Torbiel Bakera – problem ortopedyczny czy onkologiczny? 

Jeśli jesteś w wieku 35-70 lat, oznacza to, że znajdujesz się w grupie osób, u których występuje zwiększone ryzyko powstania torbieli Bakera. Wynika to z rozwijających się zmian zwyrodnieniowych, nadmiernego obciążenia i zużycia stawów. Czym właściwie jest torbiel Bakera? Jak ją rozpoznać oraz, co ważniejsze, w jaki sposób ją leczyć?

Czym jest torbiel Bakera? 

Torbiel Bakera to rodzaj cysty rozwijającej się w zgięciu kolanowym (a dokładniej rzecz ujmując, w dole podkolanowym). Tworzy się wybrzuszenie, które jest wyraźnie widoczne. Niekiedy zmiana jest tak duża, że tył i przód kolana wyglądają podobnie. Torbiel Bakera przeważnie lokalizuje się między mięśniem brzuchatym łydki (jego głową przyśrodkową) a mięśniem półbłoniastym.

Pierwszy z nich jest mięśniem dwugłowym (to jakby dwa mięśnie w jednym – składa się z głowy bocznej i przyśrodkowej) i rozciąga się z tyłu nogi, od kolana ku pięcie, jednak w połowie wysokości łydki przechodzi w ścięgno. Odpowiada za odrywanie pięty od podłoża oraz stawanie na palcach. Drugi mięsień natomiast rozpoczyna się ścięgnem przy guzach kulszowych (na nich siedzisz) i biegnie aż do wysokości kolan z tyłu nogi.

Co jest powodem powstawania torbieli Bakera pod kolanem? 

Torbiel Bakera przeważnie jest powiązana ze zmianami zwyrodnieniowymi i urazami (np. chrząstki stawowej) powstałymi w ich następstwie oraz stanami zapalnymi. Jeśli więc zmagasz się z RZS (reumatoidalnym zapaleniem stawów) czy chorobą zwyrodnieniową stawów, musisz liczyć się z podwyższonym ryzykiem rozwoju cysty pod kolanem.

Wówczas maź stawowa jest produkowana w większej ilości, staje się lepka i gęsta, a do tego zaczyna się gromadzić między głową przyśrodkową mięśnia brzuchatego łydki a mięśniem półbłoniastym. W przypadku dzieci torbiel Bakera pojawia się między 4. a 7. rokiem życia i jest następstwem torbieli stawu kolanowego lub błony maziowej.

Jak objawia się torbiel Bakera? 

W większości przypadków torbiel Bakera nie daje żadnych objawów. Dlatego też często wykrywana jest przypadkowo. Zgrubienie może wyczuć masażysta podczas zabiegu czy nawet ty, w trakcie kąpieli. Często po takim samobadaniu pojawia się obawa, że to guz nowotworowy. Torbiel Bakera jednak nim nie jest. Nie zezłośliwia się też, co nie znaczy, że nie wymaga diagnostyki i leczenia. Wszystko dlatego, że wraz z rozwojem może w końcu zacząć zaburzać codzienne funkcjonowanie, powodując: 

• ucisk i dyskomfort z tyłu kolana,  
• ból nasilający się przy wysiłku, 
• ograniczoną zdolność do zginania i prostowania nogi w kolanie, 
• obrzęk nogi i rumień na skutek ucisku naczyń krwionośnych. 

Jeśli zaobserwujesz niepokojące zmiany pod kolanem, skontaktuj się z ortopedą. To ważne, aby rozpocząć leczenie możliwe szybko, ponieważ zdarza się, że torbiel Bakera pęka.

Co się stanie, gdy torbiel Bakera pęknie? 

Do pęknięcia torbieli Bakera dochodzi na skutek zbyt szybkiego wypełniania cysty płynem i tym samym wzrostu ciśnienia wewnątrz niej. Rozlanie płynu wypełniającego cystę doprowadza do rozwoju stanu zapalnego. Objawy, jakie wówczas się pojawiają, do złudzenia przypominają te towarzyszące zakrzepowemu zapaleniu żył. Pacjenci z pękniętą torbielą Bakera są przez to często leczeni środkami przeciwkrzepliwymi. To nie tylko nie poprawia ich stanu, ale wręcz może go pogorszyć. Pęknięciu torbieli Bakera towarzyszy zwykle: 

• obrzęk całego podudzia, 
• zwiększona ciepłota całego podudzia,  
• różowa skóra, 
• tkliwość nawet przy delikatnym nacisku. 

Wszystkie te objawy zmniejszają się już po kilku godzinach, gdy podane zostaną glikokortykosteroidy. Kilka dni takiej terapii całkowicie likwiduje symptomy spowodowane pęknięciem torbieli Bakera, ale musi zostać postawiona właściwa diagnoza.

Jak przebiega diagnostyka torbieli Bakera? 

W diagnostyce torbieli Bakera przydatny jest objaw Fouchera. Torbiel jest wyraźnie widoczna i twarda w dotyku przy wyprostowanej nodze. Jednak gdy ją zegniesz w kolanie pod kątem 45 st., torbiel zmniejsza się, a także staje bardziej miękka. Poza badaniem fizykalnym i wywiadem lekarskim ortopeda może wykonać USG lub rezonans magnetyczny. Pierwsze badanie pozwala potwierdzić, że w istocie zgrubienie jest cystą, natomiast drugie służy rozpoznaniu przyczyny jego powstania (np. urazy).

Na czym polega leczenie torbieli Bakera? 

Leczenie niewielkich torbieli Bakera, które mają bezobjawowy charakter, nie jest konieczne. Jeśli są skąpoobjawowe, wówczas ortopeda może zalecić ćwiczenia wzmacniające staw kolanowy pod okiem fizjoterapeuty. Ma to też na celu wyeliminowanie schorzenia podstawowego, które doprowadziło do powstania cysty. 

Przy niewielkich dolegliwościach bólowych pomocne są niesteroidowe leki przeciwzapalane (NLPZ). Stosuj je jednak zgodnie z zaleceniem lekarza, ponieważ nadużywanie tych środków (np. ibuprofenu) przyczynia się do powstania wrzodów żołądka. Niekiedy lekarz może też zalecić zastrzyki z kortyzonem. W przypadku bolesnych i dużych torbieli Bakera konieczna jest operacja: 

• artroskopia stawu kolanowego, pozwalająca na wyeliminowanie urazów przyznających się do powstania torbieli i jej oczyszczenie, 
• wycięcie torbieli. 

Bibliografia: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430774/ [dostęp 06.11.2023].
2. Lisowska B., Michalak C., Jednostronna analgezja podpajęczynówkowa jako alternatywa znieczulenia regionalnego do operacji ortopedycznej u chorej z nabytą wadą serca, „Reumatologia” 2005, t. 43, nr 3: 166-168.
3. Podgórski M., USG kolana, Edra Urban & Partner, Wrocław 2020.