Ile wspólnego ze strzyżonymi włosami ma torbiel włosowa? 

W 1847 r. doktor Anderson zauważył u jednego ze swoich pacjentów nietypową zmianę w szparze pośladkowej. Miała postać stanu zapalnego z kilkoma drobnymi otworami. Okazało się, że prowadzą one do podskórnie zlokalizowanej torbieli. Dzisiaj zmiana ta nazywana jest torbielą włosową, ze względu na częstą obecność wewnątrz niej włosów. Co jest przyczyną powstania torbieli włosowej? Jak nie dopuścić do jej rozwoju? Czy można leczyć tę zmianę?

Jak wygląda torbiel włosowa? 

Torbiel włosowa zwana również torbielą pilonidalną to rodzaj przewlekłego stanu zapalnego rozwijającego się między posadkami około 4-7 cm powyżej odbytu. Jest przypadłością przede wszystkim mężczyzn (80 proc. przypadków), jednak schorzenie samo w sobie jest rzadkie – występuje u około 1 proc. populacji. 

Nazwa przypadłości nie jest przypadkowa. Liczne zdjęcia torbieli włosowej obrazują, że w u wielu pacjentów stwierdzono obecność włosów w tworze (a także naskórka, bakterii i niekiedy strzępków materiału). Nie dzieje się tak jednak u wszystkich (głównie u pacjentów z obfitym owłosieniem), podobnie jak nie zawsze zmianie zapalnej towarzyszy wykształcenie się jamy torbieli. 

Schorzenie, choć utrudnia codzienne funkcjonowanie, to w większości przypadków nie jest niebezpieczne. Sporadycznie długotrwale utrzymujący się stan zapalny przekształca się w zmianę nowotworową. W tych nielicznych przypadkach od pojawiania się torbieli włosowej do jej nowotworzenia upływa od kilku do kilkudziesięciu lat. Nim więc pojawi się zagrożenie, zmiana zostaje wyleczona lub chirurgicznie usunięta.

Co powoduje powstanie torbieli włosowej? 

Czynnikami sprzyjającymi powstaniu zatoki włosowej poza płcią męską są: 

• rasa kaukaska (ze względu na bardziej obfite owłosienie między pośladkami). 
• nadmierne pocenie się, 
• doznane urazy skóry i naskórka w szparze pośladkowej, 
• zaniedbania higieny osobistej, 
• nadwaga i otyłość. 

Choroba ma charakter nabyty. Ciekawostką jest, że wciąż wielu specjalistów rozważa prawdopodobieństwo zewnętrznego pochodzenia włosów. Jednak nie chodzi tu o te między pośladkami, ale… z głowy lub tułowia. Miałyby się tam przedostać np. przy strzyżeniu. Ta teoria ma jednak wiele nieścisłości: 

• torbiele miewają nietypową lokalizację (np. na policzku), 
• nie w każdej torbieli włosowej obecne są włosy, 
• przetoki nabłonkowe nie zawsze są połączone z jamą torbieli. 

Przyczyny obecności włosów w patologicznej zmianie wciąż nie są znane, jednak bardziej prawdopodobne niż tajemnicza wędrówka włosów jest opadnięcie mieszków włosowych w tkankę objętą stanem zapalnym (tzw. wrośnięcie włoska). W efekcie zostaje on zamknięty w tkance podskórnej. Podobny proces zachodzi, gdy wydepilujesz skórę nóg i nie będziesz stosować peelingów złuszczających naskórek – wówczas włos może nie przebić się przez tkankę i będzie rósł tuż pod nią, powodując rozwój stanu zapalnego.

Jak objawia się torbiel włosowa? 

Skóra wokół torbieli jest zaczerwieniona, co świadczy o toczącym się podskórnie stanie zapalnym. Na niej obecne będą niewielkie otwory, wielkości główki od szpilki. Są to ujścia torbieli. Jeśli stan zapalny będzie zaawansowany, miejsce stanie się tkliwe. Dyskomfort możesz odczuwać nawet podczas wypróżniania się. Jeśli powstanie ropień – wyczujesz bolesny, chwiejny guzek, który ulega naciskom palców i jest wyraźnie cieplejszy niż zdrowa tkanka.

Jak przebiega leczenie torbieli włosowej? 

W leczeniu torbieli włosowej mogą być wykorzystywane metody chirurgiczne, czyli wycięcie torbieli włosowej. Niekiedy rana jest zamykana, a innym razem zostawia się ją do gojenia przez ziarninowanie. Lekarz może też zastosować metody plastyczne i zamknąć ranę przesuniętym płatem skórnym. 

Jeśli między pośladkami pojawi się ropień, konieczne jest jego nacięcie i oczyszczenie. Pilna interwencja jest potrzebna, gdy torbiel włosowa pęknie. W przeciwnym razie może dojść do zakażenia. Warto też redukować ryzyko powstania torbieli (mimo że samo w sobie jej wystąpienie jest sporadyczne). W tym celu: 

• zredukuj masę ciała, jeśli zmagasz się z nadwagą, 
• dbaj o codzienną higienę okolic intymnych, 
• depiluj owłosienie między pośladkami (np. metodą depilacji laserowej). 

Bibliografia: 

1. Feleshtynsky Y., Balan I., Dyadyk O., Beketova J., Cechy morfologiczne torbieli włosowatych okolicy krzyżowo-guzicznej, Polski Przegląd Chirurgiczny 2021, nr 93, s. 1-8. 
2. Wroński K., Bocian R., Pakuła D., Chirurgiczne leczenie zatoki włosowej z zastosowaniem Z-plastyki – opis przypadku i przegląd piśmiennictwa, Przegląd Dermatologiczny 2010, nr 97, s. 329-334. 
3. Wroński K., Cywiński J., Frąckowiak L., Kocbach B., Ryzyko transformacji zatoki włosowej w proces nowotworowy, Nowa Medycyna 2014, nr 3, s. 87-89.