Dlaczego kwas foliowy w ciąży jest taki ważny i jak go przyjmować? 

Ciąża to wyjątkowy czas, w którym każda decyzja dotycząca zdrowia kobiety ma bezpośredni wpływ na rozwój jej dziecka. Jednym z najważniejszych elementów profilaktyki prenatalnej jest odpowiednia podaż kwasu foliowego — witaminy z grupy B, która odgrywa kluczową rolę już na najwcześniejszych etapach życia płodowego. Czy można przedawkować kwas foliowy w ciąży? Do kiedy zażywać tego typu preparaty? 

Dlaczego należy przyjmować kwas foliowy przed zajściem w ciążę i w jej trakcie? 

Suplementacja kwasu foliowego przed ciążą i w jej trakcie jest jednym z najważniejszych działań profilaktycznych w zakresie zdrowia matki i dziecka. Ten niezwykle istotny związek z grupy witamin B (witamina B9) odgrywa kluczową rolę w prawidłowym rozwoju układu nerwowego płodu, zwłaszcza w pierwszych tygodniach życia zarodkowego.  

Niedobór kwasu foliowego może prowadzić do poważnych wad wrodzonych, takich jak rozszczep kręgosłupa czy bezmózgowie. Co więcej, uzupełnianie niedoborów kwasu foliowego to proces trwający nawet kilka miesięcy, dlatego zalecana jest suplementacja już w okresie planowania ciąży. W przypadku przyszłej matki odpowiedni poziom tej witaminy:  

• chroni przed niedokrwistością megaloblastyczną, hiperhomocysteinemią, która może zaburzać ukrwienie łożyska; 
• zwiększa szanse na donoszenie zdrowej ciąży; 
• wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu krwiotwórczego i tkanek intensywnie się dzielących. 

Kwas foliowy w ciąży – dawkowanie 

Ile kwasu foliowego w ciąży należy przyjmować? Dla zdrowych kobiet planujących ciążę oraz we wczesnym jej etapie rekomendowana dzienna dawka wynosi 0,4 mg (czyli 400 µg) i może być przyjmowana zarówno w formie preparatu jednoskładnikowego, jak i wielowitaminowego.  

Warto podkreślić, że syntetyczny kwas foliowy charakteryzuje się znacznie wyższą biodostępnością niż naturalne foliany obecne w żywności, co oznacza, że jego suplementacja jest bardziej efektywna. Kobiety z podwyższonym ryzykiem wystąpienia wad cewy nerwowej u dziecka powinny zwiększyć dawkę do 0,8 mg dziennie, z czego połowa powinna pochodzić z aktywnych folianów. 

Z kolei w przypadku kobiet z wywiadem rodzinnym wad cewy nerwowej, cukrzycą lub przyjmujących niektóre leki, zaleca się stosowanie aż 5 mg kwasu foliowego dziennie w okresie przedkoncepcyjnym i przez pierwszy trymestr ciąży, a następnie kontynuację w dawce 0,8 mg do końca laktacji. U tych pacjentek wskazana jest także równoległa suplementacja witaminy B12, która wspiera metabolizm folianów i dodatkowo chroni przed niedokrwistością. 

Czym grozi zbyt duża dawka kwasu foliowego w ciąży? 

Choć kwas foliowy odgrywa fundamentalną rolę w profilaktyce wad wrodzonych i jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju płodu, jego suplementacja powinna odbywać się zgodnie z zaleceniami specjalisty. Dlaczego? Zbyt duże dawki przekraczające zapotrzebowanie organizmu nie przynoszą dodatkowych korzyści, a w niektórych przypadkach mogą budzić wątpliwości.  

Jak wspomniano, wysokie dawki (np. 4-5 mg dziennie) są zarezerwowane wyłącznie dla kobiet z udokumentowanym wysokim ryzykiem. Choć dotychczasowe badania nie wykazały jednoznacznie szkodliwego działania nadmiaru kwasu foliowego, pojawiają się obserwacje sugerujące możliwy związek ze zwiększonym ryzykiem spektrum autyzmu u dzieci, jednak ta korelacja nie została potwierdzona jako przyczynowa i wymaga dalszych badań. 

Do kiedy brać kwas foliowy w ciąży? 

Suplementację kwasu foliowego warto rozpocząć jeszcze przed zajściem w ciążę i kontynuować ją aż do jej zakończenia. Największe znaczenie ma okres przedkoncepcyjny i pierwszy trymestr, ponieważ właśnie wtedy – w ciągu pierwszych 28. dni po zapłodnieniu – dochodzi do zamknięcia cewy nerwowej, a tym samym kształtowania się mózgu i rdzenia kręgowego dziecka.  

Jaki kwas foliowy w ciąży warto przyjmować? 

Wybór odpowiedniego kwasu foliowego w ciąży ma ogromne znaczenie dla skuteczności suplementacji i bezpieczeństwa zarówno matki, jak i dziecka. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów, jednak nie wszystkie są sobie równe. Najlepszym wyborem są produkty mające status leku, a nie jedynie suplementu diety.  

Leki przechodzą rygorystyczne testy jakości, skuteczności i bezpieczeństwa, co daje przyszłej mamie pewność, że przyjmuje sprawdzoną i odpowiednio przebadaną substancję. Informacja o statusie leku powinna być wyraźnie oznaczona na opakowaniu. 

Bibliografia: 

1. Bomba-Opoń D., Hirnle L., Kalinka J., Seremak-Mrozikiewicz A., Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, 2(5): 210-214. 
2. https://ncez.pzh.gov.pl/ciaza-i-macierzynstwo/czy-suplementacja-w-okresie-ciazy-jest-konieczna-wnioski-z-najnowszych-rekomendacji-polskiego-towarzystwa-ginekologow-i-poloznikow-ptgip/ [dostęp 26.03.2025]. 
3. Kapka-Skrzypczak L., Niedźwiecka J., Skrzypczak M., Wojtyła A. Kwas foliowy – skutki niedoboru i zasadność suplementacji, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2012, 18(1): 65-69.