Czy endometrioza po menopauzie jest problemem? 

Endometrioza powszechnie uważana jest za chorobę kobiet młodych, w wieku rozrodczym, a jej leczenie ma na celu wyeliminowanie bólu i przywrócenie zaburzonej płodności. Wedle danych Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, patologia występuje u 6-15% kobiet. Jak się jednak okazuje, endometrioza po menopauzie też jest możliwa – występuje u 3% pacjentek po klimakterium. 

Jak poważnym problemem jest endometrioza po menopauzie? 

Endometrioza jest problemem zależnym od estrogenów, dlatego występuje przede wszystkim u kobiet w wieku rozrodczym, kiedy odpowiedzialne za produkcję hormonu jajniki wciąż pozostają aktywne. W związku z tym u kobiet po menopauzie diagnozuje się ją rzadko, choruje zaledwie 3% pacjentek po klimakterium.  

Jak podkreśla zespół ekspertów z Polytechnic University of Marche, 1% przypadków zmian endometrialnych ulega zezłośliwieniu. Nie jest to duża grupa, zwłaszcza w gronie kobiet po okresie rozrodczym. Niemniej proces nowotworzenia jest możliwy i stanowi realne zagrożenia dla zdrowia oraz życia. 

Jak objawia się endometrioza po menopauzie?  

Jak zauważa wspomniany zespół ekspertów z Polytechnic University of Marche, powszechnie panuje przekonanie, że po okresie rozrodczym endometrioza ustępuje samoistnie lub pozostaje w stanie bezczynności. Dlatego jedną z form radykalnego leczenia choroby u kobiet młodych jest usunięcie jajników i wywołanie menopauzy.  

Mimo to wiele pacjentek po menopauzie nadal zmaga się z tym problemem. Uznanie, że naturalna utrata płodności wraz z wiekiem wyklucza endometriozę, może doprowadzić do ignorowania zgłaszanych objawów i bagatelizowania roli leczenia. 

U niektórych kobiet dochodzi po ustaniu czynności jajników do zwiększonej aktywności aromatazy, która powoduje przekształcanie androstendionu w estradiol, czyli estrogen. To powoduje występowanie objawów charakterystycznych dla endometriozy, czyli: 

• ból brzucha,  
• ból odcinka krzyżowego kręgosłupa (często promieniującego na kończyny dolne), 
• problemy ze strony układu pokarmowego (zaparcia, biegunki, wzdęcia), 
• dolegliwości ze strony układu moczowego (parcie na mocz, częstomocz), 
• dyskomfort i ból podczas stosunku płciowego, 
• plamienia podczas oddawania moczu i stolca, a także z dróg rodnych (zwłaszcza po stosunku). 

Jak diagnozowana jest endometrioza po menopauzie? 

Diagnostyka patologii przebiega po menopauzie podobnie jak u kobiet w wieku rozrodczym. Zespół Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego za „złoty standard” uznaje laparoskopię, która pozwala pobrać wycinki do badania histopatologicznego, wraz z przeprowadzeniem wywiadu lekarskiego oraz diagnostyką obrazową:  

• USG,  
• rezonans magnetyczny. 

Jak przebiega leczenie endometriozy po menopauzie? 

Celem leczenia kobiet z endometriozą po menopauzie nie jest już przywrócenie płodności. W tym wypadku istotne jest zredukowanie odczuwanego dyskomfortu lub bólu. W przypadku podjęcia decyzji o wdrożeniu leczenia farmakologicznego lekarz może przepisać pacjentce: 

• działające przeciwbólowo środki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofen, diklofenak, ketoprofen), 

• hormonalne środki antykoncepcyjne (doustne lub wewnątrzmaciczne) estrogenowo-progestagenowe lub progestagenowe, 

• gestageny, 

• antagoniści gonadoliberyny (aGnHR). 

Ich skuteczność terapeutyczna jest zbliżona, lecz wywołują odmienne skutki uboczne, które ginekolog musi uwzględnić w czasie leczenia. Jeśli terapia farmakologiczna okazuje się nieskuteczna lub organizm pacjentki jej nie przyjmuje, wówczas konieczne może okazać się przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. Jest to często wybierany sposób terapeutyczny u kobiet po menopauzie, który pozwala: 

• uwolnić zrosty,  
• usunąć ogniska endometrialne, 
• wyciąć torbiele endometrialne. 

 Zespół Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego jest zgodny co do tego, że neurektomia przedkrzyżowa (wybiórcze usunięcie zakończeń nerwowych) czy ablacja nerwów macicznych (zniszczenie lub usunięcie nerwów) jest nie tylko nieskuteczne, ale wręcz doprowadza do wielu powikłań, jak zaparcia czy wypadanie macicy. 

Bibliografia: 

1. Basta A., Brucka A., Górski J., Kotarski J., Kulig B., Oszukowski P., Poręba R., Radowicki S., Radwan J., Sikora J., Skręt A., Skrzypczak J., Szyłło K., Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i metod leczenia endometriozy, Ginekologia Polska 2012, t. 83, s. 871-876. 
2. Cope A. G., VanBuren W. M., Sheedy S. P., Endometriosis in the postmenopausal female: clinical presentation, imaging features, and management, Abdominal Radiology 2020, vol., 45, s. 1790-1799. 
3. Giannella L., Marconi C., Di Giuseppe J., Delli Carpini G., Fichera M., Grelloni C., Giuliani L., Montanari M., Insinga S., Ciavattini A., Malignant Transformation of Postmenopausal Endometriosis: A Systematic Review of the Literature, Cancers 2021, nr 13(16):4026, s. 1-16.