Dysfagia – czym jest i jak leczyć zaburzenie? Przyczyny oraz objawy

Dysfagia, czyli zaburzenie dotyczące połykania i przechodzenia pokarmu z jamy ustnej do przełyku, to objaw występujący w wielu chorobach. Może mieć charakter organiczny lub czynnościowy. W związku z różnorodnymi przyczynami dysfagii każde leczenie przebiega w indywidualny sposób, choć w większości przypadków konieczna jest odpowiednia rehabilitacja.

Dysfagia u dzieci związana jest często z chorobą refluksową, natomiast u starszych dorosłych jest wynikiem występującego wcześniej udaru. Ważne jest, by pamiętać, że w wyniku dysfagii może dojść do niedożywienia oraz odwodnienia organizmu osoby cierpiącej na to zaburzenie.

Co to jest dysfagia?

Dysfagia to zaburzenie połykania związane z utrudnionym formowaniem kęsa pokarmowego oraz przechodzeniem z jamy ustnej do dalszej części przewodu pokarmowego – przez przełyk do żołądka. Zaburzenie to utrudnia przyjmowanie posiłków i może w konsekwencji prowadzić do niedożywienia i odwodnienia, sprzyja zakrztuszeniem oraz powstaniu zachłystowego zapalenia płuc. Dysfagię można podzielić na:

• dysfagię przedprzełykową (górną, ustno-gardłową), czyli trudność w przechodzeniu pokarmu z jamy ustnej do przełyku,
• dysfagię przełykową (dolną), czyli trudność w przechodzeniu pokarmu przez przełyk.

Oprócz wyżej wymienionych wyróżnia się również dysfagię czynnościową, w której nie obserwuje się zmian organicznych. Specyficzne określenie dysfagii neurogennej odnosi się do dysfagii spowodowanej zaburzeniami w przewodnictwie nerwowo-mięśniowym.

Dysfagia w ICD-10, czyli Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, posiada kod R13.

Przyczyny choroby

Przyczyn dysfagii jest wiele, a właściwe ich rozpoznanie umożliwia zastosowanie terapii ukierunkowanej na konkretne schorzenie.

Przyczyny dysfagii przedprzełykowej obejmują:

• zmiany strukturalne – zapalenia gardła, migdałków, jamy ustnej, nowotwory jamy ustnej, ucisk przez wole tarczycowe lub powiększone węzły chłonne, zadławienie, ciężkie zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa,
• zaburzenia nerwowo-mięśniowe (dysfagia neurogenna) – najczęstszą przyczyną dysfagii u osób starszych są choroby naczyń mózgowych (udar niedokrwienny, zator, krwawienie śródmózgowe, zespół opuszkowy, guzy mózgu, zmiany pourazowe, neuropatie, układowe choroby tkanki łącznej, miopatie, miastenia).

Przyczyny dysfagii przełyku to:

• zwężenie przełyku w wyniku raka przełyku lub wpustu żołądka, powikłań choroby refluksowej, rzadziej obecności uchyłków, oparzeń pod wpływem substancji żrących, leków, radioterapii, ciała obcego,
• zaburzenia motoryki przełyku,
• ucisk na przełyk przez struktury znajdujące się w pobliżu – wole tarczycowe, guzy nowotworowe śródpiersia, przepukliny lub zmian pooperacyjnych kardio- lub torakochirurgicznych.

W dysfagii czynnościowej, mimo braku odchyleń w badaniach dodatkowych oraz braku widocznej przyczyny zaburzeń, obserwuje się problemy w przełykaniu. Taką dysfagię diagnozuje się po wykluczeniu innych przyczyn.

Objawy dysfagii

Dysfagia, oprócz samego utrudnienia przechodzenia kęsa pokarmowego z jamy ustnej do dalszych części przewodu pokarmowego, objawia się uczuciem zalegania pokarmu za mostkiem, pieczeniem, uczuciem gniecenia w klatce piersiowej. Dodatkowo może pojawić się ból podczas przełykania. Nasilenie dysfagii jest różne – od niemożności przełykania tylko dużych kęsów pokarmu do całkowitej niezdolności.

Dysfagia może również objawiać się w postaci kaszlu, odruchów wymiotnych, łzawienia. Dysfagia może prowadzić do groźnych dla zdrowia powikłań (aspiracji pokarmu do dróg oddechowych oraz zachłystowego zapalenia płuc).

Dysfagia u dzieci, szczególnie w pierwszych tygodniach życia, może objawiać się nadmiernym ulewaniem po posiłku, zwracaniem treści pokarmowej, niepokojem dziecka i częściej prowadzić do zachłystu.

Dysfagia – leczenie

Terapia dysfagii opiera się na zidentyfikowaniu przyczyn. Konieczne jest leczenie choroby podstawowej, co umożliwia cofanie się zmian, dodatkowo w wielu przypadkach konieczne jest wdrożenie leczenia rehabilitacyjnego.

Najbardziej skuteczną terapią dysfagii, m.in. dysfagii poudarowej, jest rehabilitacja w postaci stymulacji termicznej lub aplikacji dotykowo-termicznej. Osobę chorą uczy się również różnych technik połykania oraz zmian postawy ciała ułatwiających połykanie. Przydatne mogą okazać się ćwiczenia języka, które pomogą w formowaniu kęsów.

Konieczna jest zmiana nawyków żywieniowych, unikanie jedzenia w pośpiechu oraz odpowiednie dobranie konsystencji pokarmu względem nasilenia dolegliwości i możliwości chorego. W pierwszym etapie rehabilitacji nie podaje się choremu pokarmów stałych.