Pleśniawki u dzieci i dorosłych – jak je rozpoznać? Zapobieganie, leczenie

Pleśniawki to zmiany w jamie ustnej wywołane przez infekcję grzybiczą. Najczęstszym patogenem wywołującym objawy choroby są drożdżaki Candida. Pleśniawki przypominają wyglądem ścięte mleko, mają postać pojedynczych białych plamek lub łączą się w większe grupy, obejmujące znaczną powierzchnię błony śluzowej. Zmiany stanowią powszechny problem u niemowląt, ale mogą wystąpić u osób w każdym wieku.

Czym są pleśniawki?

Pleśniawki to często spotykany przejaw zapalenia błony śluzowej jamy ustnej o pochodzeniu grzybiczym. Najczęściej patogenem za ich powstawanie odpowiadają drożdżaki Candida. Grzyby te są szeroko rozpowszechnione w otoczeniu, stanowią także element naturalnej mikroflory człowieka. Pleśniawki powstają w efekcie ich nadmiernego namnażania się w jamie ustnej, gardle lub przełyku. Zmiany mogą wystąpić u osób w każdym wieku.

Pleśniawki – przyczyny występowania

Przyczyn pleśniawek jamy ustnej jest wiele. W przypadku zmian u dorosłych podstawową stanowią błędy w higienie jamy ustnej. Pojawienie się pleśniawek może wynikać zarówno z niedostatecznie częstego mycia zębów, jak i również z zaniedbań higienicznych w czasie używania aparatu ortodontycznego lub protezy. Ryzyko wystąpienia zakażenia zwiększają stany zaburzenia naturalnej mikroflory bakteryjnej (np. po długotrwałej antybiotykoterapii) oraz choroby, które skutkują obniżeniem odporności (m.in. źle kontrolowana cukrzyca, AIDS, nowotwory leczone chemioterapią, niedobory żywieniowe).

Pleśniawki to bardzo powszechny problem okresu niemowlęcego. Mimo iż zmiany najczęściej obserwowane są dopiero po drugim miesiącu życia, nie powinny dziwić także u noworodka. Dziecko może zarazić się drożdżakami bytującymi w drogach rodnych matki już podczas porodu. Niedojrzały układ odpornościowy noworodka czasami nie jest w stanie zatrzymać procesu rozrostu grzybów, które wchodzą fizjologicznie w skład flory bakteryjnej, co skutkuje wystąpieniem choroby.

Pleśniawki u niemowlaka pojawić się także w rezultacie zaburzeń składu flory bakteryjnej właściwej dla jamy ustnej, np. po antybiotykoterapii. Zdarza się również zakażenie przez smoczek, który wcześniej znajdował się w ustach osoby cierpiącej na grzybicze zakażenie jamy ustnej. Dodatkowo powstawaniu zmian sprzyjają wszelkie stany chorobowe upośledzające pracę układu immunologicznego.

Czynnikami ryzyka rozwoju pleśniawki u niemowląt są m.in.:

• zakażenia grzybicze u matki,
• niska masa urodzeniowa dziecka,
• cukrzyca ciążowa matki.

Dziecko może także zakazić matkę w czasie karmienia piersią. To skutkuje wystąpieniem pleśniawki brodawek sutkowych u kobiety.

Jak wyglądają pleśniawki?

Jak rozpoznać pleśniawki? Zmiany zazwyczaj występują w postaci drobnych, białych plamek, które wyglądem i konsystencją przypominają twarożek lub pozostałości osadu mleka. Mogą być to zmiany pojedyncze, ale spotykamy także pleśniawki, które grupują się i obejmują większą powierzchnię błony śluzowej jamy ustnej. Najczęściej obserwuje się pleśniawki na języku oraz na błonie śluzowej policzków. Czasami mamy do czynienia z pleśniawkami na ustach, a w zasadzie na wewnętrznej powierzchni warg.

Pleśniawki wyglądają tak, jakby mleko przylegało do błon śluzowych jamy ustnej, dlatego też często mylone bywają z resztkami pokarmu. Pleśniawki są jednak zazwyczaj ściśle przytwierdzone do powierzchni błony śluzowej. Jeśli więc rodzic ma wątpliwości co do charakteru nalotu u dziecka, może przetrzeć zmiany wilgotnym gazikiem. Pleśniawki na ogół nie da się tym sposobem łatwo usunąć. W przypadkach, gdy dochodzi do jej oderwania, błona śluzowej staje się zaczerwieniona, z tendencją do miejscowego krwawienia. Jest to też miejsce bardzo bolesne dla dziecka.

Objawy pleśniawek u dzieci poza opisanymi zmianami obejmują także: brak apetytu, apatię lub rozdrażnienie, problemy ze snem, wolne przybieranie na wadze.

Pleśniawki u dorosłych wyglądają tak samo, jak u dzieci. Dodatkowe objawy choroby u osób w tej grupie wiekowej obejmują:

• pękające kąciki ust,
• problemy z odczuwaniem smaku spożywanego jedzenia,
• nieprzyjemny posmak w ustach,
• trudności w jedzeniu i piciu,
• ból w jamie ustnej (np. w postaci bolącego języka, bolących dziąseł).

Czy pleśniawki u noworodka lub niemowlęcia powinny niepokoić?

Noworodki ze względu na niewykształcony w pełni układ odpornościowy są bardziej podatne na wszelkiego rodzaju infekcje i mogą przechodzą je gorzej niż dzieci starsze i dorośli. Dlatego też jakiekolwiek zakażenie powinno zostać skonsultowane z lekarzem, istnieje bowiem ryzyko szerzenia się infekcji.

Pleśniawki wywołują u dziecka przede wszystkim ból i dyskomfort. Rozległa infekcja powoduje utrudnienie przyjmowania pokarmu przez dziecko, które może unikać zarówno karmienia piersią, jak i za pomocą butelki. To z kolei rodzi problemy we wczesnym okresie życia, gdyż upośledza przyrost masy ciała i właściwy rozwój dziecka. Dlatego też w przypadku wystąpienia choroby u noworodka lub niemowlęcia warto od razu poradzić się pediatry. Pleśniawki wymagają podjęcia właściwej terapii, ale odpowiednio leczone nie są zwykle dużym zagrożeniem.

Pleśniawki – jak leczyć?

Większość przypadków pleśniawek leczona jest lekami przeciwgrzybiczymi. Środkiem farmakologicznym stosowanym często w zwalczaniu pleśniawek (zarówno u dzieci, jak i dorosłych) jest nystatyna. Lek może mieć postać zawiesiny, którą wprowadza się do jamy ustnej gazikiem lub płatkiem kosmetycznym. Należy ostrożnie smarować chore miejsce, gdyż istnieje ryzyko oderwania pleśniawki, co może spowodować krwawienie i nasilać objawy bólowe. Czas leczenia nystatyną to zazwyczaj około 2 tygodnie (po 7-14 dniach zmiany w jamie ustnej powinny ustąpić, nystatynę należy aplikować potem jeszcze przez kolejne 2-3 dni). Bardzo ważne, by w czasie leczenia szczególnie zadbać o zmniejszenie ryzyka powtórnej infekcji. Niezachowywanie zasad higieny może spowodować, że terapia nie przyniesie oczekiwanych rezultatów.

W celu łagodzenia objawów czasami zalecane są napary ziołowe na pleśniawki w postaci herbatki do picia lub przemywania jamy ustnej. Sprawdzą się m.in. rumianek i szałwia. Co na pleśniawki? W aptekach można nabyć wiele preparatów dostępnych bez recepty. Mają one na celu zwalczanie stanu zapalnego i ułatwianie regeneracji błony śluzowej. Niektóre środki oprócz czynników leczniczych zawierają substancje znieczulające, wykazują zatem działanie przeciwbólowe.

Zapobieganie pleśniawkom u noworodków i niemowląt

Domowe sposoby na pleśniawki powinny obejmować dbałość o prawidłową higienę jamy ustnej. Noworodkom i niemowlętom jamę ustną należy oczyszczać mechanicznie – na palec umytej ręki można nałożyć mokry gazik i delikatnie oczyścić buzię. Butelki i smoczki trzeba każdorazowo starannie myć i wyparzać. Matki dzieci podatnych na infekcje jamy ustnej i karmionych piersią powinny pamiętać o przemywaniu brodawki sutkowej ciepłą wodą zarówno przed, jak i po karmieniu. Nie wolno całować dziecka w usta.

Zapobieganie pleśniawkom u dorosłych

Aby zapobiegać wystąpieniu pleśniawek u dorosłych warto przestrzegać poniższych zaleceń:

• zadbaj o higienę jamy ustnej: szczotkuj zęby co najmniej 2 razy dziennie (czyść także protezy zębowe, jeśli je nosisz), zgłaszaj się regularnie na wizyty kontrolne u dentysty,
• nie zakładaj protez zębowych na noc; nie noś ich, jeśli nie mają odpowiedniego kształtu (zgłoś się wtedy do swojego dentysty),
• płucz usta po jedzeniu i przyjmowaniu leków (choćby wodą),
• nie pal papierosów,
• jeśli chorujesz na schorzenie przewlekłe, np. cukrzycę, zgłaszaj się regularnie na badania kontrolne i stosuj się do zaleceń lekarza.

Afty a pleśniawki: jakie są między nimi różnice?

Afty i pleśniawki w jamie ustnej często są mylone ze względu na podobny wygląd wykwitów. Nie stanowią one tej samej choroby, mają różną patogenezę i odmienne sposoby leczenia. Afty to drobne owrzodzenia, które pojawiają się często na błonie śluzowej warg i policzków. Są białoszarego koloru, otacza je czerwona obwódka i z reguły towarzyszą im znaczne dolegliwości bólowe, utrudniające przyjmowanie pokarmów. W odróżnieniu od pleśniawek, nie mają bezpośredniego związku z żadnym czynnikiem infekcyjnym, uważa się, iż predysponują do nich urazy mechaniczne błony śluzowej, oparzenia, a także niedobory witaminowe. Afty zwykle ustępują samoistnie po 6–8 dniach i ich jednorazowy epizod nie wymaga leczenia.

Powyższy artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji z lekarzem.

Źródła:

1. National Health Service (2017) Oral trush (mouth trush).
2. Centre for Disease Control and Prevention (2019) Candida infections of the mouth, throat, and esophagus.
3. Campbell J., Palazzi D. i wsp. (2019) Candida Infections in Children, UpToDate.
4. Baumgardner D. (2019) Oral Fungal Microbiota: To Thrush and Beyond, Journal of Patient-Centered Research and Reviews, 6(4): 252-261.