Martwica, czyli stan, kiedy umierają tkanki i narządy

Komórki ciała mogą sprawnie funkcjonować na skutek dostarczania im odpowiedniej ilości krwi oraz składników odżywczych. Jeśli tak się nie dzieje, dochodzi do ich obumierania, a co za tym idzie – do formowania się martwicy. Może ona obejmować zarówno skórę i narządy wewnętrzne, jak i kości. Co jeszcze warto wiedzieć na jej temat? Sprawdź. 

Co to jest martwica? 

Martwica to stan, w którym obumierają pewne tkanki lub narządy, najczęściej w wyniku niedożywienia lub niedotlenienia. Do tkanek dopływa wówczas zbyt mała ilość krwi. W skrajnych przypadkach martwica może przyczynić się do problemów związanych z wydolnością narządów, wstrząsu, jak również do śmierci. Określana jest również jako nekroza tkanek. 

Przyczyny martwicy 

Można wyróżnić kilka przyczyn martwicy. Jak już powiedziano, jest ona często konsekwencją niedotlenienia. To z kolei może być z następstwem wstrząsu, niedokrwienia lub niewydolności oddechowej. Niekiedy na pojawienie się omawianego stanu wpływają także czynniki chemiczne, a więc niektóre narkotyki czy też trucizny. 

Czasem za martwicę odpowiedzialne są czynniki fizyczne – mowa tu głównie o urazach zewnętrznych, powstałych w wyniku wysokich temperatur, porażenia prądem, promieniowania, ucisku na tkankę lub jej zmiażdżenia. W niektórych przypadkach powstaje ona w wyniku siniaków oraz skaleczeń. Do omawianego stanu często przyczyniają się również infekcje wirusowe, bakteryjne, jak i grzybicze. Zdarza się też, że do martwicy doprowadzają reakcje autoimmunologiczne. 

Rodzaje martwicy 

Wyróżniamy sześć rodzajów martwicy, które zostały omówione poniżej. Są to: 

• martwica skrzepowa, 
• martwica serowata, 
• martwica enzymatyczna, 
• martwica włóknikowata, 
• martwica rozpływna. 

Martwica skrzepowa 

Martwica skrzepowa najczęściej wywoływana jest przez zator lub zawał określonego narządu litego (z wyjątkiem mózgu). Stanowi efekt niedokrwienia tkanek. W ten sposób następuje denaturacja białek enzymatycznych lub strukturalnych komórki, a więc zmiana ich budowy wewnętrznej. 

Martwica serowata 

Martwica serowata to jeden z typów martwicy skrzepowej. Często następuje podczas chorowania na kiłę, choroby nowotworowe, gruźlicę lub ziarnicę złośliwą. Przypomina ona twaróg, stąd jej nazwa. Zbudowana jest komórek o nierównomiernej strukturze. Przyczynia się do całkowitej destrukcji tkanek.  

Martwica enzymatyczna 

Martwica enzymatyczna związana jest przede wszystkim z tkanką tłuszczową. W tym przypadku, w procesie rozpadu komórek uwalniają się enzymy rozkładające tłuszcz na wolne kwasy tłuszczowe. Najczęściej jest to następstwo ostrego zapalenia trzustki. 

Martwica włóknikowata 

Martwica włóknikowata jest efektem charakterystycznych reakcji. Do jej rozwoju dochodzi w wyniku niektórych schorzeń autoimmunologicznych, takich jak wieloguzkowe zapalenie tętnic. Martwe komórki występują tutaj w obrębie ścianek naczyń krwionośnych. 

Martwica rozpływna 

Martwica rozpływna określana jest również mianem martwicy mokrej. Tutaj dochodzi do pełnego rozpuszczenia się tkanki, która uległa destrukcji, w wyniku czego przekształca się w gęstą i mokrą masę. Jest to skutek działania enzymów. 

Zgorzel (gangrena) 

Zgorzel jest następstwem gnicia tkanek. Można wyróżnić zgorzel gazową, zgorzel suchą oraz zgorzel wilgotną. Powodują ją anaerobowe bakterie gnilne z rodzaju Clostridium. Szczególnie groźna jest zgorzel gazowa – zaczyna się nagle, ma agresywny przebieg i może zakończyć się śmiercią. 

Leczenie martwicy 

Martwica może mieć różne podłoże, dlatego w leczeniu ważne jest to, jak doszło do jej powstania. Ważne, aby w miarę możliwości przywrócić przepływ krwi do obszarów, które zostały nią dotknięte. W zależności od typu oraz rozmiaru rany można stosować także różne techniki jej oczyszczania. Zazwyczaj robi się to chirurgicznie, mechanicznie lub enzymatycznie. Niekiedy wykorzystuje się również alternatywną metodę, jaką jest larwoterapia. Często konieczne jest także podanie antybiotyków oraz leków ograniczających stany zapalne. 

Martwica skóry – objawy 

Zastanawiasz się, jakie są objawy martwicy? Jeżeli mówimy o jej odmianie skórnej, mogą pojawić się takie symptomy jak: 

• gorączka, 
• obrzęk i ocieplenie skóry, 
• krwotoczne pęcherze naskórkowe, 
• wysychanie martwej tkanki, 
• ból. 

Dodajmy, że objawy te dotyczą martwicy suchej. Jeśli przekształci się ona w martwicę wilgotną, zauważalne staną się owrzodzenia, z których wydobywa się wydzielina o brunatnym odcieniu. Na zaawansowanym etapie pacjent nie odczuwa już bólu. Leczenie tego rodzaju martwicy także związane jest z przyczyną, która ją spowodowała. Często stosuje się wówczas antybiotyki, usuwanie martwych tkanek, a nawet tlenoterapię hiperbaryczną. 

Jałowa martwica kości – czym się charakteryzuje? 

Warto powiedzieć również kilka słów o jałowej martwicy kości, w tym przypadku obumiera część tkanki kostnej. W całym procesie nie uczestniczą drobnoustroje, a więc bakterie, wirusy czy pasożyty. Z czasem tkanka martwicza wchłania się i zastępuje ją nowa, jednak nie jest ona pełnowartościowa i odporna na zniekształcenia. Najczęściej choroba atakuje piętę, udo, jak również kolano, choć tak naprawdę może objąć niemal każdą kość. Zazwyczaj jałowa martwica kości występuje u dzieci, przede wszystkim w wieku nastoletnim, w okresie intensywnego wzrostu. 

Jak rozpoznać jałową martwicę kości? Zaniepokoić powinien cię obrzęk kończyny, wraz z towarzyszącym mu bólem, który może być jednak zarówno łagodny, jak i silny. Warto wówczas udać się do ortopedy, pediatry (w przypadku dzieci) lub lekarza rodzinnego (jeżeli choruje osoba dorosła). Jeśli chodzi o przyczynę tego schorzenia, nie jest ona znana. W ramach leczenia chroni się obumarłą kość przed nadmiernymi obciążeniami mechanicznymi. 

Bibliografia: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557627/ [dostęp 09.11.23]. 
2. Infection and Immunity, Apoptosis, Pyroptosis, and Necrosis: Mechanistic Description of Dead and Dying Eukaryotic Cells 2005, 73(4), s. 1907-1916. 
3. Syntichaki P., Tavernarakisa N., Death by necrosis, EMBO Reports 2002, 15, 3(7), s. 604-609.