„Co piąta kobieta okazyjnie spożywa napoje alkoholowe przez cały okres ciąży”. Co się dzieje wtedy z twoim organizmem?

Picie alkoholu ma negatywny wpływ na zdrowie każdego człowieka. Badania dowodzą, że dla kobiet jest dużo bardziej niebezpieczny niż dla mężczyzn: szybciej niszczy wątrobę, przyczynia się do zwiększenia ryzyka zachorowania na raka sutka, sprzyja zaburzeniom hormonalnym. Mimo tego kobiety piją. Także te, które są w ciąży. Nie odstrasza ich zagrożenie poronienia, przedwczesnego porodu ani urodzenia chorego dziecka.

Co się dzieje w twoim ciele gdy pijesz alkohol ?

Wypity alkohol trafia do żołądka, gdzie zaczyna się proces jego wchłaniania, w żołądku wchłania się około 20% etanolu, reszta trafia do jelita cienkiego, gdzie przez jego ściany zostanie wchłonięta do krwi, a z nią przetransportowana do wątroby. Tu zaczyna się proces metabolizowania alkoholu, powstaje aldehyd octowy – związek bardzo toksyczny(!), który przetwarzany jest do nieszkodliwego octanu. Wątroba wykonuje więc ogromną pracę, aby uchronić organizm przed szkodliwym działaniem alkoholu, jednak nie jest w stanie zupełnie zmetabolizować tego, co wypiliśmy. Część trunku nadal jest we krwi i z nią trafia do serca, a potem do płuc. Płuca również biorą udział w pozbywaniu się wódki, wina czy piwa z organizmu, przez układ oddechowy jesteśmy w stanie wydalić nawet do 10% spożytego alkoholu. Część tego, co wypiliśmy nadal jednak znajduje się we krwi (będzie tak krążyć przez kilka-kilkadziesiąt godzin, dopóki trunek nie zostanie całkowicie zmetabolizowany), wraca do serca, przez układ krwionośny dostaje się mózgu i do każdego organu ciała. Jeśli kobieta pijąca alkohol jest w ciąży, alkohol dotrze również do każdej komórki ciała płodu.

Co się dzieje z dzieckiem, gdy matka pije alkohol?

Wokół picia w ciąży narosło wiele szkodliwych mitów. Jedno piwo nie zaszkodzi; nie ma mowy o negatywnych skutkach, gdy kobieta pije we wczesnym etapie ciąży; lampka wina poprawia wyniki krwi – to tylko niektóre z nieprawdziwych opinii. Trzeba wyraźnie powiedzieć, że nie ma bezpiecznej w ciąży dawki alkoholu, a jego spożywanie jest szkodliwe na każdym etapie ciąży – także zanim kobieta zorientuje się, że zostanie mamą! Niektórzy naukowcy uważają nawet, że alkohol należy odstawić przed zajściem w ciążę i że powinni to zrobić obydwoje rodzice.

Gdy ciężarna kobieta sięga po alkohol, w ciele płodu zachodzą takie same rekcje jak w ciele mamy. Maleńki organizm próbuje pozbyć się toksyny poprzez proces metabolizacji, jednak niedojrzałe narządy i układy nie są w stanie poradzić sobie z tym zdaniem. Dziecko jest zupełnie bezbronne wobec krążącego w jego ciele alkoholu, w wyniku czego na różnych etapach ciąży dochodzi do różnego rodzaju upośledzeń w ciele płodu. Organizm dziecka walczy z alkoholem dłużej niż organizm matki, zdarza się nawet, że matki, które już wytrzeźwiały rodzą dzieci w stanie upojenia alkoholowego.

Lekarz wyjaśnia

„Każda ilość alkoholu może być potencjalnie niebezpieczna dla rozwijającego się płodu w pierwszym trymestrze ciąży, a więc również w okresie kiedy kobieta może jeszcze nie wiedzieć o tym, że zaszła w ciążę. Taka sytuacja może dotyczyć nawet połowy kobiet ciężarnych. Co piąta kobieta okazyjnie spożywa napoje alkoholowe przez cały okres ciąży. Aż 11% ciężarnych okresowo świadomie nadużywa alkoholu mając na celu wprowadzenie się w stan upojenia. Spożycie alkoholu przez kobiety w ciąży jest uznanym czynnikiem ryzyka toksycznego uszkodzenia płodu. Alkohol etylowy i jego główny metabolit, aldehyd octowy, są substancjami o działaniu teratogennym, które z łatwością przenikają przez łożysko do płodu. Niestety nie dysponujemy żadnymi wiarygodnymi danymi dotyczącymi bezpiecznej ilości alkoholu, jaką może spożyć kobieta w ciąży bez narażenia płodu na toksyczne uszkodzenie jego tkanek. Przyjmuje się, że picie alkoholu w pierwszym trymestrze ciąży zwiększa ryzyko poronienia, obumarcia wewnątrzmacicznego płodu, wystąpienia zespołu Downa oraz wad serca, układu moczowego, narządu wzroku, wrodzonej głuchoty, anomalii szkieletowych czy hipoplazji paznokci.

Potencjalne efekty teratogennego działanie etanolu na płód w przebiegu ciąży różnią się w zależności od czasu trwania ciąży. W pierwszym trymestrze alkohol może powodować następujące skutki: malformacje OUN (ośrodkowy układ nerwowy), deformacje twarzoczaszki, wady serca, uszkodzenie wątroby, obumarcie zarodka i poronienie. Wyróżnia się okresy największej wrażliwości organów na uszkodzenie poalkoholowe: serce: 3,5 – 6,5 tyg. ciąży, kończyny: 4-6 tyg. ciąży, oczy: 4-8 tyg. ciąży, nos: 4-7 tyg. ciąży, zęby: 7-8 tyg. ciąży, podniebienie twarde i zewnętrzne narządy płciowe: 7-12 tyg. ciąży, uszy: 5-12 tyg. ciąży, OUN (ośrodkowy układ nerwowy): 3-16 tyg. ciąży. W II trymestrze ciąży etanol zwiększa ryzyko poronienia i może powodować zaburzenia rozwoju OUN, uszkodzenie tkanki mięśniowej, skóry, gruczołów wydzielania dokrewnego, kośćca” – mówi ginekolog położnik, dr. n. med. Andrzej Piotr Jaworowski.

„Natomiast w III trymestr picie alkoholu może prowadzić do zahamowania wewnątrzmacicznego wzrastania płodu, porodu przedwczesnego, patologii łożyska a przede wszystkim do rozwoju zaburzeń neuropsychosomatycznych. U dzieci narażonych na działanie etanolu podczas rozwoju wewnątrzmacicznego spektrum nieprawidłowości związanych z toksycznych działaniem alkoholu na tkankę nerwową płodu jest szerokie: od dyskretnych, mniej lub bardziej nasilonych zaburzeń somatycznych i/lub psychoemocjonanych (poalkoholowe uszkodzenie płodu, Fetal Alcohol Spectrum Disorder, FASD) do wystąpienia klasycznego zespołu wad określanych jako płodowy zespół alkoholowy (Fetal Alcohol Syndrome, FAS). Spożywanie alkoholu w I, I oraz II oraz w przebiegu całej ciąży zwiększa ryzyko FAS odpowiednio: 12, 61 oraz 65 krotnie. Intensywność spożywania alkoholu, zwłaszcza częstość epizodów upojenia alkoholowego, koreluje z ryzykiem wystąpienia anomalii twarzoczaszki, niską punktacją IQ, trudnościami w zachowaniu uwagi oraz problemami behawioralnymi. FASD jest najczęstszym czynnikiem etiologicznym upośledzenia umysłowego” – dodaje Jaworowski.

Skutki picia alkoholu we wczesnej ciąży

Alkohol stwarza zagrożenie już na bardzo wczesnym etapie ciąży. Nie jest prawdą, że picie alkoholu kiedy kobieta nie wie jeszcze, że w jej macicy rozwija się nowe życie, pozostaje bez znaczenia. Alkohol może uszkodzić komórki nerwowe, co z kolei może prowadzić do różnego rodzaju wad i niedorozwojów. Dzieci pijących matek częściej rodzą się z defektami, które pozornie wydają się nieszkodliwe (więcej palców u rąk, podwójna linia rzęs, więcej zakoli włosów, więcej zakoli linii papilarnych), a świadczyć mogą o występowaniu FAS. W czasie, kiedy rozwijają się organy wewnętrzne picie alkoholu może powodować ich poważne uszkodzenia i doprowadzić np. do wad serca, wykształcenia się dwóch odbytów czy dwóch cewek moczowych.

Drugi trymestr a FAS

Picie alkoholu w drugim trymestrze ciąży prowadzi do powstania największej ilości cech charakterystycznych dla FAS – alkoholowego zespołu płodowego (ang. fetal alcohol syndrome), zwłaszcza tych w obrębie twarzy. Twarz dziecka z FAS ma specyficzny wygląd – oczy są szeroko rozstawione , a krótki nos ma szeroką podstawę, rynienka podnosowa jest słabo zaznaczona lub nie ma jej w ogóle, górna warga jest cienka. Zmiany w wyglądzie to jednak nic w porównaniu do innych uszkodzeń w poszczególnych układach. Dzieci z FAS często rodzą się małe, a potem rosną wolniej niż rówieśnicy i finalnie osiągają niższy wzrost, mogą cierpieć na małogłowie, a ich stawy mogą być przerośnięte. Często występują u nich anomalie w budowie narządów wewnętrznych, w tym organów płciowych. Alkoholowy zespół płodowy prowadzi do szeregu upośledzeń i trudności w funkcjonowaniu, dzieci dotknięte tym syndromem mogą mieć kłopoty ze wzrokiem i ze słuchem , może je dotykać opóźniony rozwój mowy. Objawy występujące u dzieci, których matki w ciąży piły alkohol, często przypominają te, które dotykają dzieci ze spektrum autyzmu – dzieci są nadpobudliwe, agresywne, nie są w stanie przewidywać skutków swoich zachowań, mają skłonności do depresji. Dzieci z FAS mogą cierpieć również z powodu upośledzenia umysłowego lub opóźnionego rozwoju intelektualnego. Ciąża kobiety pijącej alkohol w drugim trymestrze nadal zagrożona jest poronieniem lub przedwczesnym porodem.

Picie alkoholu w zaawansowanej ciąży

Picie alkoholu w trzecim trymestrze ciąży również wiąże się z zagrożeniem dla nienarodzonego jeszcze dziecka. Wszystkie narządy i układy dziecka nadal dojrzewają, w mózgu zachodzą ogromne zmiany i to właśnie mózg jest w tym okresie najbardziej podatny na uszkodzenia. Najczęściej dochodzi do uszkodzenia hipokamu – struktury w mózgu, która odpowiada za pamięć. U dzieci matek pijących może dochodzić do zmian w spoidle wielkim – części mózgu, która odpowiada za współpracę między dwiema półkulami. Uszkodzeniu mogą ulec także inne części mózgu, np. móżdżek odpowiadający za równowagę i emocje. Dzieci mogą mieć też uszkodzenia w płatach podkorowych (odpowiadają za sterowanie ruchem, uczenie się reguł, hamowanie emocji) i czołowych (odpowiadają za rozumienie i przeżywanie emocji, planowanie oraz podejmowanie decyzji).

Poród pod wpływem

Niestety nadal zdarza się, że na porodówki trafiają kobiety pod wpływem alkoholu. Niektóre z nich piją lampkę wina na rozluźnienie, inne są tak pijane, że nie zdają sobie sprawy z tego, że rodzą. Stężenie alkoholu we krwi matki i we krwi dziecka jest podobne, bo etanol swobodnie przepływa przez łożysko. Dzieci urodzone przez pijane matki również są w stanie upojenia alkoholowego, a dzieci matek pijących regularnie są także uzależnione od alkoholu.

Skutki picia w ciąży są długotrwałe i nieodwracalne

FAS nie da się leczyć, ale można próbować osłabiać jego skutki dzięki rehabilitacji oraz różnego rodzaju terapiom. Jednak opóźnienie w rozwoju intelektualnym, trudności w uczeniu się czy budowaniu relacji wpływają na całe życie dziecka. Dzieci z FAS częściej mają problemy ze zdrowiem psychicznym, charakteryzuje je lękliwość i skłonność do depresji. FAS trudno zdiagnozować (zwłaszcza gdy nie dojdzie do deformacji twarzy), za to łatwo pomylić z innymi zaburzeniami – ADHD czy spektrum autyzmu, diagnoza często pojawia się dopiero wtedy, gdy dzieci zaczynają przejawiać trudności wychowawcze.
FAS jest nieuleczalny, ale łatwo mu zapobiegać, wystarczy na te szczególne 9 miesięcy całkowicie zrezygnować z alkoholu.