Szczepienia na HPV – pigułka wiedzy dla rodziców

Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) odpowiada za wszystkie zachorowania na raka szyjki macicy, przyczynia się również do rozwoju innych nowotworów, m.in. odbytu, prącia czy pochwy. To bardzo aktywny patogen, który przenosi się przez kontakt bezpośredni, w tym płciowy. Na szczęście istnieją szczepienia na HPV, które znacznie ograniczają ryzyko zakażenia. Kiedy są najbardziej skuteczne?

Szczepienia na wirusa HPV – dostępne preparaty i zalecany schemat 

Dostępne w obrocie szczepionki przeciwko HPV zawierają białka budujące otoczkę patogenów. W ich składzie nie ma DNA wirusów, dlatego nie mogą wywołać zakażenia. Są to preparaty podawane domięśniowo, które stosuje się w profilaktyce zmian przedrakowych oraz nowotworów narządów płciowych i odbytu. 

W szczepieniach na HPV wykorzystuje się dwa preparaty. Jeden z nich jest skuteczny przeciwko wariantom HPV-16 i 18, które są wysokoonkogenne i odpowiadają za większość przypadków raka szyjki macicy – to tzw. szczepionka 2-walentna. 

Drugi preparat obejmuje więcej typów wirusa: 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58, co czyni go szczepionką 9-walentną. Dzięki temu nie tylko zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów, ale także brodawek i kłykcin kończystych wywoływanych przez nieonkogenne odmiany HPV. Szczepienia na wirusa brodawczaka wykonuje się zgodnie z poniższym schematem: 

• u dzieci w wieku 9-14 lat – 2. dawki w odstępie między 5 a 13 miesięcy, 
• u młodzieży powyżej 14. roku życia – 3 dawki, z czego drugą podaje się po 1-2. miesiącach (w zależności od preparatu), a ostatnią po pół roku od pierwszej. 

Jak zarejestrować dziecko na szczepienie HPV? 

Skierowanie na szczepienie HPV nie jest potrzebne, dlatego w celu zarejestrowania dziecka wystarczy umówić się w przychodni. Osoby dorosłe, które nie są objęte programem szczepień, muszą otrzymać od lekarza receptę na preparat 2- lub 9-walentny i wykupić go w aptece. Samo szczepienie na HPV również odbywa się w przychodni, po wcześniejszym umówieniu wizyty. 

Czy możliwa jest refundacja szczepienia na HPV? 

Obecnie w Polsce funkcjonuje Powszechny Program Szczepień przeciw HPV, który umożliwia bezpłatne zaszczepienie dzieci w wieku 9-18 lat. W przypadku osób starszych preparat można przyjąć również poza programem – w aptekach dostępne są oba typy szczepionek. Wersja 2-walentna jest refundowana, z kolei 9-walentna może być kupiona wyłącznie pełnopłatnie. 

Ile kosztuje szczepienie na HPV? Cena pełnopłatnie i z refundacją 

U dzieci w wieku 9-14 lat obie wersje szczepionek są podawane bezpłatnie w ramach programu szczepień. Dodatkowo młodzież pomiędzy 15. a 18. rokiem życia może otrzymać za darmo preparat 2-walentny. 

Z kolei szczepienia na HPV dla dorosłych są płatne. Szczepionka skuteczna wobec odmian HPV-16 i 18 podlega 50% refundacji i ze zniżką kosztuje obecnie 139,44 zł. Pamiętajmy jednak, że lista leków refundowanych jest co trzy miesiące modyfikowana, więc cena szczepienia na HPV może ulec zmianie. Szczepionka 9-walentna nie podlega refundacji, więc jej koszty nie są odgórnie ustalone i mogą różnić się pomiędzy aptekami. Zazwyczaj cena tego preparatu oscyluje w okolicach 400-500 zł. 

Szczepienia na HPV dziewczynek i chłopców – zalecany wiek 

Ponieważ zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego może wywołać zmiany przednowotworowe zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, szczepienie na HPV jest zalecane niezależnie od płci. Kwalifikują się do niego wszystkie osoby powyżej 9. roku życia. Preparat ma najwyższą skuteczność, jeśli zostanie podany przed zakażeniem HPV, dlatego zaleca się szczepienie przed inicjacją seksualną – to najczęstsza droga, jaką wirus trafia do organizmu. 

Szczepienie na HPV jest wskazane także u osób poniżej 26. roku życia, które nie otrzymały dotychczas ani jednej dawki – zwłaszcza jeśli nie prowadzą aktywnego życia seksualnego. Z kolei osoby w wieku 27-45 lat powinny rozważyć wraz z lekarzem zasadność szczepienia i wynikające z niego korzyści. 

Czy szczepienie na HPV dla dorosłych ma sens? 

Niestety szczepienie na wirusa HPV w żaden sposób nie wpływa na już obecne zakażenie, stąd zalecenie, by przyjąć preparat przed rozpoczęciem aktywności płciowej. Jednak organizm nie nabiera odporności po przebytej infekcji, więc wirusem (a nawet tym samym typem) można zarazić się kilka razy w życiu. 

Dlatego, choć szczepienie na HPV dla dorosłych nie jest działaniem rutynowym, osoby aktywne seksualnie mogą odnieść z niego korzyści. Co ważne, jednoczesne zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego nie jest przeciwwskazaniem i nie zwiększa ryzyka działań niepożądanych po szczepieniu. 

Czy szczepienie na HPV jest bezpieczne? 

Tak, szczepionki przeciw HPV to jedne z najlepiej przebadanych pod kątem bezpieczeństwa preparatów. Nie wykazano żadnego związku pomiędzy dostępnymi w obrocie preparatami a ryzykiem wystąpienia m.in. chorób autoimmunologicznych, żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej czy udaru mózgu. Na świecie podano dotychczas kilkaset milionów dawek i nie zaobserwowano żadnych niepokojących skutków ubocznych. 

Szczepienia na HPV są dobrze tolerowane i wywołują niewiele działań niepożądanych o lekkim nasileniu, które zwykle ustępują w ciągu 2-3. dni. Najczęściej to ból, zaczerwienienie, świąd i obrzęk w miejscu podania, którym czasem towarzyszą: 

• ból głowy, 
• zmęczenie, 
• pokrzywka, 
• zawroty głowy, 
• ból mięśni, 
• dolegliwości żołądkowo-jelitowe. 

Czy szczepienie na HPV jest obowiązkowe? 

Nie, szczepienie na HPV nie jest obowiązkowe, jednak zalecane przez Polski Program Szczepień Ochronnych. Warto rozważyć tę możliwość – to prosty i bezpieczny sposób na zmniejszenie ryzyka rozwoju zmian rakowych, zwłaszcza szyjki macicy, której nowotwór jest jednym z najczęściej występujących u kobiet. 

Bibliografia: 

1. https://www.cdc.gov/hpv/vaccines/index.html [dostęp 17.03.2025]. 
2. https://www.gov.pl/web/zdrowie/hpv [dostęp 17.03.2025]. 
3. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/hpv/ [dostęp 17.03.2025].