Zespół jelita drażliwego – objawy, dieta, leki, zioła

Zespół jelita drażliwego jest przewlekłym schorzeniem spowodowanym zaburzeniami w funkcjonowaniu układu pokarmowego. Dolegliwości, które występują w jego przebiegu, znacznie utrudniają codzienną aktywność osób chorych. Leczenie obejmuje zmianę nawyków żywieniowych, przyjmowanie środków farmakologicznych, a niekiedy także psychoterapię. Jakie są objawy zespołu jelita drażliwego? I co jeszcze warto o nim wiedzieć?

Zespół jelita drażliwego, dawniej znane też jako „nerwica jelitowa” oraz „nerwica jelit”, jest chorobą, która nie jest wywołana przez zmiany organiczne ani biochemiczne jelit. Aby postawić prawidłowe rozpoznanie, konieczne jest przeprowadzenie dokładnych badań diagnostycznych w celu wykluczenia innych patologii układu pokarmowego, które dają podobne objawy, głównie z zapaleniami jelit, celiakią, chorobami metabolicznymi oraz nowotworami w obrębie dolnego odcinka układu pokarmowego.

Co to jest zespół jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego (IBS – irritable bowel syndrome) to przewlekłe zaburzenie czynnościowe układu pokarmowego. Jest jednym z najczęściej rozpoznawanych schorzeń dotyczących nieprawidłowego funkcjonowania jelita cienkiego i grubego. Występuje u około 20% populacji, w tym 2 razy częściej u kobiet. Wywiera duży wpływ na jakość życia i codzienne funkcjonowanie. Mimo to pomocy lekarskiej szuka jedynie niewielka część chorych.

Choroba ujawnia się między 20. a 30. rokiem życia. Ze względu na objawy zespół jelita drażliwego podzielono na 3 rodzaje:

• postać z biegunką,
• postać z zaparciami,
• postać mieszana.

Badania diagnostyczne zespołu jelita drażliwego obejmują analizę krwi, posiew kału, badania w kierunku pasożytów, ultrasonografię (USG) lub tomografię komputerową (TK) brzucha. Rozpoznanie stawia się też w oparciu o utrzymujące się ponad 3 miesiące objawy (tzw. kryteria rzymskie).

Przyczyny zespołu jelita drażliwego

Przyczyny zespołu jelita drażliwego nie zostały do końca poznane. Choroba ma charakter czynnościowy, co oznacza, że nie jest wywołana przez zmiany w narządach, a w badaniach laboratoryjnych i obrazowych nie stwierdza się odchyleń od normy. Wyodrębniono kilka czynników, które przyczyniają się do wystąpienia objawów:

• przyspieszenie lub zwolnienie perystaltyki jelit,
• przerost flory bakteryjnej w jelitach,
• przebyte infekcje układu pokarmowego, np. czerwonka,
• zaburzenia czucia trzewnego (nadmierna wrażliwość na bodźce),
• długotrwały stres i utrzymujące się napięcie emocjonalne,
• błędy dietetyczne,
• przebyty zabieg chirurgiczny w obrębie jamy brzusznej,
• predyspozycje genetyczne.

Objawy zespołu jelita drażliwego

Objawy zespołu jelita drażliwego u dzieci i dorosłych mogą mieć różny charakter i natężenie. Nasilają się pod wpływem silnych emocji, stresu oraz po spożyciu posiłku. W początkowej fazie choroby dolegliwości występują na zmianę z okresami prawidłowego funkcjonowania jelit. Charakterystyczne jest znaczne uczucie ulgi, które następuje po wypróżnieniu się, oraz brak jakichkolwiek niedomagań w nocy.

Do objawów zespołu jelita drażliwego należą:

• skurczowy ból brzucha, głównie w lewym dole biodrowym (utrzymuje się stale lub nawraca),
• biegunka – oddawanie wodnistego stolca minimum 3 razy dziennie,
• odczuwanie nagłego i silnego parcia na stolec,
• wrażenie przelewania w brzuchu,
• zaparcia – utrudnione wypróżnianie się, kał jest twardy i bobkowaty,
• uczucie niepełnego wypróżnienia się,
• wzdęcia, odbijanie, wzmożone oddawanie gazów,
• domieszka śluzu w kale.

Często pojawiają się nudności lub wymioty. Osoba chora skarży się na złe samopoczucie, obniżenie nastroju, bóle głowy oraz zaburzenia miesiączkowania. Mimo przewlekłego charakteru zespołu jelita drażliwego jego objawy nie prowadzą do drastycznego spadku wagi i wyniszczenia organizmu.

Objawy zespołu jelita drażliwego w ciąży mogą się znacznie nasilać, zwłaszcza bóle podbrzusza, biegunka, nudności oraz skurcze jelit. Ma to związek ze zmianami hormonalnymi w organizmie kobiety i uciskiem powiększającej się macicy na narządy wewnętrzne.

Zespół jelita drażliwego – dieta

Dieta przy zespole jelita drażliwego może znacznie pomóc w łagodzeniu dolegliwości. Należy przede wszystkim obserwować organizm i eliminować pokarmy, które zaostrzają objawy choroby. Warto wzbogacić jadłospis w produkty, które są bogate w błonnik. Trzeba natomiast unikać alkoholu, potraw

• smażonych,
• wzdymających,
• zawierających dużą ilość węglowodanów

Należy także zrezygnować z produktów mlecznych.

Zioła na jelito – jakie stosować?

Warto skorzystać z naturalnego leczenia zespołu jelita drażliwego i pić napar z:

• mięty pieprzowej – pozytywnie oddziałuje na wzdęcia, stymuluje trawienie i łagodzi zbyt duże skurcze jelit,
• melisy – pomaga się zrelaksować, ma również działanie rozkurczowe, przeciwgrzybicze, bakteriobójcze oraz wiatropędne,
• liści jagód – są pomocne przy biegunce, a to dzięki ich właściwościom zapierającym,
• rumianku- stymuluje produkcję żółci (która jest niezbędna w procesach trawienia), zmniejsza bóle brzucha oraz skurcze jelit, zapobiega również nadmiernej fermentacji w jelitach,
• siemienia lnianego – sprawia, że produkowany jest śluz, który pokrywa wnętrze przewodu pokarmowego oraz zabezpiecza przed niekorzystnym wpływem rozmaitych czynników.

Jak widzisz, jeśli chodzi o zioła na jelito drażliwe, mają one szereg wspaniałych właściwości.

Jak leczyć zespół jelita drażliwego?

Choroba ma charakter przewlekły i nawracający, dlatego leczenie zespołu jelita drażliwego polega przede wszystkim na podejmowaniu działań łagodzących dolegliwości. Do metod terapeutycznych zalicza się

• środki farmakologiczne,
• odpowiednie postępowanie dietetyczne (opisane w poprzednim podrozdziale),
• psychoterapię (terapię poznawczo–behawioralną),
• techniki relaksacyjne (medytację i jogę).

Leki na zespół jelita drażliwego to głównie:

• środki rozkurczowe,
• przeciwbiegunkowe,
• łagodzące zaparcia.

Duże efekty terapeutyczne osiąga się dzięki równoczesnemu stosowaniu probiotyków, ponieważ przywracają prawidłową florę bakteryjną w układzie pokarmowym.

Rozpoznanie zespołu jelita drażliwego

Aby zdiagnozować chorobę IBS należy:

• przeprowadzić wnikliwy wywiad z pacjentem,
• ocenić występujące symptomy,
• wykluczyć inne choroby o podobnym obrazie klinicznym.

Najważniejsze w przypadku tej choroby są nieprawidłowości w badaniu fizykalnym oraz obecność schorzeń zapalnych jelita grubego oraz obecność chorób nowotworowych w rodzinie.

Na inną przyczynę objawów mogą wskazywać takie czynniki, jak:

• krew w stolcu,
• wodobrzusze,
• niedokrwistość,
• spadek masy ciała,
• niezbyt długi czas trwania objawów,
• zwiększone stężenie białych krwinek,
• gorączka i stan podgorączkowy,
• przebywanie w rejonach endemicznego występowania chorób pasożytniczych oraz zakaźnych.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534810/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4051916/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5453305/

Aktualizacja: Natalia Suchocka