Węzły chłonne to struktury ściśle związane z reakcją odpornościową

Węzły chłonne to małe, niepozorne gruczoły, które pełnią niezwykle istotne funkcje. Rozmieszczone są w różnych częściach ciała, stanowią jeden z głównych filarów układu odpornościowego i limfatycznego. Czy węzły chłonne bolą? Gdzie się znajdują? O czym może świadczyć stan zapalny w obrębie wspomnianych gruczołów?

Węzły chłonne – co to? 

Węzły chłonne (inaczej nazywane gruczołami chłonnymi) to małe narządy, które kształtem przypominają fasolę. Wchodzą w skład układu limfatycznego i odpornościowego. Ich głównym zadaniem jest filtrowanie i odprowadzanie płynu śródmiąższowego, który doprowadzany jest przez naczynia limfatyczne. Poza tym biorą udział w reakcji odpornościowej organizmu, a także odpowiadają za przetwarzanie poszczególnych komórek ciała na końcu ich cyklu życiowego.

Gdzie są węzły chłonne? 

Być może wydaje ci się, że masz tylko kilka węzłów chłonnych, ale to nieprawda. Te małe gruczoły znajdują się w wielu miejscach, jednak tylko niektóre z nich możesz wyczuć pod skórą. Ogólny podział wygląda następująco: 

• węzły chłonne głowy i szyi 
• węzły chłonne kończyny górnej, 
• węzły chłonne kończyny dolnej. 

Gdzie są węzły chłonne na szyi? 

Węzły chłonne znajdujące się w obrębie głowy oraz szyi występują parami. Można je podzielić na: 

• węzły chłonne powierzchowne, 
• węzły chłonne głębokie. 

Węzły chłonne głębokie szyjne to głęboka ślinianka przyuszna oraz głęboka szyjka. Z kolei węzły chłonne powierzchowne znajdują się pod skórą, a więc stanowią istotną strukturę diagnostyczną w stanach zapalnych oraz przy różnych chorobach, np. nowotworowych. Wśród nich można wymienić m.in.: 

• węzły potyliczne (węzły chłonne z tyłu głowy), 
• węzły zauszne (węzły wyrostka sutkowatego), 
• węzły przeduszne, 
• powierzchowne węzły przyuszne (węzły chłonne śliniankowe), 
• węzły podbródkowe, 
• węzły podżuchwowe.

Gdzie są węzły chłonne pod pachami? 

Głównymi gruczołami chłonnymi w obrębie kończyn górnych są węzły chłonne pod pachami, również występujące parzyście. Poza tym należy tu wymienić: 

• węzły przednie, piersiowe, 
• węzły tylne, podłopatkowe, 
• węzły boczne, ramienne, 
• węzły środkowe, 
• węzły wierzchołkowe.

Gdzie są węzły chłonne pachwinowe? 

Węzły chłonne pachwinowe ulokowane są w obrębie kończyn dolnych i dzielą się na węzły podpachwinowe (powierzchowne węzły podpachwinowe oraz węzły chłonne głębokie pod pachwinami) i powierzchowne węzły pachwinowe, które można wyczuć pod skórą. Poza tym w kończynach dolnych znajdują się także węzły biodrowe, dzielone na: 

• węzły biodrowe zewnętrzne, 
• węzły biodrowe wspólne.

Funkcje węzłów chłonnych 

Jak już wspomniano, głównym zadaniem węzłów chłonnych jest filtracja, dzięki której potencjalnie szkodliwe substancje czy mikroorganizmy nie są w stanie przedostać się w głąb układu limfatycznego. Proces wygląda następująco – tkanki ciała wydzielają płyny, w których znajdują się niepotrzebne, niekiedy toksyczne produkty przemiany materii. Za pośrednictwem naczyń limfatycznych te „resztki” trafiają do węzłów chłonnych, gdzie są filtrowane. Następnie wracają do obiegu, a produkty przemiany materii trafiają do nerek oraz wątroby, aż w końcu wydalane są z moczem i kałem 

W jaki sposób węzły chłonne filtrują płyn śródmiąższowy? W gruczołach znajdują się limfocyty, czyli białe krwinki, które bezpośrednio odpowiadają za niszczenie patogenów znajdujących się w limfie. Jeżeli zostanie wykryte zagrożenie, limfocyty namnażają się – w takiej sytuacji masz powiększone węzły chłonne, mogą także stać się bolesne.

Powiększone węzły chłonne 

Gruczoły chłonne są pierwszą linią obrony przed wieloma chorobami zakaźnymi, a także o podłożu zapalnym, dlatego powiększone węzły chłonne można obserwować w różnych sytuacjach i nie zawsze jest to stan zagrażający życiu, ale każdorazowo warto skonsultować taki objaw z lekarzem pierwszego kontaktu. Dlaczego możesz mieć powiększone węzły chłonne na szyi lub w innych lokalizacjach? 

Zapalenie węzłów chłonnych 

Zapalenie węzłów chłonnych zdarza się stosunkowo często, bo jest wywoływane przez patogeny, które są filtrowane przez limfocyty. Mogą to być zarówno grzyby, wirusy, jak i bakterie. Symptomem towarzyszącym jest wyraźna opuchlizna oraz tkliwość gruczołów znajdujących się pod skórą. Najczęściej schorzenie to występuje miejscowo, np. zapalenie węzła chłonnego podżuchwowego, w takiej sytuacji możesz mieć powiększone węzły chłonne szyi z jednej strony. Czasami jednak zapalenie przyjmuje postać uogólnioną.  

W zależności od formy zapalenia, a także biorąc pod uwagę inne czynniki, takie jak alergia pacjenta lub choroby współistniejące, lekarz może zaproponować następujące formy leczenia: 

• antybiotykoterapię, 
• leczenie doraźne. przeciwbólowe i przeciwzapalne, 
• zabieg chirurgiczny.

Infekcje gardła 

Powiększone węzły chłonne na szyi obserwuje się przy wirusowych oraz bakteryjnych infekcjach gardła, dobrym przykładem jest tutaj angina ropna. Ale obrzęk gruczołów chłonnych może się też pojawić przy przeziębieniu. Kiedy masz do czynienia z infekcją wirusową, prawdopodobnie twój organizm poradzi sobie z nią samodzielnie – możesz zdecydować się na leki przeciwbólowe, aby zminimalizować dolegliwości. Jednak w przypadku infekcji bakteryjnej konieczny będzie antybiotyk. 

Liszajec 

Liszajec to choroba wywoływana przez bakterie, paciorkowce z grupy A, a jednym z głównych objawów są tutaj powiększone węzły chłonne pod pachami i w pachwinach. Dodatkowo możesz zaobserwować w przebiegu tego schorzenia: 

• swędzące plamy lub owrzodzenia wokół ust, 
• bolesne zmiany skórne z przerwaniem naskórka, 
• charakterystyczne pęcherze. 

Jeżeli zaobserwujesz u siebie takie symptomy, koniecznie zgłoś się do lekarza. Konieczne będzie wdrożenie antybiotykoterapii, a także włączenie leków przeciwświądowych, które pomogą uniknąć nadkażenia skóry w przypadku rozdrapywania zmian. Co więcej, liszajec jest bardzo zaraźliwy i przenosi się np. na sprzętach używanych na siłowni. Dlatego niezwykle istotne jest pozostanie w domu przez cały okres leczenia. 

Choroby nowotworowe 

Powiększone węzły chłonne mogą się także pojawić w przebiegu chorób nowotworowych, szczególnie w przypadku chłoniaka, który atakuje układ limfatyczny. Objawami współtowarzyszącymi będą wtedy: 

• nocne poty, 
• niewyjaśniona utrata masy ciała, 
• gorączka i ogólne zmęczenie. 

Musisz jednak pamiętać, że zarówno powiększone węzły chłonne, jak i wyżej wymienione symptomy obserwuje się podczas zwykłych infekcji wirusowych. Kluczem jest zatem trafnie postawiona diagnoza. Nie warto też jednak od razu wpadać w panikę, ponieważ stres zawsze może wywołać zaostrzenie objawów, niezależnie od ich przyczyny.

Jak rozpoznać powiększone węzły chłonne? 

Powierzchowne gruczoły, np. węzły chłonne pod pachami, czy węzły chłonne na szyi można wyczuć pod skórą, dlatego lekarz może je wstępnie zbadać palpacyjnie. Sama też możesz przeprowadzić szybką kontrolę: 

1. Jak sprawdzić węzły chłonne na szyi i głowie? Delikatnym ruchem posuwistym możesz sprawdzić okolicę przyuszną, za uszami oraz pod żuchwą. Sprawdzając węzły szyjne, możesz lekko odchylić głowę, co je uwypukli. Sprawdzaj struktury z obu stron, ponieważ występują parzyście. Stan zapalny węzłów chłonnych objawia się twardością gruczołów, niekiedy również bólem oraz wyraźnym wybrzuszeniem. 
2. Jak sprawdzić węzły chłonne pod pachami? Te gruczoły sprawdzaj z uniesioną do góry ręką, w pozycji siedzącej. Najpierw sprawdź okolicę wysoko pod pachą, potem w centralnej części. Następnie przesuń palce wzdłuż obu jej krawędzi. 

Do szczegółowej oceny węzłów chłonnych wykorzystuje się m.in. tomografię komputerową, rezonans magnetyczny czy usg węzłów chłonnych. W przypadku podejrzenia nowotworu lekarz może zlecić biopsję, polegającą na pobraniu wycinka chorej tkanki. Poza tym, w przypadku zaobserwowania powiększonych węzłów chłonnych bez innych, wyraźnych objawów, lekarz zleca zwykle podstawową morfologię krwi i to na jej podstawie podejmuje kolejne kroki diagnostyczne. 

Bibliografia: 

1. Bujoreanu I., Gupta V., Anatomy, Lymph Nodes, StatPearls 2022.  
2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/swollen-lymph-nodes/symptoms-causes/syc-20353902 [dostęp 07.05.2023]. 
3. https://medlineplus.gov/ency/anatomyvideos/000083.htm [dostęp 07.05.2023]. 
4. Willard-Mack C. L., Normal Structure, Function, and Histology of Lymph Nodes, Toxicologic Pathology 2006, 34:409-424.