Autyzm – przyczyny, objawy, leczenie

Autyzm to zaburzenie, które występuje nawet u 3% populacji, jednak statystyki te mogą być zaniżone. Zwykle pierwsze objawy autyzmu ujawniają się już we wczesnych latach dzieciństwa, lecz zaburzenie trwa całe życie. Dowiedz się, czym jest autyzm, jakie są jego objawy i przyczyny oraz możliwości leczenia. 

Czym jest autyzm? 

Autyzm to zaburzenie psychorozwojowe, nazywane czasami zaburzeniem neurologicznym. Omawiany problem został wprowadzony do psychiatrii, medycyny i psychologii w 1911 roku. To właśnie wtedy Eugene Bleuler zauważył, że niektóre osoby w społeczeństwie nie są w stanie utrzymywać odpowiednich relacji z otoczeniem i innymi ludźmi.  

Wspomniany wcześniej badacz uważał jednak na początku, że autyzm jest jednym z symptomów schizofrenii, jednak w 1944 roku została wyodrębniona osobna jednostka chorobowa, nazwana po prostu autyzmem. Obecnie zaburzenie to jest definiowane jako problem rozwojowy, jednak w żadnym wypadku nie można utożsamiać go z chorobą psychiczną. Dobrze zaznaczyć, że wciąż najczęściej mówi się o objawach ze spektrum autyzmu w starej nomenklaturze, rozdzielając zaburzenie na autyzm typowy, atypowy oraz zespół Aspergera (od czego specjaliści powoli odchodzą).

Autyzm – przyczyny 

Bardzo trudno wyszczególnić konkretne przyczyny autyzmu, ponieważ na zaburzenie to może składać się wiele różnych czynników, a także pewne niewiadome. Do najważniejszych przyczyn autyzmu można zakwalifikować: 

• komplikacje w ciąży i okresie okołoporodowym; 
• wiek ojca powyżej 40. roku życia; 
• toksoplazmoza; 
• wpływ czynników chemicznych lub fizycznych w okresie ciąży; 
• infekcje, alergie, niski poziom odporności; 
• dziecięce porażenie mózgowe.  

W tym miejscu warto zaznaczyć, że mimo obaw wielu osób, autyzm nie jest powodowany przez szczepionkę MMA (na odrę, różyczkę, świnkę). Badania prowadzone były przez kilka dekad i wiadomo już, że nie występują takie związki, a szczepionki nie powodują tego typu skutków. Autor badania z 1998 roku, który stwierdził, że szczepionka MMA wywołuje autyzm, został wykluczony z listy lekarzy i skazany za fałszerstwo, ponieważ jego badania były opłacane przez firmy przeciwne szczepieniom. Niestety, współcześnie w społeczeństwie wciąż funkcjonuje mit wskazujący na związek między szczepieniem dziecka a autyzmem.

Autyzm – objawy u dzieci 

Pierwsze symptomy autyzmu u dzieci zwykle są zauważane przez rodziców, zanim maluch skończy 3. rok życia, chociaż zdarza się, że objawy te pozostają niezauważone do wieku szkolnego (wtedy rodzice zwracają uwagę na pewne problemy, np. w kontaktach z rówieśnikami czy z nauką).  

Z drugiej strony niektórzy rodzice są w stanie spostrzec objawy autyzmu już u niemowlaka i wcześnie rozpoznać to zaburzenie. Autyzm u dziewczynki lub chłopca może wiązać się z następującymi symptomami: 

• dzieci nie są zainteresowane rówieśnikami, nie chcą się z nimi bawić ani spędzać wspólnie czasu; 
• maluch wpatruje się cały czas w jeden punkt;
• brak możliwości zrozumienia emocji innych osób; 
• utrzymywanie dystansu wobec innych ludzi; 
• dzieci mogą nie rozumieć aluzji, metafor, nie reagować na swoje imię; 
• pojawiają się manieryzmy ruchowe, na przykład kręcenie się po podłodze, uderzanie głową; 
• niechęć wobec hałasu, a także przytulania się z innymi ludźmi. 

Objawy autyzmu u dorosłych  

Zdecydowanie najważniejszym objawem autyzmu u osób dorosłych są problemy z nawiązywaniem kontaktów społecznych, a także pewne trudności w różnych sferach życia (zarówno osobistej, jak i zawodowej). Osoby takie zupełnie inaczej odbierają dźwięki, zapachy, a także inne wrażenia zmysłowe i mogą mieć problem z rozumieniem prawidłowych relacji społecznych. U niektórych osób z symptomami autyzmu charakterystyczne są takie problemy, jak dźwiękowstręt oraz światłowstręt, a czasami także nadwrażliwość na ból. Do innych objawów można zakwalifikować: 

• uwielbienie schematów oraz rutyny i procedur; 
• koncentracja na wąskiej dziedzinie wiedzy; 
• czasami dobra pamięć, także w kontekście liczb oraz dat; 
• brak elastyczności i spontaniczności; 
• problemy z empatią i dopasowaniem się do norm społecznych; 
• dodatkowo mogą pojawić się zaburzenia mowy; 
• nadmierne wycofanie społeczne. 

Zespół Aspergera – objawy 

Choć Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne i Światowa Organizacja Zdrowia dążą do ujednolicenia terminologii obowiązujących w ich klasyfikacjach chorób i zaburzeń, wciąż powszechnie funkcjonuje wydzielenie z autyzmu zespołu Aspergera, który jest uznawany za zdecydowanie łagodniejszą jego formę. Objawy tego zaburzenia to trudności w relacjach z innymi ludźmi oraz problemy z zaadaptowaniem się do nowych sytuacji. Zdarza się, że osoby z zespołem Aspergera mają bardzo wysoki iloraz inteligencji, jednak niestety cierpią na depresję oraz stany lękowe. Można jednak uznać, że osoby te funkcjonują dosyć dobrze w społeczeństwie i nie mają poważniejszych problemów.

Leczenie autyzmu  

Autyzm nie jest chorobą, więc nie może być mowy o jego leczeniu. Można leczyć natomiast niektóre objawy i choroby mu towarzyszące. Zwykle diagnostyka autyzmu jest możliwa już u dzieci, dzięki czemu praca z osobą zaburzoną zaczyna się wcześnie, w okresie dzieciństwa. Bardzo ważna jest dokładna współpraca między kilkoma specjalistami, a więc psychologiem, neurologiem, internistą, psychiatrą, a także rozmowy z rodzicami dziecka.  

W przypadku osób z autyzmem nie ma możliwości pełnego wyzdrowienia, jednak istnieje szansa poprawy codziennego funkcjonowania malucha, a także jego rodziców. Jednocześnie szybsze rozpoczęcie leczenia ma znaczenie w kontekście późniejszego życia danego człowieka. Do najczęściej stosowanych metod można zakwalifikować: 

• wizyty u logopedy, dzięki czemu możliwa jest poprawa mowy; 
• zajęcia plastyczne, arteterapia, zajęcia teatralne; 
• nauka samodzielności w życiu codziennym; 
• farmakoterapia, przy czym zalecana jest ona tylko w niektórych przypadkach i dotyczy przede wszystkim depresji, poprawy koncentracji czy niwelowania napadów agresji oraz nadmiernej aktywności ruchowej; 
• odpowiednia dieta, a także wprowadzenie pewnych suplementów do życia codziennego; 
• spotkania z psychologiem, związane z rozmowami ze specjalistą, psychoedukacją, a także dodatkowymi zadaniami domowymi. 

Spore znaczenie ma także postawa rodziców wobec dziecka, jak również rozumienie jego potrzeb i dbanie o jak najlepszy rozwój w różnych sferach życia.

Konsekwencje autyzmu 

Niestety dzieci z autyzmem czasami są wykluczane z grupy rówieśniczej, na przykład w szkole lub w trakcie zajęć dodatkowych, a także uznawane są za „dziwne” lub „mało towarzyskie”. W okresie dorosłym takie osoby mogą mieć także problemy ze znalezieniem odpowiedniej pracy, a także stworzeniem związków i poznaniem nowych ludzi. Właśnie dlatego tak duże znaczenie ma uświadamianie społeczeństwa w kontekście autyzmu, edukowanie innych i zwracanie uwagi na to, że autyzm nie jest chorobą psychiczną. Światowy Dzień Autyzmu obchodzony jest od 2007 roku 2 kwietnia i tego dnia pojawia się wiele różnych ciekawych inicjatyw. Symbolem solidarności z osobami z autyzmem jest kolor niebieski. 

Bibliografia: 

1. Kądziela-Olech H., Objawy autyzmu, zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi oraz innych zaburzeń neurorozwojowych jako przejaw zaburzonej neuroplastyczności, Psychiatria i Psychologia Kliniczna 2014, 2, 112-115.
2. Skawina B., Autyzm i zespół Aspergera, objawy, przyczyny, diagnoza i współczesne metody terapeutyczna, Nová sociálna edukácia človeka V, Medzinárodná interdisciplinárna vedecká konferencia, Prešov 2016, 7, 2016. 
3. Sotirovska A., Dziecko ze spektrum autyzmu w przedszkolu–strategie radzenia sobie z uczniem autystycznym iz Zespołem Aspergera, Współczesne poszukiwania w pedagogice 2019, nr 135. 
4. Waś A., Sobaniec P., Kiryluk B., Sendrowski K., Otapowicz D., Czy to autyzm? Trudności w diagnozie, Neurologia Dziecięca 2011, nr 41, 105-110. 
5. Winczura B., Dziecko z autyzmem: terapia deficytów poznawczych a teoria umysłu, Psychologia Rozwojowa 2009, nr 14. 
6. Winczura B., Wczesne rozpoznawanie autyzmu u małych dzieci–sygnały ostrzegawcze dla diagnozy zaburzeń ze spektrum autyzmu, Psychiatria i Psychologia Kliniczna 2019, nr 19, 216-225.