Apraksja – co to jest? Czym się charakteryzuje apraksja ruchowa?

Apraksja zaliczana jest do schorzeń neurologicznych, w których osoba chora doświadcza problemów z wykonywaniem czynności ruchowych. Wyjaśniamy, co to jest apraksja i czym różni się apraksja ruchowa i apraksja oralna.

Co jest apraksja?

Apraksja to zaburzenie neurologiczne. Chory cierpiący na apraksję doświadcza upośledzenia czynności nabytych, czyli takich, które zdobył w okresie życia osobniczego na przestrzeni lat. Traci zdolność do wykonywania ruchów poprzez utratę podstawowych umiejętności i kolejności ich wykonywania. Problemem może okazać się prowadzenie samochodu, płynne chodzenie, jedzenie i picie, a nawet używanie łyżki czy widelca.

Przyczynę apraksji stanowi bezpośrednie uszkodzenie obszarów kory mózgowej, których funkcją jest koordynowanie i zarządzanie czynnościami ruchowymi, a nie samych narządów ruchu. W przebiegu schorzenia pacjent może nie wykazywać zdolności do wykonywania ruchów złożonych (praksja), utracić zdolność do rozpoznawania nie tylko osób czy przedmiotów, ale też i miejsc (gnozja) lub nie być w stanie wyartykułować własnych myśli.  Do uszkodzenia dochodzi przede wszystkim w korze kojarzeniowej płata czołowego lub też ciemieniowego. Apraksja może być także wywołana przez powszechnie występujące schorzenia neurodegeneracyjne (np. choroba Alzheimera lub choroba Parkinsona).

Przykłady apraksji – jakie są objawy i rodzaje schorzenia?

• Apraksja oralna (inaczej apraksja mowy) świadczy o uszkodzeniu struktur mózgowych związanych z ruchowymi funkcjami mowy. Chory ma problemy z ustnym wyrażeniem swoich myśli, próśb czy zamierzeń. Często ten objaw jest spotykany wraz z innymi zaburzeniami mowy, w tym z afazją ruchową Broki, polegającą na upośledzeniu płynności wypowiedzi i problemach z powtarzaniem słów czy nazywaniem rzeczy. Występuje ona częściej u osób po udarze lub po przejściu guzów mózgu.
• Apraksja oczna – ten typ zaburzenia występuje w głównej mierze u dzieci około 1. roku życia. Jej symptomy mogą utrzymywać się nawet do drugiej dekady życia osoby chorej. Apraksja oczna powstaje w wyniku opóźnionego dojrzewania mózgu. Może być związana z rozwojem lub zaburzeniami metabolicznymi.
• Apraksja ustno-twarzowa – osoba chora nie potrafi odtworzyć ruchów twarzy innej osoby. Trudne może okazać się między innymi marszczenie czoła, gwizdanie, oblizywanie warg czy pokazywanie języka wykonywane na czyjeś polecenie. Ta apraksja jest wynikiem niedowładu nerwów twarzowych oraz języka.
• Apraksja ruchowa (kinetyczna, motoryczna) – to jeden z najczęstszych rodzajów apraksji. Jej objawy to m.in. niezgrabność ruchowa. Dotknięty tym schorzeniem wie, jak powinien wykonać dany ruch, jednak nie potrafi tego dokonać. Apraksja ruchowa rozwija się po przeciwnej stronie uszkodzenia mózgu. Dla przykładu: jeśli apraksja dotyczy prawej ręki, to uszkodzenie mózgu nastąpiło w lewej półkuli. Nie jest to jednak regułą i nie zawsze objawy będą obserwowane po przeciwnej stronie ciała. Nie od dziś wiadomo, że półkule mózgowe są ze sobą połączone włóknami spoidłowymi, dzięki którym możliwa jest wzajemna komunikacja neuronalna.
• Apraksja wyobrażeniowa to rzadszy rodzaj apraksji, podczas której chory w trakcie wykonywania danej czynności zapomina, jakie ruchy powinien wykonać w następnej kolejności. Przykładowo, chory poproszony o zdjęcie kubka z półki, wykona ruch otwierający drzwiczki półki, natomiast nie będzie wiedział, co ma zrobić, aby wyjąć z niej kubek. Oznacza to, że wykonanie pojedynczych ruchów nie jest problemem, jednakże połączenie kilku w całość może okazać się niewykonalne. Przyczyną apraksji wyobrażeniowej są rozlane uszkodzenia tkanki nerwowej w obszarze płata ciemieniowego, do których najczęściej dochodzi w przypadku chorób zwyrodnieniowych i miażdżycy.
• Apraksja wyobrażeniowo-ruchowa (ideoruchowa) – polega na tym, że chory nie potrafi wykonać złożonego ruchu na polecenie słowne. Dana osoba jest świadoma, jak ma wykonać czynność, ale nie jest w stanie jej zrobić. Przyczyną apraksji wyobrażeniowo-ruchowej jest uszkodzenie tylnej części płata ciemieniowego.

Diagnoza apraksji

Najczęściej zaburzenia o cechach apraksji są jednym z wielu objawów towarzyszącym chorobom układu nerwowego. Często otoczenie nie jest w stanie rozpoznać, że z bliską osobą dzieje się coś niepokojącego, dlatego ważne jest, aby sam chory poinformował o nietypowych objawach kogoś z rodziny lub lekarza pierwszego kontaktu (o ile pozostaje przytomny). Najczęściej apraksja jest częścią szerokiego zespołu chorobowego, w związku z tym wymaga jak najszybszej diagnozy i podjęcia odpowiedniego leczenia.

Bagatelizowanie takich objawów może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia osoby chorej. Pacjent musi jak najszybciej znaleźć się pod opieką lekarza specjalisty. Po zgłoszeniu lekarz musi sprawdzić stan świadomości swojego pacjenta i ocenić, czy jego stan nie stanowi zagrożenia dla życia. W tym celu wykonuje się cały wachlarz badań specjalistycznych, w tym obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego głowy lub tomografię komputerową. Pozwala to na wykrycie zmian mózgu oraz ich dokładnie umiejscowienie.

Leczenie apraksji i rokowania

Leczenie apraksji zależy przede wszystkim od pierwotnej przyczyny. Po konsultacji z lekarzem ocenia się, czy dany przypadek wymaga leczenia operacyjnego lub farmakologicznego. Niektóre rodzaje apraksji mogą okazać się nieuleczalne i wówczas niezbędna jest rehabilitacja.

Rokowania są uzależnione od pewnych czynników – przede wszystkim od stopnia nasilenia oraz rodzaju choroby, w której wyniku pojawiły się symptomy apraksji. Niestety ta choroba często ma charakter postępujący. W związku z tym w większości przypadków rokowania nie są korzystne.