Jak rozpoznać przegrzanie organizmu i udzielić pierwszej pomocy?

Przegrzanie organizmu, nazywane hipertermią, to bardzo niebezpieczny stan. Brak odpowiedniej reakcji i podjęcia leczenia przyczynia się do udaru cieplnego, który może nawet skończyć się zgonem. Jakie są przyczyny i objawy hipertermii? Jak udzielić pierwszej pomocy, gdy już do niej dojdzie?

Przegrzanie organizmu – co to takiego? 

Przegrzanie organizmu (nazywane hipertermią) jest stanem, w którym z powodu zbytniej ekspozycji ciała na wysoką temperaturę otoczenia, temperatura ciała wzrasta. Kumulacja nadmiernego ciepła może sprawić, że organizm nie będzie mógł się skutecznie chłodzić. W takiej sytuacji człowiek mniej się poci i wówczas nie jest w stanie oddawać tyle ciepła, ile potrzeba.

Na przegrzanie się organizmu narażone są szczególnie małe dzieci i osoby starsze. Hipertermia częściej dotyka także chorych na cukrzycę, nadczynność tarczycy oraz cierpiących na choroby serca. Niekiedy odpowiadają za nią także przyjmowane leki, m.in. antydepresyjne, moczopędne, antyhistaminowe czy rozszerzające naczynia. Warto też wiedzieć, że hipertermia ma zastosowanie w medycynie, jest to jedna z metod wykorzystywanych do leczenia nowotworów. Z powodu przegrzania organizmu (w sposób kontrolowany), dochodzi do zahamowania i niszczenia patologicznie zmienionych komórek.

Objawy przegrzania organizmu 

Do najczęstszych objawów, które mogą świadczyć o tym, że doszło do przegrzania organizmu, należą: 

• gorączka,  
• zawroty głowy, 
• uczucie osłabienia, 
• zaburzenia świadomości, 
• bóle głowy (często dość silnie), 
• szybsze bicie serca, 
• uczucie gorąca lub zimna, 
• problemy ze wzrokiem, 
• wymioty, 
• nudności, 
• zaburzenia oddychania, 
• obrzęki stóp, 
• obrzęki w okolicach kostek, 
• utrata przytomności.

Objawy hipertermii u dziecka 

W przypadku dzieci, o hipertermii najczęściej świadczą: 

• senność,  
• wzrost temperatury ciała, 
• apatia,  
• utrudniony kontakt. 

W przypadku zauważenia podobnych objawów, które mogą świadczyć, że doszło do przegrzania się organizmu dziecka, należy jak najszybciej podać mu wodę do picia i zaprowadzić w chłodniejsze, zacienione miejsce. Następnie trzeba wezwać pomoc lub zawieść poszkodowanego do lekarza.

Przyczyny przegrzania organizmu 

Do hipertermii doprowadzają czynniki zewnętrzne, takie jak: 

• ekspozycja na silne słońce, 
• gorące kąpiele wodne, 
• gorące kąpiele parowe, 

Do przegrzania się organizmu może też doprowadzić przebywanie w miejscu, gdzie jest bardzo gorąco i wilgotno np. w kuźniach, pralniach czy na hutach. Hipertermii sprzyja także noszenie nieprzewiewnych, ciasnych, zbyt ciepłych ubrań. Na przegrzanie są również bardziej narażone osoby odwodnione i będące pod wpływem alkoholu.

Pierwsza pomoc w przypadku przegrzania organizmu 

Jeśli osoba, u której podejrzewana jest hipertermia, przebywa na słońcu, należy niezwłocznie zaprowadzić ją do cienia lub do budynku z odpowiednią wentylacją. Zaleca się też: 

• zdjęcie nadmiaru ubrań,  
• ułożenie w pozycji półleżącej, 
• zrobienie chłodnych okładów (nie wolno polewać takiej osoby zimną wodą), 
• nawodnienie chorego (woda może być z odrobiną soli, wówczas łatwiej będzie uzupełnić elektrolity). 

Jeśli mimo udzielenia pomocy, osoba, u której istnieje podejrzenie przegrzania organizmu, nadal nie czuje się najlepiej, koniecznie należy wezwać pogotowie ratunkowe.

Kiedy należy udać się do szpitala? 

W przypadku zaawansowanych udarów cieplnych, kiedy dochodzi do zaburzeń mowy, utraty świadomości czy przytomności, konieczna jest wizyta w szpitalu. W warunkach ambulatoryjnych organizm chłodzi się, podając choremu chłodne płyny oraz płucząc żołądek, otrzewną oraz pęcherz moczowy. Do tego organizm nawadnia się również dożylnie i podaje elektrolity. W sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa, lekarze monitorują na bieżąco parametry życiowe. 

Bibliografia: 

1. Antoszewski Z., Gwóźdź B., Skalski J., Hipotermia i hipertermia w zastosowaniu klinicznym, Wydawnictwo Naukowe Śląsk, Katowice 2006. 
2. Keim S., Medycyna ratunkowa na dyżurze, PZWL, Warszawa 2006. 
3. Sieroń A., Cieślar G., Kawecki M., Zarys medycyny hiperbarycznej z elementami terapii skojarzonej, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2022.