Paraplegia – objawy, przyczyny, rehabilitacja. Na czym polega to schorzenie neurologiczne?

Paraplegia jest schorzeniem neurologicznym wywołanym przez czynniki wrodzone lub nabyte działające na ośrodkowy układ nerwowy, czyli komórki mózgowe bądź rdzeń kręgowy. Objawy paraplegii i rehabilitacja paraplegii zależą od stopnia i odcinka uszkodzenia rdzenia lub mózgu. Zaniechanie leczenia paraplegii może wpływać na pogorszenie jakości życia pacjenta i rozwinięcie się powikłań wieloukładowych organizmu.

Paraplegia powstaje w wyniku działania czynników wrodzonych, np. wad genetycznych, a także nabytych, np. w wyniku mechanicznych uszkodzeń rdzenia lub mózgu, to tzw. paraplegia pourazowa. Paraplegia ma charakter hipertoniczny, czyli o wzmożonym napięciu mięśni.

Co to jest paraplegia?

Paraplegia, zwana również diplegią, oznacza całościowe porażenie poprzeczne dwukończynowe dotyczące najczęściej kończyn dolnych, choć diagnozuje się również paraplegię kończyn górnych z zajęciem narządów wewnętrznych. Paraplegia określana jest również jako paraliż, czyli stan charakteryzujący się niemożnością wykonywania ruchów czynnych i upośledzeniem odbierania funkcji sensorycznych, czyli czuciowych.

Paraplegia – przyczyny

Paraplegia przybiera charakter spastyczny postępujący i może wystąpić pod postacią wrodzoną, w wyniku rozwijających się chorób nabytych bądź ujawnić się nagle i całkowicie w wyniku uszkodzeń mechanicznych ( paraplegia pourazowa). Przyczyny paraplegii doszukuje się w uszkodzeniu rdzenia kręgowego, tkanki mózgowej bądź stanów obciążających struktury nerwowo-mięśniowe obwodowe. Paraplegia spowodowana uszkodzeniem rdzenia kręgowego może dotyczyć każdego odcinka kręgosłupa, jednak im wyższy poziom ingerencji w struktury nerwowe, tym bardziej rozległe objawy, większy wpływ na kondycję ruchową, czuciową, a nawet funkcjonalności układów organizmu. Należy odróżniać paraplegię od porażenia połowicznego, czyli hemiplegii, które dotyczy porażenia układu nerwowo-mięśniowego po jednej stronie ciała, np. lewej kończyny górnej i dolnej.

Paraplegia spastyczna

Paraplegia spastyczna charakteryzuje się znacznym osłabieniem mięśni kończyn przejawiającym się oporem przy biernym rozciąganiu wzrastającym stopniowo. Paraplegia spastyczna może przebiegać jako efekt izolowany bądź jako jeden z objawów zespołów zaburzeń i chorób przebiegający z tą dolegliwością. Paraplegia spastyczna występuje w formie wrodzonej, czyli uwarunkowana jest defektem genetycznym oraz nabytej, wynikającej z czynników środowiskowych bądź postępujących chorób, np. demielinizacji układu nerwowego lub guzów w okolicy gałęzi nerwowych rdzenia.

Paraplegia pourazowa

Pod określeniem paraplegii pourazowej kryje się schorzenie wywołane poprzez naruszenie ciągłości nerwów rdzenia kręgowego w wyniku wypadku komunikacyjnego, upadku z wysokości czy uprawiania sportu bądź jako następstwo niezwiązane z urazem, np. niezamierzone przerwanie ciągłości w trakcie operacji. Mechanizm paraplegii pourazowej polega na częściowym lub całkowitym przerwaniu ciągłości włókien rdzenia kręgowego poprzez zadziałanie nagłej wysokoenergetycznej siły urazowej, co w następstwie prowadzi do uszkodzenia elementów stabilizujących kręgosłup, przemieszczenia się elementów kostnych kręgosłupa w stronę wnętrza kanału kręgowego i wywołanie objawów neurologicznych w wyniku ucisku rdzenia.

Paraplegia – objawy

Objawy paraplegii zależne są od miejsca i stopnia uszkodzenia rdzenia kręgowego. Paraplegia spastyczna wrodzona lub nabyta objawia się stopniowym narastaniem symptomów, takich jak: osłabienie siły mięśni nóg lub rąk, problemy z chodzeniem, niezborność ruchowa, postępujące zaburzenia motoryki czy trudności w czynnościach samoobsługi. Przy paraplegii pourazowej obserwuje się porażenie grup mięśniowych unerwionych przez uszkodzony segment korzeni nerwowych kręgosłupa oraz innych obszarów ciała znajdujących się poniżej miejsca uszkodzenia rdzenia, np.

• uszkodzenia w odcinku piersiowym prowadzą do paraplegii kończyn dolnych z dodatkowym uszkodzeniem ośrodków rdzeniowych położonych na tej wysokości m.in. ośrodka mikcji, erekcji czy ejakulacji, powodując trwałe zaburzenie pracy tych układów;
• uszkodzenia rdzenia na wysokości lędźwiowej prowadzą do paraplegii kończyn dolnych z zaburzeniem czucia i ograniczeniem odruchów nerwowo-ścięgnistych tych okolic.

Im wyżej nastąpi uszkodzenie, tym większy stopień paraplegii.

Paraplegia – rehabilitacja

Rehabilitacja paraplegii skupia się głównie na pielęgnacji oraz wczesnej rehabilitacji ruchowej i psychologicznej pacjenta. Postępowanie usprawniające uwzględnia:

• etap 1: hospitalizacja od momentu przyjęcia pacjenta do chwili pionizacji, obejmuje profilaktykę przeciwodleżynową i przeciwprzykurczową, przy pomocy ćwiczeń oddechowych, biernych i czynnych mięśni nieobjętych paraplegią;
• etap 2: trwa do momentu uzyskania znacznej pionizacji w łóżku; poprzez: kontynuację ćwiczeń, zwiększenie stopnia pionizacji, ćwiczenia samoobsługi i lokomocji, ćwiczenia ogólnousprawniające;
• etap 3: rehabilitacja paraplegii poszpitalna zalecana jest przez cały okres obciążenia organizmu paraplegią, dodatkowo z wykorzystaniem rehabilitacji społecznej i zawodowej.