Torbiel szyszynki – nieprawidłowość równie częsta, co niebezpieczna

Torbiel szyszynki jest częstą przypadłością, choć rzadko daje wyraźne objawy. Przeważnie nie powoduje komplikacji zdrowotnych, jednak wymaga stałego monitorowania przez lekarza. Kiedy zmiana zaczyna stwarzać zagrożenie? Jak leczyć torbiel szyszynki?

Czy torbiel szyszynki to coś poważnego?

W większości przypadków torbiel szyszynki nie wywołuje groźnych następstw. Jeszcze w pierwszej dekadzie XXI w. sądzono, że występuje u około 11 proc. pacjentów. Teraz jednak, dzięki znacznemu udoskonaleniu metod diagnostyki obrazowej, szacuje się, że zmiana występuje u około jednej piątej populacji.

Sama szyszynka to niewielki gruczoł zlokalizowany w ośrodkowym układzie nerwowym. Odpowiada m.in. za wydzielanie melatoniny i serotoniny. U dzieci jej przekrój nie przekracza 10 mm, u dorosłych natomiast ma wielkość ziarnka grochu, a niekiedy i ryżu – zmniejsza się wraz z wiekiem.

Niebezpieczne są sytuacje, gdy torbiel szyszynki bardzo się powiększy i zacznie uciskać na śródmózgowie, a w konsekwencji tego doprowadzi do zaburzenia przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego. Poważne są też krwawienia do torbieli. Wywołują silny ból głowy, podwójne widzenia i zwrócenie gałek ocznych ku dołowi (objaw Parinaud). Taki stan wymaga pilnej interwencji chirurgicznej.

Co powoduje powstawanie torbieli szyszynki? 

Niestety, wciąż nieznane są czynniki powodujące rozwój torbieli szyszynki. Niektóre mają charakter wrodzony, co pozwala sądzić, że może być to wynik zaburzenia w procesie kształtowania mózgu w okresie płodowym. Inne torbiele szyszynki powstają w okresie dojrzewania, co z kolei sugeruje, iż stanowią następstwo przemian hormonalnych zachodzących wówczas w organizmie. 

Idąc dalej, należy wziąć pod uwagę, że torbiele szyszynki rosną wraz z wiekiem i wykrywane są przeważnie po 30. roku życia. Mogą więc wynikać ze zmian zwyrodnieniowych związanych z procesem starzenia się organizmu. Wszystko to są to jednak wyłącznie przypuszczenia, które nie mają odzwierciedlenia w badaniach naukowych, a więc nie można ich przyjąć za pewnik.

Jak torbiel szyszynki daje o sobie znać? 

Torbiele szyszynki są rzadko wykrywane, mimo że występują u około 22-23 proc. populacji. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że nie wywołują zwykle żadnych objawów lub są one mało wyraźne i nie przeszkadzają choremu na tyle, aby zmobilizować go do wizyty u specjalisty. Przeważnie więc zmiana zauważana jest podczas wykonywania rezonansu magnetycznego w innym celu.

Symptomy torbieli szyszynki mogą być odczuwane dopiero wówczas, gdy zmiana przybierze spore rozmiary i zacznie uciskać na śródmózgowie albo – przez ten ucisk – zaburzy krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego. Torbiele szyszynki, które nie powodują następstw zdrowotnych, mają rozmiary do 10 mm. Natomiast jeśli urosną do 45 mm, mogą wywoływać:

• migrenowe bóle głowy, 
• zawroty głowy, 
• zaburzenia widzenia, 
• wodogłowie, 
• bezsenność, 
• ataksję (niezborność ruchową), 
• zaburzenia czucia, 
• zaburzenia emocjonalne, 
• padaczkę, 
• przedwczesne dojrzewanie dziewcząt i chłopców, 
• wtórny parkinsonizm (zespół objawów, który nie wynika z choroby Parkinsona). 

Torbiel pajęczynówki okolicy szyszynki 

W przypadku dużych zmian zlokalizowanych przy blaszce czworaczej (część pokrywy śródmózgowia), torbiel może doprowadzić do rozwoju wodogłowia. Zmiana wykrywana podczas diagnostyki obrazowej ma postać zbiornika z treścią przypominającą płyn mózgowo-rdzeniowy. 

Torbiele naskórkowe i skórzaste okolic szyszynki 

Około 3-4 proc. zmian wrodzonych jest zlokalizowanych w ośrodkowym układzie nerwowym, występuje w okolicy szyszynki. Torbiel naskórkowa rośnie przez lata i wykrywana jest przeważnie dopiero około 30. roku życia. Jej rozrost jest efektem złuszczania naskórka do wnętrza zmiany. Natomiast torbiel skórzasta wykrywana jest przeważnie u dzieci w wieku dojrzewania. Jej rozrost jest efektem gromadzenia wewnątrz złuszczającego się naskórka oraz treści gruczołów łojowych i potowych.

Czy leczenie torbieli szyszynki jest możliwe? 

Nie każda torbiel szyszynki wymaga leczenia. Drobna zmiana (do 10 mm), która nie wywołuje niepokojących objawów, wymaga wyłącznie monitorowania. Jeśli jednak urośnie i zacznie uciskać na śródmózgowie, zaburzając swobodny przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego, wówczas konieczna jest interwencja medyczna.

Jeśli zaobserwujesz u siebie objawy mogące świadczyć o powiększeniu torbieli szyszynki, zgłoś się do neurologa, neurochirurga lub endokrynologa. Możesz zdecydować się na wizytę prywatną i wówczas nie potrzebujesz do tego skierowania. W przypadku konsultacji refundowanej musisz jednak najpierw odwiedzić lekarza pierwszego kontaktu, który wystawi skierowanie do odpowiedniego specjalisty. 

Podstawą diagnostyki jest rezonans magnetyczny. Jest to najbardziej precyzyjna metoda, ponieważ pozwala uwidocznić nie tylko szyszynkę i tkanki miękkie w jej sąsiedztwie, ale nawet płyny ustrojowe, w tym płyn mózgowo-rdzeniowy. To szczególnie ważne, biorąc pod uwagę możliwe zaburzenia jego przepływu przy ucisku dużej torbieli na śródmózgowie.

Lekarz prawdopodobnie zaleci powtarzanie badania co kilka miesięcy, aby monitorować czy torbiel zwiększa się do rozmiarów wymagających przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego. W przypadku niezbyt wyraźnych objawów, jak bezsenność czy bóle głowy, specjalista może zalecić stosowanie leków łagodzących ich nasilenie. Nie ma natomiast dowodów na skuteczność diety czy ziół na torbiel szyszynki.

Bibliografia: 

1. Baranowska-Bik A., Zgliczyński W., Guzy szyszynki, Postępy Nauk Medycznych 2015, t. XXVIII, nr 12, s. 846-851. 
2. Wójcik G., Wewnątrzczaszkowe torbiele pajęczynówki w aspekcie klinicznym i radiologicznym, Wiadomości Lekarskie 2016, t. LXIX, nr 3, s. 560-564. 
3. Zając A., Skowronek-Biała B., Wesołowska B., Kaciński M., Występowanie torbieli szyszynki u dzieci diagnozowanych z powodu różnych chorób ośrodkowego układu nerwowego, Przegląd Lekarski 2010, t. 67, nr 11, s. 1136-1139.