsychiatriaPlus. 
4. Podgórska J., Kwolek A., Znaczenie postępowania terapeutycznego u dziecka z ADHD, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2009, nr 4, s. 367-374. 
5. Szczegielniak A., Główczyński P., Taracha-Mocarska A., Rewekant A., Szyburska J., Todzia-Kornaś A., Karolina Malec A., Gondek T. M., Modyfikacje stylu życia u osób z ADHD – przegląd literatury z komentarzem Sekcji Kształcenia Specjalizacyjnego Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, Psychiatria Spersonalizowana 2024, nr 3(3-4), s. 77-89.