Pierwsza pomoc przedmedyczna – zasady, zakres działań, wskazówki. Kto może jej udzielić?

Pierwsza pomoc przedmedyczna polega na udzieleniu osobie będącej w stanie bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia wsparcia na miarę własnych możliwości, umiejętności i wiedzy oraz niezwłocznym zawiadomieniu o tym zdarzeniu służb ratunkowych.

Dla dzieci pierwsza pomoc przedmedyczna organizowana jest coraz częściej w ramach realizacji różnych programów zdrowotnych, społecznych czy edukacyjnych w szkole i nierzadko przynosi wymierne efekty w akcjach ratunkowych. Pierwsza pomoc przedmedyczna jest prawnie usystematyzowanym obowiązkiem oraz moralną powinnością.

Pierwsza pomoc przedmedyczna

Pierwsza pomoc przedmedyczna to zespół czynności o charakterze ratunkowym wykonywanych w stosunku do osoby poszkodowanej w wypadku, na skutek urazu lub nagłego ataku choroby, w celu ochrony zdrowia i życia tej osoby oraz zminimalizowania następstw zdarzenia, do momentu udzielenia specjalistycznej pomocy medycznej.

Pierwsza pomoc przedmedyczna może być udzielana przez osobę będącą bezpośrednio na miejscu zdarzenia nie posiadającą kwalifikacji i specjalistycznej wiedzy medycznej oraz przez lekarza czy ratownika medycznego w ramach interwencji zawodowej.

Pierwsza pomoc przedmedyczna jest prawnie ustosunkowanym obowiązkiem stanowiącym zarazem jedną z zasad moralnych. Określona jest artykułem 162 Kodeksu Karnego § 1 i § 2, w którym mowa, że każda osoba, która zaniecha tego typu czynności, naraża się na karę pozbawienia wolności do 3 lat.

Zakres pierwszej pomocy przedmedycznej

Standardy udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej regulowane są przez odpowiednie ustawy i mogą ulegać zmianie, jednak podstawowe zasady jej udzielania są stałe. W zakres czynności pierwszej pomocy przedmedycznej wchodzą:

• ocena zaistniałej sytuacji, czyli co i kiedy się wydarzyło;
• zabezpieczenie miejsca zdarzenia, np. ustawienie znaków ostrzegawczych, usunięcie przeszkód w dostępie do ofiary;
• ocena stanu poszkodowanego, w tym podstawowych funkcji życiowych: przytomność, oddech, odniesione urazy;
• wezwanie specjalistycznej pomocy, np. poprzez kontakt z numerem 112 – jednolitym europejskim numerem alarmowym;
• udzielenie pierwszej pomocy przedmedycznej poszkodowanemu w czasie oczekiwania służb ratunkowych.

Na czym polega pierwsza pomoc przedmedyczna?

Udzielanie pierwszej pomocy przedmedycznej zależy od stanu zdrowia ofiary. W sytuacjach bezpośredniego zagrożenia życia, jak wypadki komunikacyjne, utonięcia czy wstrząsy, często najważniejszy jest czas podjęcia pomocy oraz odpowiednio wykonywane czynności ratunkowe.

Niedotlenienie tkanek trwające poniżej 3 minut może prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu, z kolei niedotlenienie powyżej 4 minut często powoduje ich całkowite obumarcie.

Pierwsza pomoc przedmedyczna rozpoczyna się od zapewnienia sobie bezpieczeństwa poprzez unikanie bezpośredniego kontaktu z płynami ustrojowymi ofiary i odpowiednim postępowaniem na miejscu zdarzenia. Następnie prowadzone są czynności ratunkowe np.:

• resuscytacja krążeniowo-oddechowa, tzw. reanimacja, która ma na celu przywrócenie transportu tlenu do tkanek. Wykonywana jest wyłącznie po stwierdzeniu braku tętna i oddechu. Resuscytacja przebiega poprzez: zapewnienie drożności dróg oddechowych, czyli odchylenie głowy do tyłu, oczyszczenie jamy ustnej; prowadzenie mechanicznej wentylacji płuc, czyli sztuczne oddychanie, np. metodą usta-usta, czyli wpuszczanie powietrza do ust ofiary przy szczelnie zaciśniętym nosie przez ok. 2 sekundy. Po ruchach klatki piersiowej ocenia się skuteczność metody; prowadzenie pośredniego masażu serca poprzez uciskanie nasadą ręki przy splecionych dłoniach dolnej części mostka bez odrywania ich od klatki piersiowej; stosunek uciśnięć do sztucznych wdechów to 30 do 2. Resuscytację należy kontynuować do czasu przybycia służb ratowniczych lub do wyczerpania fizycznego osoby wykonującej pierwszą pomoc przedmedyczną. W przypadku odzyskania oddechu przez ofiarę należy ułożyć ją w pozycji bocznej ustalonej i sprawdzać oddech.

• tamowanie krwotoków, które polega na uniesieniu krwawiącej kończyny i założenie opatrunku uciskowego;
• chłodzenie oparzonego miejsca;
• podczas ataku padaczki należy asekurować głowę, usunąć przedmioty z jamy ustnej i ułożyć pacjenta w pozycji bocznej ustalonej; nie należy krępować drgawek.