Padaczka – objawy, przyczyny, leczenie u dorosłych i dzieci

Padaczka, określana również mianem epilepsji, należy do przewlekłych chorób mózgu i zaliczana jest do najczęściej występujących chorób układu nerwowego. W Polsce cierpi na nią około 400 tys. osób, a na świecie – aż 70 mln. Choroba może ujawnić się w każdym wieku, choć aż w 75 proc. przypadków diagnozowana jest do 19. roku życia.

Padaczka zaliczana jest do bardzo częstych patologii ośrodkowego układu nerwowego. Jej objawami są powtarzające się napady. Diagnostyka tej choroby sprawia jednak sporo problemów.

Padaczka – przyczyny

Przyczyny padaczki często są, niestety, trudne do ustalenia. Rozpoznaje się je u około połowy chorych pacjentów. W Polsce do najczęstszych przyczyn pojawienia się padaczki należą urazy głowy. Stanowią one 20 proc. przyczyn wszystkich zachorowań.

Trudno jest mówić o jednej przyczynie epilepsji. Najczęstszymi przyczynami wystąpienia padaczki u dorosłych są:

• nowotwory,
• urazy głowy,
• krwotoki podpajęczynówkowe,
• udary, zapalenia mózgu i opon mózgowych,
• toksyczno-metaboliczne uszkodzenia tkanki mózgowej,
• stwardnienie rozsiane,
• stwardnienie hipokampa,
• malforacje naczyniowe,
• niedokrwienie mózgu.

Czasem choroba spowodowana jest również uzależnieniem od alkoholu (padaczka alkoholowa). U osób dorosłych epilepsja może być także efektem  chorób otępiennych, w tym choroby Alzheimera.

Epilepsja uznana jest za najczęstszą chorobę neurologiczną wieku dziecięcego. Najczęstsze przyczyny padaczki u dzieci to:

• uszkodzenia mózgu jeszcze w okresie płodowym lub podczas porodu (jako efekt niedotlenienia),
• mózgowe porażenie dziecięce,
• choroby genetyczne i wrodzone,
• neuroinfekcje,
• hipoglikemia,
• urazy głowy.

Wśród dzieci większość przypadków nie ma ustalonej przyczyny. W takich sytuacjach mówi się o padaczce idiopatycznej.

Atak epilepsji może się przydarzyć również jeden raz w życiu. Tego rodzaju epizod może być wywołany przez alkohol, uraz głowy, intensywne efekty świetlne, wysoką temperaturę lub dynamiczne zmiany glukozy we krwi. Nie wymaga on wówczas leczenia.

Objawy padaczki

Napad padaczkowy jest wynikiem zaburzeń czynności bioelektrycznej mózgu. Przed atakiem mogą wystąpić następujące objawy:

• uczucie lęku,
• wrażenie nieprzyjemnego smaku w ustach lub zapachu,
• problemy z układem pokarmowym,
• pojawienie się aury, czyli „dzwonienie” w uszach lub słyszenie muzyki,

Następnie pojawiają się drgawki, mówi się wówczas o dużym napadzie, określanym również toniczno-klonicznym. Napad trwa zazwyczaj ok. 3 minut, czasami kilkanaście sekund. Stanowi on aż 60 proc. wszystkich objawów epilepsji. Chory na padaczkę traci wówczas przytomność, upada, jego mięśnie napinają się, a głowa – odgina do tyłu. Zanika oddech, pojawiają się drgawki kończyn i głowy. Podczas takiego napadu może dojść do przegryzienia języka, niekontrolowanego oddania moczu lub stolca. Tuż po ataku chory na padaczkę może skarżyć się na silne zmęczenie oraz senność, odczuwać ból głowy lub mięśni.

Wyróżnia się również tzw. „napad mały”, który najczęściej występuje u dzieci. Objawia się zastygnięciem w bezruchu podczas wykonywania jakiejś czynności. Osoba traci wtedy kontakt ze swoim otoczeniem. Dla napadów mioklonicznych specyficzne są zaś skurcze mięśni, ale bez utraty przytomności. Z kolei napady atoniczne wiążą się z utratą przytomności, zwiotczeniem mięśni i upadkiem na ziemię.

Największe niebezpieczeństwo dla chorego stwarzają napady, których czas trwania przedłuża się do powyżej pół godziny lub krótkie napady, które występują jeden po drugim, bez przerwy. Niedotlenienie mózgu w konsekwencji prowadzi do jego obrzęku. Z kolei obrzęk mózgu może być przyczyną śmierci. Pojedyncze napady padaczkowe o typowym dla choroby przebiegu nie stanowią zagrożenia życia, za wyjątkiem tych pojawiających się w bardzo specyficznej sytuacji, np. podczas kąpieli czy posługiwania się ostrym narzędziem.

Padaczka alkoholowa

Objawy padaczki alkoholowej

Padaczka alkoholowa powstaje na skutek nagłego odstawienia alkoholu przez osobę długotrwale pijącą. Nieoczekiwany spadek jego stężenia we krwi wywołuje drgawki trwające około 30 minut. Atak padaczki alkoholowej nie jest poprzedzony aurą, która objawia się w innych postaciach choroby. W tym przypadku jest on nagły i gwałtowny, a poza tym –  często powtarzalny.

Uszkodzenie mózgu to kolejne następstwo padaczki alkoholowej. Śmierć pacjenta może być wynikiem powikłań na skutek takich właśnie uszkodzeń. U uzależnionych może dojść do zatrzymania krążenia.

Napady drgawkowe w wyniku braku alkoholu w organizmie występują u blisko 25 proc. uzależnionych.  Ich przyczyną są zaburzenia gospodarki elektrolitowej i uszkodzenie mózgu spowodowane piciem oraz nagłe odstawienie napojów procentowych. Rozpoznanie padaczki na tle alkoholowym wymaga przeprowadzenia badań przedmiotowych. Leczenie to głównie farmakoterapia połączona z całkowitą abstynencją.

Napady padaczki alkoholowej pojawiają się zwykle po 2 lub 3 dniach od odstawienia alkoholu. Jeśli pacjent mimo napadów nie zaprzestanie picia, ataki będą się powtarzać. Któryś z kolei może skończyć się śmiercią.

Choroba może pojawić się w dowolnym okresie picia przez osobę uzależnioną. Nie ma w tym przypadku konkretnych ram czasowych. Wiadomo tylko, że ataki pojawiają się po 48 lub nawet po 72 godzinach od momentu zachowania abstynencji. Dotyczy to osób uzależnionych, które nie mają umiaru w piciu napojów wysokoprocentowych.

Padaczka alkoholowa – przyczyny

Padaczka alkoholowa pojawia się w momencie wystąpienia u chorego zespołu abstynencyjnego. Zjawisko to jest szeregiem objawów o podłożu somatyczno-psychicznym, takich jak:

• nagły spadek stężenia alkoholu we krwi,
• zaburzenia gospodarki elektrolitowej – osoba uzależniona jest bardzo podatna na utraty wapnia i magnezu,
• bezsenność – alkohol powoduje u chorego pobudzenie, co skutkuje brakiem snu,
• zatrzymanie wody w organizmie – efektem tego są obrzęki,
• spadek aktywności neuroprzekaźników w mózgu.

Padaczka po alkoholu nie jest chorobą neurologiczną. Jej występowanie jest następstwem nieprawidłowości, za które odpowiedzialny jest alkohol.

Padaczka u dzieci

Padaczka u dzieci występuje znacznie częściej niż u dorosłych.

Objawy i rodzaje padaczki u dzieci

Pierwsze objawy padaczki u dzieci można zaobserwować nawet po porodzie. Poniżej podajemy najpopularniejsze rodzaje epilepsji u maluchów, przy czym – co trzeba zaznaczyć – nie są to wszystkie jej podtypy.

• Zespół Westa

Objawy padaczki u niemowlaka to niekontrolowane przykurcze, podczas których maluch pręży się i wygina. Określa się je mianem zespołu Westa. Łatwo jest je pomylić z kolką jelitową. Może on też z czasem przekształcić się w zespół Lennoxa-Gastauta.

• Zespół Lennoxa-Gastauta

Typ padaczki, podczas którego dziecko często ma napady, nieraz zmaga się również z opóźnieniem umysłowym. Pierwsze symptomy można zaobserwować około 2-6 roku życia.

• Zespół Dravet

To ciężka padaczka miokloniczna u niemowląt, bardzo trudno jest ją wyleczyć. Z reguły rozpoczyna się w wieku niemowlęcym, z czasem może doprowadzić do upośledzenia umysłowego.

• Napady nieświadomości

To rodzaj padaczki bezdrgawkowej, zwykle pojawia się około 5-12 roku życia. Dziecko w pewnym momencie traci świadomość i kontakt z otoczeniem. Może wykonywać wówczas jedynie automatyczne odruchy, jak np. mruganie i przeżuwanie. Im dziecko starsze, tym rzadziej pojawiają się u niego takie napady.

• Napady atoniczne

Charakterystyczna jest dla nich utrata przytomności i zwiotczenie mięśni oraz upadek na ziemię.

• Padaczka komputerowa

Napadami drgawkowymi u dzieci objawia się też padaczka komputerowa. Objawy wywołuje długotrwałe przesiadywanie przed ekranem.

• Młodzieńcza padaczka miokloniczna

Charakteryzuje się występowaniem napadów mioklonicznych, podczas których często następuje opuszczanie różnych rzeczy, dochodzi też do nagłych ruchów rąk i nóg. Czasami pojawiają się również napady drgawkowe oraz napady nieświadomości. Ten rodzaj choroby pojawia się między 8-19. rokiem życia.

• Padaczka skroniowa

Padaczka u dzieci – czy jest wyleczalna?

Jak się okazuje, szybkie wykrycie choroby oraz wdrożenie odpowiedniego typu leczenia daje przy niektórych typach padaczki dobre rokowania. Najłatwiej jest złagodzić jej objawy w przypadku dziecięcych napadów nieświadomości, padaczki rolandycznej (skroniowej) oraz młodzieńczej padaczki mioklonicznej. Jeśli chodzi o samą padaczkę skroniową, nie zawsze wymaga ona leczenia i czasami mija w okresie dojrzewania. Z kolei zespół Lennoxa-Gastauta bardzo trudno jest wyleczyć.

Padaczka skroniowa

Objawy padaczki skroniowej

Padaczka skroniowa to jedna z najczęściej występujących postaci epilepsji wśród dzieci i dorosłych. Jej charakterystycznym objawem są gwałtowne ataki przebiegające z utratą świadomości. Prawidłowe rozpoznanie pozwala poprawić komfort życia pacjenta poprzez wdrożenie skutecznej terapii.

Padaczka skroniowa jest przewlekłą chorobą neurologiczną, która objawia się zmianami ogniskowymi o charakterze napadowym w płacie czołowo-skroniowym. Jest to najbardziej powszechna odmiana padaczki ogniskowej na całym świecie.

U osób dorosłych wyładowania napadowe są związane z obecnością zmian ogniskowych w płacie skroniowym, a zwłaszcza w jego przyśrodkowej części. W zależności od ich lokalizacji wyróżnia się dwa typy zespołów padaczkowych:

1. MTLE – wyładowania występują w przyśrodkowym płacie czołowym,
2. LTLE – w bocznej części płata skroniowego.

Pierwsze objawy padaczki skroniowej dorosłych pojawiają się już w dzieciństwie, a potem w okresie dojrzewania. Atak padaczki poprzedzany jest zjawiskiem, które pacjenci określają jako „odczuwanie aury”. Najczęściej są to dolegliwości bólowe w obrębie jamy brzusznej. U 1/3 pacjentów pojawiają się drgawki padaczkowe. W padaczce skroniowej ataki są gwałtowne i nagłe. W czasie napadu chory traci kontakt z rzeczywistością i tkwi w bezruchu aż do utraty przytomności. Po ataku pacjent jest przez dłuższy czas splątany, a kontakt z nim jest utrudniony.

Podczas badania elektroencefalograficznego (EEG) padaczka skroniowa daje obraz fal napadowych. Widoczne jest wówczas  spowolnienie czynności neuronów w okolicy skroniowej.

Padaczka skroniowa u dzieci

Padaczka skroniowa u dzieci pojawia się na skutek nieprawidłowości w płacie czołowo-skroniowym. Ten typ epilepsji nazywa się padaczką rolandyczną. Jej charakterystycznym objawem są wyładowania nocne. Dziecko jest wtedy przytomne, ale może mieć problemy z mową i tracić świadomość na krótkie okresy.

Niektórym napadom towarzyszy ślinotok i brak koordynacji ruchowej. Ruchy są gwałtowne i mimowolne. Zwiastunami ataku padaczki rolandycznej są drętwienie okolic ust i problemy z układem pokarmowym u dziecka. W przypadku dziecięcych chorób neurologicznych, takich jak padaczka skroniowa, objawy psychiczne są normalnym zjawiskiem. Te symptomy to najczęściej problemy ze zrozumieniem mowy, zaburzenia pamięci, splątanie, trudności ze skupieniem uwagi.

Przyczyny padaczki skroniowej

Najczęstszą przyczyną występowania napadów padaczki skroniowej są urazy w okolicy płata czołowo-skroniowego. Narażone na ataki są także osoby uzależnione od alkoholu i narkotyków. Ryzyko zachorowania na padaczkę wzrasta u pacjentów po udarach mózgu.

Leczenie padaczki skroniowej

W większości przypadków padaczka skroniowa jest oporna na leki, dlatego u chorych stosuje się nowatorskie terapie lekami nowej generacji. Jeśli i one zawiodą, konieczne jest  leczenie chirurgiczne.

Padaczka bez drgawek

U niektórych pacjentów pojawia się tzw. padaczka bezdrgawkowa.

Objawy padaczki bezdrgawkowej

Ta odmiana choroby charakteryzuje się brakiem lub utrudnieniem kontaktu z otoczeniem. W tym przypadku wyróżnia się:

• napady nieświadomości – zazwyczaj pojawiają się u dzieci, pacjenci nie reagują na kierowane do nich komunikaty, są nieobecni duchem, po czym – zwykle po kilku lub kilkunastu sekundach – wracają do rzeczywistości,
• napady częściowe złożone – pacjent nie ma kontaktu z rzeczywistością przez około 2-3 minuty, jego oczy są otwarte, czasami też wykonuje on czynności automatyczne (określane mianem „automatyzmów”), jak np. mlaskanie, przełykanie śliny czy rozpinanie guzików.

Przyczyny padaczki bezdrgawkowej

Przyczyny padaczki bez drgawek są takie same, jak i tej z drgawkami.

Pierwsza pomoc przy epilepsji

Co należy robić, gdy jesteśmy świadkami ataku padaczki? Należy zachować spokój i ułożyć chorego na boku, aby zabezpieczyć go przed zakrztuszeniem się. Pod głowę warto podłożyć poduszkę, ale tylko wtedy, gdy chory leży na boku. Ten zabieg chroni głowę przed urazami.

Należy pamiętać również o zabezpieczeniu kończyn i tułowia przed ewentualnymi uszkodzeniami wywołanymi przez drgawki. Zaleca się rozpiąć ostatnie guziki koszuli poszkodowanego lub w inny sposób rozluźnić ubranie w okolicy szyi. Jeśli w jamie ustnej znajdują się ciała obce, należy je usunąć (w przypadku osób starszych dużym utrudnieniem może być sztuczna szczęka).

Nie wolno wkładać choremu niczego do ust, szarpać go ani bić po twarzy. Złym pomysłem jest również podawanie czegoś do picia. Jeśli napad trwa dłużej niż 3 minuty, należy zadzwonić po pogotowie.

Jak diagnozuje się padaczkę?

Wywiad lekarski oraz badania elektroencefalograficzne (EEG) są podstawą do poprawnego rozpoznania epilepsji. Lekarz zbiera wywiad nie tylko od pacjenta, ale i od najbliższej jego rodziny. Pyta o czas trwania ataków, ich przebieg, choroby towarzyszące oraz rodzaj i liczbę przyjmowanych leków.

Kluczowym i niezbędnym w diagnostyce padaczek badaniem jest EEG. Na głowę pacjenta zakłada się specjalny czepek z umiejscowionymi na nim elektrodami rejestrującymi. Na ekranie monitora widoczna jest wówczas czynność bioelektryczna mózgu w postaci fali. Badanie to jest całkowicie bezbolesne i nie wymaga podawania znieczulenia. Rodzaj zapisu wskazuje lekarzowi na rodzaj epilepsji. Na tej podstawie dobierane jest również odpowiednie leczenie.

Warto mieć świadomość, że nawet jeśli podczas badania EEG specjalista nie stwierdzi żadnych zmian w zapisie, nie wyklucza to obecności padaczki. Zdarza się też sytuacja odwrotna – w zapisie EEG stwierdza się epizody padaczki, jednak mają one związek z innymi chorobami układu nerwowego.

W trudniejszych przypadkach samo badanie elektroencefalografii nie wystarcza. Wówczas lekarze wspierają się badaniami neuroobrazowania, w tym tomografią komputerową lub rezonansem magnetycznym. Wybór określonego rodzaju badań leży w gestii neurologa.

Leczenie padaczki

W leczeniu padaczki najczęściej stosowane są terapie farmakologiczne. Co prawda, nie prowadzą one do uleczenia przyczyn padaczki. Zapobiegają jednak występowaniu napadów i umożliwiają chorym normalne funkcjonowanie. W prostszych przypadkach wystarcza stosowanie jednego leku. Niestety, w przypadkach padaczki lekoopornej konieczne jest jednoczesne stosowanie kilku leków.

W niektórych przypadkach padaczka leczona jest również chirurgicznie. Polega na usunięciu fragmentu mózgu, w którym występuje ognisko padaczkowe. Do leczenia padaczki wykorzystuje się również urządzenie przypominające rozrusznik serca. Stymuluje się nim nerw błędny, przez co hamowana jest czynność napadowa mózgu. Czasem stosuje się również dietę ketogeniczną oraz medyczną marihuanę.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK343313/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430765/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2492886/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4448698/
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4561391/