Czym jest aborcja eugeniczna? Czy jest legalna w Polsce? Dlaczego budzi kontrowersje?

Aborcja eugeniczna uznawana jest przez wiele osób za mechanizm manipulacji społeczeństwem przez ludzi będących przeciwnikami aborcji. Termin ten w Polsce pojawił się po raz pierwszy w latach 90.

Termin aborcja eugeniczna stał się bardzo popularny w Polsce w momencie, gdy ruchy antyaborcyjne stworzyły projekty mające na celu zaostrzenie ustawy antyaborcyjnej. Wywołało to ogromne wzburzenie dużej części społeczeństwa, w tym głównie kobiet. Chciały one móc decydować o własnym życiu oraz życiu swoich nienarodzonych dzieci, które cierpią na nieuleczalne, letalne choroby, nie mają szans na zdrowe życie. Wówczas przeciwnicy, aby przekonać do swoich racji, zaczęli nazywać takie sztuczne poronienie aborcją eugeniczną.

Czym jest aborcja eugeniczna?

Aby dobrze zrozumieć termin aborcja eugeniczna, warto najpierw dowiedzieć się, czym jest eugenika. Z greki klasycznej to słowo znaczy „dobrze urodzony”. Pojęcie to po raz pierwszy zostało wprowadzone przez brytyjskiego podróżnika oraz antropologa Francisa Galtona w 1869 roku. Stworzył on podział cech dziedzicznych na dobre i złe.

Termin eugeniki odnosił się do selektywnego rozmnażania się zwierząt oraz ludzi, tak aby potomstwo dziedziczyło jak najwięcej dobrych genów czy cech. Według tej teorii osobniki chore z wadami nie powinny się rozmnażać. Mimo iż takie projekt został nazwany dopiero w XX wieku, był stosowany już w starożytności. Typowym przykładem była selekcja noworodków przez Spartan.

Osobniki chore, małe, słabe oraz niepełnosprawne były zabijane. Obecnie eugenika pojmowana jest jako ogólny pogląd na temat biologicznego rozwoju człowieka. Dzięki rozwojowi medycyny i dostępnym technikom manipulowanie ludzkim DNA jest możliwe. Idealiści wierzą, iż niedługo będzie można stworzyć „człowieka idealnego”. Podejście to spotyka się z ogromnym sprzeciwem Kościoła Katolickiego, gdyż jego zdaniem tylko Bóg ma prawo decydować o poczęciu oraz tym, jakim człowiekiem będzie dziecko.

Zgodnie z definicją eugeniki zakończenie ciąży ze względów na choroby lub wady rozwojowe nienarodzonego dziecka nazywane jest aborcją eugeniczną. Do takich schorzeń zaliczamy:

• trisomię chromosomu 21, czyli zespół Downa – pewnej niepełnosprawności fizycznej towarzyszy opóźnienie umysłowe, które może przybrać trzy formy – lekką, średnią lub ciężką. Osoby z zespołem Downa, ze względu na osłabiony układ odpornościowy, są znacznie bardziej podatne na choroby. Średnio takie osoby przeżywają 25–30 lat;
• trisomię chromosomu 18, czyli zespół Edwardsa – jedynie 5 proc. dzieci z tym zespołem jest w stanie przetrwać cały okres ciąży i dożyć do porodu. Żyją maksymalnie 1 rok. Nie do końca poznane jest to, co czują i w jaki sposób postrzegają świat. Schorzenie to charakteryzuje się licznymi deformacjami oraz anomaliami w budowie anatomicznej;
• trisomię chromosomu 13, czyli zespół Patau – jest to choroba powodująca u dzieci przewlekły, uciążliwy ból. Wiele ciąż kończy się poronieniem lub obumarciem płodu. Około 70 proc. nie dożywa 6 miesięcy po urodzeniu;
• trisomię chromosomu 8, czyli zespół Warkany’ego – choroba ta uniemożliwia dziecku przeżycie. W momencie postawienia diagnozy rodzice oczekują na moment, kiedy płód obumrze.

Diagnostyka trisomii polega na wykonaniu badań screeningowych oraz przeprowadzeniu inwazyjnych badań prenatalnych, najczęściej amniopunkcji, czyli nakłuciu igłą powłok brzusznych matki, pobraniu próbki płynu owodniowego oraz poddaniu go badaniom. Wyniki tych badań potwierdzają lub wykluczają trisomie. Są one chorobami nieodwracalnymi.

• acefalię i mikrocefalię – tak samo jak wszystkie powyżej wymienione trisomie należą one do nieodwracalnych ciężkich uszkodzeń płodu. Te dwie jednostki chorobowe określają stan, w którym nie wykształca się głowa oraz mózg, mogą powstać jedynie fragmenty lub zalążki, jednak dzieci nie mają szansy na przeżycie.

Aborcja eugeniczna – czy jest legalna?

Termin aborcja eugeniczna nie ma mocy prawnej. Status prawny aborcji określa ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z dnia 7 stycznia z 1993 roku. Aktualnie w Polsce aborcja jest nielegalna, istnieje jednak kilka sytuacji, które stanowią odstępstwo od tego prawa. Dzieje się tak, kiedy:

• ciąża stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia matki;
• pojawiły się ciężkie, nieodwracalne upośledzenia, uszkodzenia płodu lub choroby zagrażające bezpośrednio życiu płodu. Decyzję o możliwości przeprowadzenia terminacji ciąży podejmuje lekarz lub specjalnie powołana do tego komisja, jednak ostateczna decyzja należy do rodziców. Takie przerwanie ciąży jest określane mianem aborcji eugenicznej.
• ciąża jest efektem przemocy kazirodczej lub gwałtu. Aby jednak móc usunąć taką ciążę, daną sytuację potwierdzić musi prokurator.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego

22 października 2020 roku Trybunał Konstytucyjny decydował o dopuszczalności usunięcia ciąży w przypadku ciężkiego upośledzenia płodu. Orzekł, że zaskarżone przepisy są niekonstytucyjne, co doprowadzi do niemal całkowitego zakazu legalnej aborcji w Polsce. To pierwsza w historii zmiana w wypracowanym w 1993 roku kompromisie aborcyjnym.