Nikotynizm. Jak wygrać z uzależnieniem od nikotyny? 

Nikotynizm, czyli uzależnienie od nikotyny, stanowi poważny problem zdrowotny, społeczny i ekonomiczny, który dotyka milionów ludzi na całym świecie. Ma charakter zarówno fizjologiczny, jak i behawioralny, co sprawia, że walka z nim jest wyjątkowo trudna, a do tego powoduje szereg negatywnych skutków zdrowotnych. 

Nikotynizm – co to takiego? 

Nikotynizm (ICD-10: F17 – kod, pod którym znajdują się konsekwencje zdrowotne palenia) to uzależnienie od nikotyny, które ma charakter zarówno fizyczny, jak i psychiczny. Zostało szczegółowo opisane w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, a do jego zdiagnozowania wystarczy spełnienie trzech z sześciu kryteriów, takich jak: 

• głód nikotynowy; 
• objawy odstawienia nikotyny; 
• potrzeba zwiększania dawek; 
• utrata kontroli nad paleniem; 
• zaniedbywanie innych aktywności; 
• palenie mimo świadomości negatywnych konsekwencji. 

Czym jest nikotyna? 

Nikotyna to organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów o wzorze sumarycznym C₁₀H₁₄N₂. Występuje naturalnie w roślinach z rodziny psiankowatych, głównie w liściach tytoniu (łac. Nicotiana tabacum). Jest to bezbarwna, oleista ciecz, która łatwo rozpuszcza się w wodzie i alkoholach. Nikotyna ma silne właściwości psychoaktywne, co czyni ją jednym z głównych czynników odpowiedzialnych za uzależnienie od wyrobów tytoniowych. 

Nikotynizm – objawy charakterystyczne 

Osoba uzależniona od nikotyny odczuwa silne pragnienie palenia, którego nie potrafi przez dłuższy czas powstrzymać. Co więcej, wszelkie próby zaprzestania palenia często kończą się niepowodzeniem, a papieros staje się narzędziem do regulacji nastroju i radzenia sobie ze stresem. Rzucanie palenia wywołuje objawy odstawienia, takie jak: 

• drażliwość; 
• lęk; 
• zwiększony apetyt; 
• trudności z koncentracją; 
• zaburzenia nastroju. 

Kolejnym charakterystycznym objawem nikotynizmu jest to, iż z biegiem czasu rozwija się zwiększona tolerancja na nikotynę, co prowadzi do potrzeby palenia większej liczby papierosów. 

Nikotynizm – leczenie  

Jak leczyć nikotynizm? Choroba wymaga złożonego podejścia, które łączy różne metody, zarówno farmakologiczne, jak i psychoterapeutyczne. Skuteczna walka z uzależnieniem od nikotyny zaczyna się od podjęcia zdecydowanej decyzji o rzuceniu palenia, wspieranej przez silną wolę i motywację.  

W trudniejszych przypadkach zaleca się skorzystanie z pomocy lekarskiej oraz wsparcia farmakologicznego, które może obejmować stosowanie leków takich jak cytyzyna, bupropion czy wareklina, a także nikotynową terapię zastępczą w postaci plastrów, gum do żucia lub tabletek. 

Jednakże leczenie farmakologiczne nie wystarcza do zwalczenia uzależnienia psychicznego, dlatego kluczową rolę odgrywa psychoterapia, szczególnie terapia poznawczo-behawioralna oraz grupy wsparcia. W niektórych przypadkach pomocne mogą okazać się również metody alternatywne, takie jak akupunktura, biorezonans czy hipnoza. Połączenie różnych strategii terapeutycznych zwiększa szanse na trwałe zerwanie z nałogiem i odzyskanie kontroli nad swoim życiem. 

Jakie są skutki nikotynizmu? 

Skutki nikotynizmu są wieloaspektowe i dotkliwe, obejmując zarówno zdrowie fizyczne, jak i psychiczne. Jednym z najpoważniejszych jest głód nikotynowy, który towarzyszy uzależnionym w przypadku przerwania palenia lub długich przerw między kolejnymi dawkami. Objawy zespołu abstynencyjnego, takie jak rozdrażnienie, lęk czy problemy z koncentracją, mogą prowadzić do szybkiego powrotu do nałogu. 

Ponadto długotrwałe palenie znacząco zwiększa ryzyko zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego, nowotwory złośliwe oraz przewlekłe schorzenia układu oddechowego, takie jak POChP. Negatywny wpływ palenia dotyczy również wyglądu zewnętrznego, prowadząc do pogorszenia stanu: 

• skóry,  
• zębów;  
• jamy ustnej.  

Warto też pamiętać, że palenie tytoniu osłabia odporność, co zwiększa podatność na infekcje oraz nasila przebieg chorób autoimmunologicznych. Co więcej, szkodzi nie tylko samym palaczom, ale także osobom w ich otoczeniu poprzez narażenie ich na wdychanie toksycznych substancji zawartych w dymie papierosowym. 

Bibliografia: 

1. Benowitz N. L., Uzależnienie od nikotyny, Kardiologia po Dyplomie 2010, 9 (11): 12-22. 
2. Kazimierska I., Palenie tytoniu jest chorobą przewlekłą o nawrotowym charakterze, Termedia 2022. 
3. Pęksa J. W., Dembe K., Leczenie uzależnienia od tytoniu – zarys problematyki, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2021, 27 (1), s. 32-39. 
4. Sansone L. i in., Nicotine: From Discovery to Biological Effects, International Journal of Molecular Sciences 2023, 24(19), 14570.