Tętniak mózgu – objawy i rokowanie. Czym grozi pęknięcie tętniaka?

Tętniak mózgu występuje, gdy jeden element ściany tętnicy jest na tyle słaby, że pod wpływem ciśnienia krwi może zwiększać swoje rozmiary i w konsekwencji pękać. Dokładna przyczyna powstawania tętniaków nie jest do końca poznana.

Tętniak mózgu może pojawić się u każdego, bez względu na płeć i wiek. Jednakże dokładna przyczyna tętniaków mózgu nie jest znana. Tętniak mózgu jest prawdopodobnie wynikiem wrodzonych nieprawidłowości w anatomii ścian tętnic. Istnieje kilka czynników ryzyka tworzenia się tętniaków. Zalicza się do nich m.in. miażdżycę, nadużywanie alkoholu oraz palenie tytoniu. Zdarza się również, że powstaje jako wynik zmian zapalnych. Przy tętniaku mózgu objawy najczęściej pojawią się dopiero wówczas, gdy dojdzie do jego pęknięcia.

Tętniak mózgu – objawy neurologiczne i statystyka

Szacuje się, że tętniaki występują u około 4 proc. populacji, jednakże u większości z nich ujawnia się pod postacią krwawienia podpajęczynówkowego. U mniej niż 10 proc. przypadków daje objawy guza mózgu. Tętniaki mózgu rzadko dają objawy, szczególnie, jeśli są niewielkich rozmiarów. Czasem określa się je mianem cichych agresorów. Tętniaki większych rozmiarów mogą uciskać na któryś nerw mózgu, przez co obserwuje się m.in. opadającą powiekę, ubytki w polu widzenia, nagle i szybko pogarszający się wzrok, bóle głowy (wyjątkowo niespecyficzny objaw), drgawki, zawroty lub osłabienia siły kończyn po jednej stronie ciała. Ból głowy przy tętniaku mózgu jest nagły i bardzo silny. Określany jest jakby uczucie po uderzeniu w głowę młotkiem. Jest oporny na powszechnie dostępne leki przeciwbólowe i towarzyszy mu uczucie sztywności w karku, co może świadczyć o krwawieniu podpajęczynówkowym. Po pęknięciu tętniaka najczęściej obserwuje się utratę przytomności bądź zaburzenia równowagi, wymioty, nadwrażliwość na światło lub porażenie po jednej stronie ciała. W najcięższych przypadkach pęknięcie tętniaka mózgu skończyć się może śpiączka lub śmiercią.

Ryzyko tętniaka mózgu

Czynników zwiększających ryzyko pojawienia się tętniaka mózgu i jego pęknięcia jest wiele. Można je podzielić na modyfikowalne i niemodyfikowalne. Czynniki modyfikowalne tętniaka mózgu, które zwiększają prawdopodobieństwo jego powstawania, to palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu oraz otyłość. Wszystkie one związane są z pojawianiem się nadciśnienia tętniczego. Istnieją badania wskazujące na to, że również długotrwałe przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych może przyczyniać się do zwiększonego ryzyka krwawień podpajęczynówkowych.

Również lokalizacja tętniaka mózgu oraz jego rozmiar mają wpływ na ryzyko pęknięcia. I tym samym jego umiejscowienie w tylnym kręgu i średnica powyżej 10 mm wiąże się ze wzrostem możliwości pęknięcia. Niemniej ważne są choroby współistniejące, jak torbielowatość nerek, zespół Ehlersa-Danlosa i Marfana oraz nerwiakowłókniakowatość.

Rodzaje tętniaka mózgu

Istnieją cztery rodzaje tętniaków mózgu. Wyróżnia się przede wszystkim:

• Tętniaki workowate – stanowią nawet 80 proc. wszystkich wykrytych tętniaków. Zbudowane są z szyi i worka będącego rozszerzonym światłem tętnicy. Zwykle występują mnogo, mają tendencję do częstego pękania. Ich główną przyczyną są zmiany miażdżycowe.
• Tętniaki wrzecionowate – pojawiają się przy tętnicy podstawnej oraz tętnicy szyjnej wewnętrznej oraz sąsiadującymi gałęziami tętnic mózgu. Ich cechą szczególną jest nieregularny, rozgałęziający się kształt.
• Tętniaki rozwarstwiające – typ pojawiający się w mózgu dość rzadko, powstaje w wyniku wewnętrznego uszkodzenia naczynia krwionośnego.
• Tętniaki prosowate – trudne do rozpoznania, znajdują się na gałęziach tętnic mózgowych.

Rozpoznanie tętniaka mózgu

W momencie wystąpienia objawów mogących świadczyć o obecności lub pęknięciu tętniaka mózgu należy jak najszybciej udać się do neurologa lub zadzwonić po karetkę pogotowia (jeśli doszło do utraty przytomności). Rozpoznanie tętniaków mózgu opiera się na wykonaniu angiografii komputerowej (angio-TK) lub angiografii rezonansu magnetycznego (angio-MR). Po otrzymaniu wyników z badań radiologicznych i diagnostyki obrazowej lekarz jest w stanie precyzyjnie rozpoznać tętniaka mózgu. Jeśli wyniki wzbudzają jego podejrzenie, dochodzi do konsultacji z neurochirurgiem i ustalenia, czy tętniak może być leczony operacyjnie. Jeśli nie, istnieje konieczność powtarzania badań i obserwacji, czy tętniak nie powiększa się.

Leczenie tętniaka mózgu

Leczenie opiera się głównie na dwóch metodach. Pierwsza z nich wymaga otwarcia czaszki, w przypadku drugiej nie ma takiego wymogu. Operacja embolizacji tętniaka mózgu wymagającego otwarcia czaszki polega na założeniu na tętnicę specjalnego klipsa. Zaklipsowany tętniak mózgu znacznie zmniejsza ryzyko pęknięcia. Druga metoda wykorzystuje technikę embolizacji, czyli wypełniania tętniaka specjalnymi sprężynami za pomocą cewnika, który wprowadzany jest przez tętnicę udową.

O wyborze techniki operacji decyduje sztab specjalistów na podstawie wyników badań i ogólnego stanu pacjenta. Kluczowe są położenie i kształt tętniaka, a także ryzyko związane z inwazyjnym zabiegiem.

Operacja trwa zazwyczaj od kilkudziesięciu minut do kilku godzin. Po operacji chorzy podlegają hospitalizacji, jednakże znacznie krótszej niż po standardowych operacjach chirurgicznych. Diagnoza nieoperacyjnego tętniaka mózgu jest kwestią bardzo indywidualną i zależy od decyzji lekarzy specjalistów. Leczenie farmakologiczne tętniaków mózgu nie jest praktykowane.

Kiedy dojdzie do pęknięcia tętniaka, należy poddać się operacji chirurgicznej nie później niż 72 godziny od pojawienia się pierwszych objawów. Chirurdzy muszą usunąć skrzepy oraz powstrzymać krwawienie. W bardzo ciężkich przypadkach, kiedy operacja nie jest możliwa ze względu na ryzyko, lekarze podejmują jedynie leczenie zachowawcze, polegające na monitorowaniu czynności życiowych i ograniczeniu obrzęku mózgu.

Tętniak mózgu – powikłania pooperacyjne

Powikłania po operacji tętniaka mózgu należą do rzadkości. Zarówno embolizacja, jak i zaklipsowanie tętniaka mózgu wyłączają go z krążenia. Jednakże nie można wówczas mówić o pełnym wyleczeniu. W trakcie embolizacji nie zawsze dochodzi do całkowitego wypełnienia tętniaka, dlatego też zabieg należy powtarzać. Leczenie po operacji tętniaka mózgu nie jest konieczne. Zaleca się jednakże okresowe kontrolowanie tętniaka za pomocą angiografii tomografii komputerowej (angio-TK), ponieważ jego średnica może się powiększać. Przyjęło się, że obserwacji należy dokonywać raz na pół roku.

Profilaktyka tętniaka mózgu

Poza prowadzeniem zdrowego stylu życia wolnego od używek i nałogów, takich jak alkohol czy palenie tytoniu, nie jest znana inna skuteczna profilaktyka pozwalająca uchronić się przed pojawianiem się tętniaków mózgu.

Źródła:

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/brain-aneurysm/symptoms-causes/syc-20361483
2. https://www.webmd.com/heart-disease/understanding-aneurysm-basics
3. Kumar; Abbas; Fausto, eds. (2005). Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease (7th ed.). China: Elsevier