Liszajec zakaźny u dzieci i u dorosłych – leczenie i objawy

Liszajec zakaźny jest chorobą o pochodzeniu bakteryjnym. Leczenie obejmuje przede wszystkim antybiotykoterapię miejscową, najczęściej lekami w postaci maści. Liszajec zakaźny częściej występuje u dzieci, jednak zakażenie nie omija też osób dorosłych. U dzieci pojawia się często na skutek kontaktu z chorymi w szkole, przedszkolu czy żłobku.

Co to jest liszajec zakaźny?

Liszajec zakaźny jest chorobą bakteryjną powierzchownych warstw skóry, wywoływaną przez gronkowce Staphylococcus aureus i/lub paciorkowce Streptococcus pyogenes. Infekcja może być pierwotna – rozwijająca się na skórze nieobjętej wcześniej zmianami chorobowymi lub wtórna – bakterie rozwijają się na skórze chorobowo zmienionej, np. w wyniku atopowego zapalenia skóry, ospy wietrznej, grzybicy. Na zmiany skórne, które powstają w czasie choroby, potocznie mówi się „liszaje”.

Zakaźność jest bardzo wysoka, szczególnie w przypadku liszajca zakaźnego u dzieci. Świadczą o tym częste epidemie w żłobkach i przedszkolach.

Przyczyny liszajca zakaźnego

Przyczyną liszajca zakaźnego jest zakażenie bakteryjne. Literatura medyczna wspomina, że nawet 70 proc. przypadków choroby jest wywołana zakażeniem mieszanym – oznacza to, że objawy choroby wywołał zarówno gronkowiec jak i paciorkowce beta-hemolizujące. Jak można się zarazić? Liszajec może rozwinąć się na skutek używanie przedmiotów z bakteriami, zwykły uścisk dłoni lub inną formę kontaktu z osobą chorą. Liszajec zakaźny u dzieci rozprzestrzenia się bardzo szybko, szczególnie podczas wspólnej zabawy w żłobku czy przedszkolu.

Czynniki ryzyka zakażenia liszajcem to m.in.:

• wiek od 2 do 5 lat,
• obecność uszkodzeń lub infekcji skóry,
• osłabiony układ odpornościowy, np. na skutek chorowania na cukrzycę lub przyjmowania leków immunosupresyjnych,
• częste przebywanie w tłoku lub w miejscach, gdzie możemy mieć kontakt z osobami zakażonymi.

Objawy liszajca zakaźnego

Bardzo często zanim pojawią się charakterystyczne objawy liszajca zakaźnego, występuje katar i lekkie osłabienie. Kolejny etap choroby to zmiany pojawiające się na skórze – najczęściej na jej odsłoniętych partiach, szczególnie:

• na nosie,
• wokół ust,
• przy płytkach paznokciowych,
• na zgięciach stawów.

Wyróżnia się dwa rodzaje pojawiających się zmian i według nich określany jest rodzaj liszajca zakaźnego – występuje odmiana pęcherzykowa i pęcherzowa.

Liszajec pęcherzowy charakteryzuje się powstawaniem pęcherzy o wielkości kilku centymetrów. Po ich pęknięciu pojawiają się miodowo-żółte strupy, które dość szybko same odpadają i nie pozostawiają po sobie blizn. 

Liszajec pęcherzykowy to z kolei małe pęcherzyki o cienkich ściankach, które szybko pękają. Wypływa z nich żółta, zasychająca ciecz, która później tworzy nadżerki, a krosty pokrywają się strupami. Często zdarza się, że zmiany zlewają się ze sobą, tworząc tym samym większe ogniska. Osoba chora czuje się dobrze – nie odczuwa osłabienia ani bólu, nie występuje podwyższona temperatura, jedyną dolegliwością jest swędzenie.

Okres wylęgania po zakażeniu liszajcem zakaźnym to około 10 dni – mniej więcej po takim czasie na skórze zaczynają być widoczne zmiany.

Co robić, gdy wystąpią objawy liszajca zakaźnego?

Nieleczony liszajec zakaźny u dorosłych i dzieci cofa się sam – trwać to może od kilku dni do kilku tygodni, jednak ze względu na jego silnie zaraźliwy charakter, poleca się odpowiednią profilaktykę i leczenie. W przypadku zaobserwowania charakterystycznych zmian na skórze należy zgłosić się do lekarza rodzinnego lub dermatologa i zastosować zalecane środki farmakologiczne. Poza terapią zaproponowaną przez lekarza, można również wspomóc się leczeniem domowym. Choć liszajec zakaźny zwykle przechodzi także bez interwencji, leczy się go ze względu na zmniejszenie prawdopodobieństwa powikłań oraz zakażenia innych osób. Wczesna interwencja zapobiega również rozprzestrzenianiu się pęcherzy na większe obszary skóry.

Diagnostyka liszajca zakaźnego

Diagnostyka liszajca zakaźnego zwykle dokonywana jest na podstawie wyglądu zmian skórnych – szczegółowe badania w większości przypadków nie są konieczne. Lekarz powinien skierować pacjenta na pobranie wymazu ze zmian skórnych w sytuacji, gdy zastosowany sposób leczenia liszajca nie przynosi skutku. Badanie laboratoryjne pozwoli wtedy określić, jakie bakterie wywołały chorobę i dostosować do nich skuteczny rodzaj antybiotyku.

Leczenie liszajca zakaźnego

Leczenie liszajca zakaźnego u dorosłych oraz dzieci opiera się głównie na zastosowaniu preparatów miejscowych –maści z antybiotykami lub aerozoli, które mają bardzo wysoką skuteczność w przypadku ograniczonych zmian. Antybiotyki stosowane miejscowo przy zakażeniu liszajcem zakaźnym to głównie mupirocyna i bacytracyna. Gdy choroba nie poddaje się leczeniu miejscowemu lub zmiany występują na rozległych obszarach skóry, przeprowadza się leczenie ogólnoustrojowe z wykorzystaniem penicylin półsyntetycznych, cefalosporyn, a w przypadku uczulenia – erytromycyny.

Osoby chore na liszajec zakaźny mogą również stosować domowe metody leczenia, które przyspieszą zdrowienie. Leczenie domowe liszajca zakaźnego opierać się może na zażyciu kąpieli z odrobiną nadmanganianu potasu. Bez recepty dostępne są maści na liszajec zakaźny, które działają przeciwzapalnie i przeciwświądowo. Dodatkowo zmiany skórne warto przemywać za pomocą delikatnych środków odkażających.

Osobom chorym i żyjącym w ich otoczeniu zaleca się zachowanie szczególnej higieny osobistej oraz korzystanie wyłącznie ze swoich przedmiotów. Ubrania i naczynia powinny być myte lub prane w wysokich temperaturach.

Postępowanie w przypadku liszajca zakaźnego

Liszajec jest chorobą zaraźliwą. Przestrzeganie kilku zasad postępowania pomoże zapobiec przeniesieniu zakażenia na inne części ciała oraz pozwoli uniknąć nadmiernego rozprzestrzeniania się liszajca zakaźnego.

1. Nie chodź do pracy lub szkoły. Unikaj miejsc, w których będziesz miała kontakt z innymi osobami, np. siłowni, basenów, kin. Nie przygotowuj jedzenia dla innych osób.
2. Zmiany skórne często przemywaj (np. wodą z mydłem) i osuszaj. Przykrywaj je lekko gazą lub bandażem. Staraj się ich nie dotykać ani nie drapać.
3. Pościel i ręczniki pierz często i w wysokiej temperaturze.
4. Jeśli liszajec zakaźny występuje u dzieci, regularnie myj ich zabawki wodą z detergentem.

Powikłania liszajca zakaźnego

Powikłania liszajca zakaźnego są bardzo rzadkie, ale obejmują również poważne problemy zdrowotne. Wśród powikłań choroby wymienić można:

• sepsę (bakteryjne zakażenie krwi),
• choroby nerek,
• szkarlatynę (choroba objawiająca się różową wysypką, bólem, wymiotami),
• blizny w miejscach występowania zmian skórnych.

Profilaktyka zakażenia liszajcem zakaźnym

Należy zachować szczególną ostrożność, gdy w naszym otoczeniu przebywa osoba chora na liszajec zakaźny. Nie wolno korzystać z jej rzeczy osobistych – kubków, sztućców, ręczników, pościeli. W czasie choroby domownika należy często myć ręce, a gdy chcemy posmarować lub przemyć choremu zmiany skórne, dobrze jest zakładać nitrylowe lub lateksowe rękawiczki. Dobrze, aby osoba chora używała wyłącznie określonych rzeczy (jednej szklanki, jednego zestawu sztućców, talerza itd.). Po wyzdrowieniu odzież, pościel i ręczniki należy wyprać w gorącej wodzie, a następnie wyprasować.

Źródła:

1. Jabłońska S., Chorzelski T. (2002) Choroby skóry dla pacjentów i lekarzy, wydanie V, Warszawa 2002, s. 175, 179–180.
2. Kawalec W. (2013) Pediatria, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
3. Geria A. (2010) Aktualne informacje dotyczące liszajca: nowe wyzwanie w erze metycylinooporności, Dermatologia po Dyplomie, 1(6):42-49.
4. National Health Service (2018) Impetigo.
5. Centers for Disease Control and Prevention (2020) Impetigo: All You Need to Know.