Spirometria – co to, normy, co wykrywa? Przebieg badania, przeciwwskazania

Spirometria jest jedną z głównych metod diagnostycznych w pulmonologii i służy do oceny stanu czynnościowego płuc. Metoda ta pozwala zmierzyć objętość płuc, objętość wydechu w ciągu jednej sekundy i szybkość wydechu. Jak wygląda przebieg badania? Jakie są przeciwwskazania do jego wykonania?

Spirometria – co to?

Spirometria to badanie czynnościowe układu oddechowego, które polega na pomiarze objętości płuc oraz przepływu powietrza w różnych fazach cyklu oddechu. Do wykonywania badania stosuje się urządzenie zwane spirometrem, zbudowane ze specjalnego ustnika z wymiennymi końcówkami oraz przewodów połączonych z modułem pomiarowym mierzącym objętość i przepływ powietrza.

Co wykrywa spirometria?

Na podstawie interpretacji wyników spirometrii lekarz może ocenić, w jaki sposób choroba zmieniła zdolność płuc do wypełniania się powietrzem oraz zdolność oskrzeli do przepuszczania powietrza podczas wdechu i wydechu. Dane spirometryczne odzwierciedlają obiektywny obraz kliniczny pacjenta, na którym będzie oparte dalsze leczenie.

Cele spirometrii:

• identyfikacja istniejących zaburzeń w płucach,
• potwierdzenie innych badań diagnostycznych (radiografia),
• monitorowanie skuteczności rozpoczętej terapii,
• badanie reakcji na testy,
• ocena wykonalności leczenia chirurgicznego i obserwacja stanu po operacji,
• gromadzenie danych na potrzeby ekspertyzy medycznej i społecznej.

Wskazania do spirometrii

Wykonanie spirometrii zleca pulmonolog. Badanie wykonuje się w gabinecie zabiegowym. Głównym wskazaniem do wykonania spirometrii objawy chorobowe ze strony układu oddechowego, czyli nawracające zapalenie płuc, przewlekłe choroby płuc, bóle w klatce piersiowej, duszności.

To badanie wykonuje się regularnie w przypadku pacjentów cierpiących na astmę, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) i gruźlicę. Pulmonolog może zlecić wykonanie spirometrii pacjentom, którzy palą tytoń lub są narażeni na szkodliwe czynniki środowiskowe.

Przeciwwskazania do spirometrii

Spirometria to bezbolesna procedura. Może być przeprowadzana u dzieci od 6. roku życia, które są w stanie zrozumieć i postępować zgodnie z instrukcjami lekarza. Ponieważ spirometria eliminuje inwazyjność, ten typ badań nie ma prawie żadnych przeciwwskazań. Tylko niektóre choroby mogą być ograniczeniem. W takich przypadkach lekarz ocenia ryzyko zaostrzenia istniejącej patologii i porównuje je z korzyściami płynącymi z danych, które można uzyskać w wyniku spirometrii.

Spirometria jest wykluczona w przypadku:

• krwotoku płucnego i krwioplucia,
• znacznej niewydolności zastawek żylnych nóg i zwiększonej krzepliwość krwi,
• niekontrolowanego nadciśnienia tętniczego,
• tętniaka aorty.

Badanie należy także odłożyć:

• w pierwszych trzech miesiącach po zawale mięśnia sercowego,
• w ciągu miesiąca po operacji klatki piersiowej i brzucha,
• do ustąpienia odmy opłucnowej.

Przebieg badania spirometrycznego

Podczas spirometrii wykonuje się badanie funkcji oddychania podczas wykonywania różnych operacji oddechowych – spokojnego lub maksymalnego wdechu/wydechu, a także wytężonego oddychania. Pomiar objętości wdychanego/wydychanego powietrza jest wykonywany za pomocą specjalnego aparatu spirometrycznego. Lekarz przed przeprowadzeniem badania informuje pacjenta o działaniach, które należy wykonać. W procesie diagnostyki, na polecenie lekarza, następują zmiany operacji oddechowych i zarejestrowany zostaje spirogram.

Główne wskaźniki, które uzyskuje się podczas spirometrii:

• pojemność płuc,
• objętość oddechowa,
• natężona objętość wydechowa w pierwszej sekundzie,
• wskaźnik Tiffeneau,
• natężona pojemność życiowa płuc.

Jak się przygotować do spirometrii?

Przygotowanie do spirometrii nie jest trudne. Dzień przed diagnozą należy przestać przyjmować leki wpływające na czynność układu oddechowego, a także leki antyhistaminowe. Rezygnacja z leków jest wymagana przede wszystkim u pacjentów, u których podejrzewa się astmę lub POChP. U pacjentów z ustaloną diagnozą, którzy są poddawani długotrwałej terapii, nieprzyjmowanie leku nie jest wymagane, ale należy uzgodnić to z lekarzem, który przepisze badanie.

Badanie przeprowadza się na czczo lub jakiś czas po lekkim śniadaniu. Nie zaleca się spożywania mocnej herbaty i kawy w dniu wizyty u lekarza. Na godzinę przed badaniem nie należy palić. Odzież nie powinna zawierać elementów utrudniających oddychanie. Konieczne jest, aby zdjąć krawat, pasek, gorset, zmyć szminkę. Przed rozpoczęciem spirometrii należy usiąść i zrelaksować się przez chwilę, aby uspokoić oddech. Oczywiście, jeżeli badanie nie jest przeprowadzane pierwszy raz, należy zabrać ze sobą wcześniejsze wyniki.

Jeśli badany jest nosicielem niebezpiecznych bakterii (np. gronkowca złocistego, pałeczki ropy błękitnej, Burkholderia cepacia), powinien poinformować o tym swojego lekarza. Nie jest to przeciwwskazaniem do spirometrii, ale lekarz będzie musiał podjąć specjalne środki bezpieczeństwa.

Spirometria – normy

Zwykle objętość oddechowa wynosi 500–800 ml, a natężona objętość wydechowa w pierwszej sekundzie powinna wynosić 75%. Wskaźnik Tiffeneau u zdrowych osób powinien wynosić 70%. Pozostałe parametry są obliczane zgodnie ze wzorami określonymi w oprogramowaniu spirometru.

Wyniki spirometrii

Wyniki spirometrii ujawniają dwa główne typy zaburzeń płucnych: niedrożność i ograniczenie (zmniejszenie objętości tkanki płucnej i zmniejszenie jej elastyczności). Na podstawie interpretacji wyników spirometrii lekarz podejmuje decyzję dotyczącą dalszej terapii. W trakcie leczenia mogą zostać przepisane badania spirometryczne pośrednie, odzwierciedlające skuteczność podjętych procedur leczniczych.

Spirometria jest badaniem bezbolesnym, które trwa kilka minut (ok. 15min). Można je wykonać za darmo, jeśli otrzymamy skierowanie od lekarza przyjmującego w ramach NFZ. Z takim skierowaniem najlepiej zgłosić się do poradni lub szpitala chorób płuc. Jeśli chcielibyśmy wykonać to badanie prywatnie, to będziemy musieli za nie zapłacić ok. 30-70 zł.