Zator płucny. Jak wyglądają objawy i leczenie zatorowości płucnej?

Zator płucny polega na gwałtownym zamknięciu albo zwężeniu tętnicy płucnej lub części jej rozgałęzień poprzez czynnik zatorowy. Czynnikiem tym są najczęściej zakrzepy powstałe na skutek żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Zatorowość płucna to jedna z częstych przyczyn zgonów na całym świecie. W Polsce zmaga się z nią około 2000 osób rocznie. Według nieoficjalnych informacji, Jan Szyszko, były minister środowiska, zmarł w wyniki zatorowości płucnej.

W przypadku zatoru płucnego objawy pojawiają się natychmiast po zablokowaniu tętnicy – dominuje duszność połączona z bólem i uczuciem ucisku w klatce piersiowej. Chory wymaga niezwłocznej pomocy lekarskiej, która opiera się na leczeniu farmakologicznym i chirurgicznym. Jej brak może zakończyć się śmiercią.

Co to jest zator płucny?

Zator płucny, inaczej zatorowość płucna (łac. embolia arteriae pulmonalis), to choroba spowodowana zamknięciem lub zwężeniem tętnicy płucnej przez czynnik, który stanowi materiał zatorowy. Ze schorzeniem boryka się około milion osób na całym świecie. Uznaje się ją za jedną z przyczyn zgonów, ponieważ 7% chorych umiera pomimo otrzymanej pomocy medycznej.

Z zatorowością płucną zmagają się głównie ludzie starsi, choć choroba dotyka także i osób młodych.

Kiedy dochodzi do zatoru płucnego?

Główną przyczyną zatorów płucnych są skrzepliny powstałe na skutek zakrzepicy kończyn dolnych lub miednicy mniejszej. Oderwane od żyły mogą spowodować nie tylko zator w płucach, ale i udar mózgu lub zawał serca. Czynnikiem ryzyka przy zatorowości płucnej są także przebyte operacje chirurgiczne, które wiążą się z unieruchomieniem chorego, lub nowotwory w zaawansowanym stadium.

Materiał zatorowy może się tworzyć również pod wpływem urazów, takich jak złamania albo zwichnięcia, oraz na skutek wprowadzenia cewnika do żyły centralnej (lub jego usunięcia).

W przebiegu zatorów płucnych wyróżnia się trzy postacie kliniczne:

• masywną postać zatorowości płucnej z obniżonym ciśnieniem rozkurczowym, czyli hipotonią trwającą około 15 minut, która nie jest spowodowana przez arytmię lub odwodnienie;
• submasywną postać zatoru płucnego, której cechą charakterystyczną jest przeciążenie komór, mimo że ciśnienie tętnicze chorego jest prawidłowe;
• niemasywną postacią, która przebiega z prawidłowym ciśnieniem tętniczym i bez cech upośledzenia prawej komory serca.

Przy rozpoznanym zatorze płucnym ICD 10 (kod klasyfikujący jednostkę chorobową) to I26.

Objawy zatoru płucnego

Przy zatorze płucnym objawy pojawiają się natychmiast po zamknięciu światła tętnicy. Zatorowość płucna manifestuje się poprzez:

• narastającą duszność,
• dolegliwości bólowe i uczucie ucisku w klatce piersiowej,
• przyspieszone bicie serca,
• gwałtowne napady suchego kaszlu,
• sinica w okolicach ust spowodowana niedotlenieniem,
• krwioplucie,
• gorączka,
• zlewne poty,
• zasłabnięcia lub omdlenia.

Chory z zatorem płucnym powinien otrzymać natychmiastową pomoc medyczną. Jej brak może skończyć się śpiączką lub śmiercią.

Zator płucny – diagnostyka

W diagnostyce zatoru płucnego EKG (elektrokardiogram) nie wystarczy, aby postawić diagnozę, Choć w EKG widać tachykardię i nadkomorowe zaburzenia rytmu serca, to i tak konieczne jest wykonanie szeregu badań laboratoryjnych i obrazowych. U chorego z zatorem zauważalne jest nie tylko wysokie stężenie troponin sercowych i D-dimeru w osoczu, ale też i płyn w opłucnej oraz powiększona sylwetka serca w badaniu rentgenowskim.

Gdy wynik tych badań jest niejednoznaczny, pacjentowi zaleca się scyntygrafię płuc albo spiralną tomografię komputerową. Pomocna będzie także arteriografia płucna z podaniem środka cieniującego, echokardiografia i badanie żył metodą Dopplera.

Zator płucny – leczenie i rokowania

Leczenie zatoru płucnego polega na rozpuszczeniu lub usunięciu skrzepu blokującego tętnicę. Choremu podaje się dożylnie środki trombolityczne, stosując jednoczesne leczenie przeciwzakrzepowe, które opiera się na heparynie, warfarynie albo acenokumarolu. Ich regularne stosowanie zapobiega kolejnym zatorom. Pacjent z zatorowością płucną powinien otrzymać tlen i silne środki przeciwbólowe.

Jeśli farmakoterapia nie przynosi oczekiwanych rezultatów, wdraża się leczenie chirurgiczne. Wykonywany jest zabieg embolektomii, który polega na otwarciu tętnicy i usunięciu materiału zatorowego poprzez założenie do żyły specjalnego filtra. Przeprowadza się go w sytuacjach zagrożenia życia.

Rokowania przy zatorze płucnym są z reguły niekorzystne, gdyż ma on nieprzewidywalny i gwałtowny przebieg. Chorobę cechuje wysoka śmiertelność, bez szybkiej diagnozy i natychmiastowego leczenia chory ma nikłe szanse na przeżycie.

Przy zatorach płucnych zapobieganie jest możliwe tylko wtedy, gdy chory regularnie przyjmuje leki przeciwkrzepliwe i przestrzega zaleceń lekarza.