Pracoholizm – jak rozpoznać problem i jakie są jego przyczyny?

Polacy znajdują się na 7. miejscu listy narodów, które pracują najwięcej na świecie. Średnio każdy Polak przepracował w 2017 dokładnie 1928 godzin – wśród narodów europejskich jedynie Grecy pracują więcej. Choć pracowitość jest ogromną zaletą, istnieją sytuacje, w których praca staje się nałogiem.

Pracoholizm to rodzaj psychicznego uzależnienia. Sprawia, że osoba cierpiąca na tę jednostkę chorobową nieustannie myśli o pracy, przeznaczają na nią większość czasu i energii, zaniedbuje swoich bliskich, a nawet odczuwa dyskomfort fizyczny i psychiczny, kiedy nie zajmuje się pracą.

Co to jest pracoholizm?

Pojęcie „pracoholizm” zostało wprowadzone do psychologii przez Wayne’a Oatesa w 1971 roku. Pochodzi od angielskiego słowa workaholism, czyli „uzależnienie od pracy”. Podstawą pracoholizmu jest silne zaburzenie równowagi pomiędzy pracą a innymi obszarami życia. Prowadzi do utraty kontroli nad własnymi zachowaniami z powodu silnego przymusu nieustannego wykonywania obowiązków zawodowych. Jednocześnie pracoholizm jest jedynym społecznie akceptowanym uzależnieniem. Do pewnego momentu pracoholik traktowany jest jako osoba bardzo aktywna zawodowa, poświęcona pracy, odnosząca wiele sukcesów i będąca specjalistą w swojej dziedzinie. Z czasem jednak praca zaczyna zajmować najważniejsze miejsce w życiu takiej osoby, a rodzina, przyjaciele i czas wolny schodzą na drugi plan.

Pracoholizm – objawy

Istnieje wiele objawów pracoholizmu, jednak należy pamiętać, że zaburzenia natury psychologicznej mają skomplikowaną naturę i trudno je zdefiniować. Nie każda osoba, która oddaje się swoim obowiązkom zawodowym, jest pracoholikiem. W wielu przypadkach praca łączy się z pasją – na przykład tancerze, którzy są jednocześnie instruktorami i osiągają wiele sukcesów podczas zawodów, nie mogą zostać jednoznacznie określeni jako pracoholicy.

Główne objawy pracoholizmu to silne przywiązanie do pracy oraz nieumiejętność korzystania z czasu wolnego i cieszenia się nim. Praca staje się najwyższą przyjemnością, a każda chwila spędzona na czymś innym sprawia, że pracoholik odczuwa silny dyskomfort psychiczny i fizyczny, wynikający z faktu, że nie może zająć się obowiązkami zawodowymi. Objawy pracoholizmu to również regularne zostawanie w pracy po godzinach lub tzw. zabieranie pracy do domu, rozmawianie przede wszystkim o pracy – inne tematy są dla pracoholika zbyt nudne, brak czasu na zajmowanie się pasjami, brak poczucia upływu czasu w trakcie pracy, chęć kontrolowania i niechętne przekazywanie obowiązków, nadmierny perfekcjonizm i przesadny stres w momencie popełnienia błędu, a nawet rezygnacja z urlopu. Inne objawy pracoholizmu to brak czasu dla rodziny i przyjaciół. Choć początkowo tłumaczony jest nadmiarem obowiązków, z czasem dochodzi do rozpadu więzi, a nawet do rozstań czy rozwodów.

Pracoholizm – przyczyny

Istnieje wiele przyczyn pracoholizmu. Ich dokładne określenie wymaga konsultacji z psychologiem. Niemniej jednak powodów pojawienia się objawów pracoholizmu można doszukiwać się między innymi w nadmiernej ambicji. Inne przyczyny pracoholizmu to silny perfekcjonizm, niezdolność do delegowania zadań lub prowadzenie własnej firmy w bardzo konkurencyjnej branży – nieustanna presja może doprowadzić do zaburzenia. Istnieją jednak inne przyczyny pracoholizmu. Wśród nich można wymienić niedojrzałość emocjonalną oraz brak umiejętności radzenia sobie z problemami – wiele osób „ucieka” w pracę, ponieważ realizują się na polu zawodowym, udowadnia sobie swoją wartość. Według niektórych psychologów niektóre typy osobowości, na przykład o cechach kompulsywnych, mogą mieć przesadną skłonność do popadania w uzależnienia – w tym także pracoholizm.

Jak leczyć pracoholizm?

Osoba, która zauważyła u siebie objawy pracoholizmu, powinna reagować natychmiast. Być może jest to jedynie stan przejściowy, spowodowany nadmiarem obowiązków w pracy. W takiej sytuacji warto wziąć urlop – dwa tygodnie odpoczynku pozwolą zdystansować się od pracy i być może spojrzeć na wszystko z nieco innej perspektywy. Jeśli to nie pomoże, należy udać się do psychologa – próby samodzielnego rozwiązania problemu pochłoną jedynie czas i energię, prawdopodobnie nie dając rezultatów. Psycholog pomoże w znalezieniu przyczyn pracoholizmu oraz wprowadzi system, który pozwoli pracoholikowi poradzić sobie z sytuacją. Stosowane są różne sposoby, takie jak leczenie pracoholizmu metodą 12 kroków. Psycholog dobierze terapię indywidualnie, dzięki czemu wyjście z pracoholizmu stanie się łatwiejsze.

Pracoholizm – uzależnienie czy pasja?

Szybkie tempo życia oraz chęć poprawy statusu majątkowego sprawiają, że wiele osób pracuje coraz więcej. Jeśli praca jest jednocześnie pasją, nie ma w tym nic złego, jednak kiedy obowiązki zawodowe negatywnie wpływają na inne dziedziny życia, warto zastanowić się nad tym, czy nie jest to pracoholizm. Na szczęście istnieje wiele metod leczenia pracoholizmu, dzięki którym poradzenie sobie z problemem może skończyć się pełnym sukcesem. Odpowiednie leczenie sprawi, że skutki pracoholizmu nie będą tak odczuwalne, a z czasem znikną. Warto pamiętać o tym, że tak jak w każdej kwestii, tak i w pracy najważniejszy jest umiar – zdrowy odpoczynek to najlepszy sposób na zapewnienie sobie efektywności podczas wykonywania obowiązków zawodowych.