Potworniak dojrzały i niedojrzały – przyczyny, objawy i leczenie nowotworu powstałego z komórek zarodkowych

Potworniak to rodzaj guza, który powstaje z komórek zarodkowych. Tego typu nowotwór najczęściej lokalizuje się w gruczołach rozrodczych – jądrach lub jajnikach. Objawy pojawiają się głównie u kobiet, u mężczyzn schorzenie przebiega zwykle bez żadnych dolegliwości. Leczenie potworniaka polega na chirurgicznym usunięciu guza.

Charakterystyczną cechą potworniaka jest to, że może składać się z tkanek różnych narządów. W badaniu histopatologicznym przeprowadzonym po wycięciu guza stwierdza się najczęściej włosy, skórę, tkankę nerwową, tkankę układu pokarmowego, gruczoły łojowe, a niekiedy także zęby i tkankę kostną. Potworniak nie posiada jednorodnej budowy, a elementy, z których się składa, są ze sobą bezładnie przemieszane.

Co to jest potworniak?

Potworniak to nowotwór powstały z komórek germinalnych, czyli zarodkowych, dających początek tkankom organizmu. W przebiegu choroby dochodzi do ich nadmiernego rozrostu i różnicowania się w listki zarodkowe, z których w życiu płodowym powstają wszystkie układy organizmu: ektoderma, mezoderma i endoderma. Utworzony guz jest zbudowany z pomieszanych i nieuporządkowanych tkanek, należących do różnych narządów. Wyróżnia się dwa rodzaje potworniaka:

• potworniak dojrzały – zawiera w sobie dojrzałe tkanki ektodermalne (naskórek, tkanka nerwowa), endodermalne (gruczoły, ślinianki, nabłonek jelit lub oskrzeli), mezodermalne (mięśnie gładkie, chrząstki),
• potworniak niedojrzały – zawiera w sobie tkanki, które nie są jeszcze dojrzałe lub komórki, które są odpowiedzialne za tworzenie się łożyska.

U kobiet najczęściej występuje potworniak jajnika, natomiast u mężczyzn potworniak jądra. Może jednak pojawić się także:

• w ośrodkowym układzie nerwowym,
• na wątrobie,
• w jamie brzusznej,
• na kręgosłupie,
• w śródpiersiu.

Przyczyny potworniaka nie są dokładnie znane. Badacze uważają, że powstają one z komórek macierzystych, które w trakcie rozwoju z jakiegoś powodu trafiły do innych tkanek.

Jak wygląda potworniak?

Potworniak ma postać guza, który może być zbudowany z różnych pomieszanych i nieuporządkowanych tkanek organizmu. Najczęściej spotykaną postacią jest torbiel skórzasta, zawierająca w sobie fragmenty skóry, gruczołów łojowych, włosów, a niekiedy także zębów. W badaniu histopatologicznym potworniaka stwierdza się także obecność: tkanki nerwowej, mięśniowej, kostnej, chrzęstnej, układu pokarmowego lub gruczołów wewnątrzwydzielniczych. Potworniak rośnie powoli, jednak może osiągnąć bardzo duże rozmiary.

Objawy potworniaka

W większości przypadków objawy potworniaka nie występują, a guz jest wykrywany przypadkowo podczas badań obrazowych (ultrasonografii, tomografii komputerowej) wykonywanych z innego powodu. Dolegliwości pojawiają się zwykle, gdy zmiana osiągnie duże rozmiary. Jeżeli potworniak dojrzały zawiera w sobie tkankę gruczołów wewnątrzwydzielniczych, staje się on przyczyną zaburzeń hormonalnych, najczęściej objawiających się jako nadczynność tarczycy. Natomiast potworniak niedojrzały może wydzielać nadmierną ilość gonadotropiny kosmówkowej, czego efektem jest fałszywie dodatni test ciążowy. Objawy potworniaka jajnika to: problemy z zajściem w ciążę, zaburzenia miesiączkowania, ból podczas oddawania moczu, dyskomfort w jamie brzusznej, zgaga, nudności, zaparcia, ból pleców. Natomiast symptomy wskazujące na potworniaka jądra to: obrzęk i tkliwość jąder, stwardnienie moszny, wyczuwalny guzek.

Leczenie potworniaka

Leczenie potworniaka polega na jego chirurgicznym usunięciu. Zabieg (w zależności od rozmiaru guza) można wykonać techniką klasyczną lub laparoskopową. Po usunięciu zmiany wskazane jest poddanie jej badaniu histopatologicznemu, aby wykluczyć obecność złośliwych komórek nowotworowych. W przypadku zezłośliwienia stosuje się także chemioterapię lub radioterapię.

Potworniak jajnika a ciąża

Potworniak niedojrzały może wydzielać hormon (gonadotropinę kosmówkową), który jest charakterystyczny dla okresu ciąży. Z tego powodu test ciążowy wykonany przez kobietę chorującą na ten rodzaj nowotworu da wynik fałszywie pozytywny. Potworniak jajnika może przyczynić się do problemów z zapłodnieniem lub porodem. Może także ograniczyć miejsce w jamie brzusznej dla rozwijającego się płodu, dlatego konieczna jest operacja potworniaka jajnika przed planowaniem ciąży.

Potworniak u noworodka

Potworniak u noworodka lub płodu to wrodzone guzy, które mają budowę przypominającą potworniaka dojrzałego. Najczęściej mają postać narośli i są zlokalizowane w okolicy krzyżowej (potworniak okolicy krzyżowo-guzicznej). Nierzadko współistnieją z innymi wadami: rozszczepem kręgosłupa, przepukliną oponową lub zarośnięciem odbytu.